Stan faktyczny
W (spółka prawa niemieckiego) zawarła z Booking.com BV (spółka prawa niderlandzkiego; dalej jako: B) standardową umowę, która stanowi, że jej integralną częścią są warunki ogólne stosowane przez B. W 2015 r. W zakwestionowała na piśmie włączenie do umowy wiążącej tę spółkę z B nowej wersji warunków ogólnych. Następnie do sądu w Kilonii (RFN) W wniósł powództwo oparte na naruszeniu niemieckiego prawa konkurencji. B podniosła zarzut braku właściwości miejscowej i jurysdykcji międzynarodowej sądu w Kilonii ze względu na fakt istnienia umowy prorogacyjnej zawartej z W, zgodnie z którą wyłącznie sądy w Amsterdamie są właściwe miejscowo do rozpoznawania sporów wynikłych z tej umowy.
Pytanie prejudycjalne
Czy art. 7 pkt 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.Urz. L z 2012 r. Nr 351, s. 1 ze zm.; rozporządzenie Bruksela I bis ) należy interpretować w ten sposób, że ma on zastosowanie do powództwa o zaniechanie określonych zachowań podejmowanych w ramach stosunku umownego łączącego powoda z pozwanym, które oparte jest na twierdzeniu powoda, w myśl którego pozwany dopuścił się nadużycia pozycji dominującej z naruszeniem prawa konkurencji?
Stanowisko TS
W art. 7 pkt 1 i 2 rozporządzenia Nr 1215/2012 uregulowano jurysdykcję szczególną odpowiednio w sprawach, których przedmiotem jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy, oraz w sprawach, których przedmiotem jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego, umożliwiając powodowi wytoczenie powództwa przed sądami innych państw członkowskich. W przypadku powództw należących do pierwszej kategorii, art. 7 pkt 1 tego rozporządzenia pozwala powodowi wytoczyć powództwo przed sądem miejsca wykonania danego zobowiązania będącego podstawą powództwa, podczas gdy w odniesieniu do powództw należących do drugiej kategorii, art. 7 pkt 2 tego rozporządzenia przewiduje, że można je wytoczyć przed sądem miejsca, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę.
Zgodnie z orzecznictwem TS zakres pojęcia „czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego” w rozumieniu art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012 obejmuje każde żądanie zmierzające do obciążenia odpowiedzialnością pozwanego, które nie dotyczy „umowy lub roszczeń wynikających z umowy” w rozumieniu art. 7 pkt 1 lit. a) tego rozporządzenia (wyrok TS z 12.9.2018 r., Löber, C‑304/17, EU:C:2018:701, pkt 19), więc nie opiera się na obowiązku prawnym dobrowolnie zaciągniętym przez jedną osobę względem drugiej (wyrok TS z 20.1.2005 r., Engler, C‑27/02, EU:C:2005:33, pkt 51).
W niniejszej sprawie przyznanie jurysdykcji do rozpoznania sprawy w postępowaniu głównym sądowi, przed którym W wytoczyła powództwo, zdaniem TS, zależy właśnie od rozróżnienia, jakiego należy dokonać pomiędzy, z jednej strony, postępowaniem, którego przedmiotem jest czyn niedozwolony lub czyn podobny do czynu niedozwolonego w rozumieniu art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012, a z drugiej strony, postępowaniem, którego przedmiotem jest umowa lub roszczenia wynikające z umowy w rozumieniu art. 7 pkt 1 lit. a) tego rozporządzenia.
Zgodnie z orzecznictwem TS te dwie podstawy jurysdykcji szczególnej ustanowione w przywoływanych przepisach należy interpretować w sposób autonomiczny, poprzez odwołanie się do systematyki i celów rozporządzenia Nr 1215/2012, tak aby zapewnić jego jednolite stosowanie we wszystkich państwach członkowskich (wyrok TS z 18.7.2013 r., ÖFAB, C‑147/12, EU:C:2013:490, pkt 27). Wymóg ten, który obowiązuje w szczególności dla celów ustalenia zakresów stosowania tych dwóch przepisów, oznacza, że pojęcia „umowy lub roszczeń wynikających z umowy” oraz „czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego” nie mogą być rozumiane jako odesłanie do kwalifikacji stosunku prawnego będącego przedmiotem sporu przed sądem krajowym znajdującej oparcie we właściwym prawie krajowym (wyrok TS z 13.3.2014 r., Brogsitter, C‑548/12, EU:C:2014:148, pkt 18).
Z motywu 16 rozporządzenia Nr 1215/2012 wynika, że przepisy o jurysdykcji szczególnej, na które powód może się powołać na podstawie art. 7 pkt 1 lub art. 7 pkt 2 tego rozporządzenia, zostały wprowadzone ze względu na istnienie w sprawach, których dotyczą te przepisy, szczególnie ścisłego związku pomiędzy żądaniem powoda a sądem, który miałby je rozpoznać lub w celu ułatwienia prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości (wyrok TS z 4.10.2018 r., Feniks, C‑337/17, EU:C:2018:805, pkt 36). Trybunał uznał, że możliwość zastosowania tych przepisów zależy, po pierwsze, od wyboru powoda w kwestii ewentualnego powołania się na jedną z tych podstaw jurysdykcji szczególnej, a po drugie – od wyniku badania przez sąd, przed którym wytoczono powództwo, szczególnych przesłanek przewidzianych w tych przepisach.
Trybunał stwierdził, że powództwo jest objęte zakresem spraw dotyczących umowy w rozumieniu art. 7 pkt 1 lit. a) rozporządzenia Nr 1215/2012, w przypadku gdy w celu wykazania zgodnego albo, przeciwnie, niezgodnego z prawem charakteru zachowania zarzucanego przez powoda pozwanemu niezbędna okazuje się wykładnia umowy wiążącej pozwanego z powodem (wyrok Brogsitter, pkt 25). Jest tak w szczególności w przypadku powództwa, którego podstawą są postanowienia umowy lub przepisy prawa, które mają zastosowanie ze względu na tę umowę (wyrok TS z 15.6.2017 r., Kareda, C‑249/16, EU:C:2017:472, pkt 30–33). Natomiast, gdy powód powołuje się w pozwie na zasady odpowiedzialności z tytułu czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego, a mianowicie naruszenie obowiązku, względnie zobowiązania nałożonego przez prawo, i gdy nie wydaje się niezbędne zbadanie treści umowy zawartej z pozwanym dla celów oceny zgodnego z prawem lub bezprawnego charakteru zarzucanego pozwanemu zachowania, ponieważ obowiązek ten, względnie zobowiązanie to ciążą na pozwanym niezależnie od owej umowy, podstawa wytoczenia powództwa jest objęta zakresem czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego w rozumieniu art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012.
W niniejszej sprawie W powoływała się na naruszenie niemieckiego prawa konkurencji, które przewiduje ogólny zakaz nadużywania pozycji dominującej. W uważała, że nie miała innego wyboru niż zawarcie spornej umowy i ponoszenie skutków późniejszych zmian warunków ogólnych ze względu na silną pozycję B na rynku właściwym. Rzecznik generalny wskazał w pkt 122 i 123 opinii, że w celu ustalenia w świetle tego prawa zgodnego z prawem lub bezprawnego charakteru praktyk zarzucanych B nie jest niezbędne dokonywanie wykładni umowy wiążącej strony. Trybunał uznał, z zastrzeżeniem weryfikacji przez sąd odsyłający, że powództwo wytoczone przez W w zakresie, w jakim opiera się na wynikającym z przepisów prawa obowiązku powstrzymania się od nadużywania pozycji dominującej, należy do zakresu spraw dotyczących czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego w rozumieniu art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012. Wykładnia ta jest, zdaniem TS, zgodna z celami bliskości i prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości, realizowanymi przez to rozporządzenie, wskazanymi w jego motywie 16. Sąd właściwy na podstawie art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012, a mianowicie, w okolicznościach rozpatrywanych w postępowaniu głównym, ten sąd, w którego obszarze właściwości leży rynek, na który miało wpływ zarzucane zachowanie antykonkurencyjne, jest bowiem najbardziej odpowiedni do wydania orzeczenia w przedmiocie głównej kwestii zasadności tego twierdzenia, w szczególności w zakresie zbierania i oceny istotnych w tym względzie dowodów (wyrok TS z 29.7.2019 r., Tibor-Trans, C‑451/18, EU:C:2019:635, pkt 34).
Reasumując TS orzekł, że art. 7 pkt 2 rozporządzenia Nr 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, że ma on zastosowanie do powództwa o zaniechanie określonych zachowań podejmowanych w ramach stosunku umownego łączącego powoda z pozwanym, które oparte jest na twierdzeniu powoda, w myśl którego pozwany dopuścił się nadużycia pozycji dominującej z naruszeniem prawa konkurencji.
Trybunał orzekał już co do kwalifikacji powództw sytuujących się na pograniczu kategorii „sprawy dotyczące umowy” i „sprawy dotyczące czynu niedozwolonego” w rozumieniu rozporządzenia Nr 1215/2012. Między innymi w wyroku Brogsitter (C‑548/12) TS podjął próbę sformułowania abstrakcyjnej metody klasyfikowania powództw dotyczące odpowiedzialności cywilnej wytaczane pomiędzy stronami umowy, jednakże precyzyjne rozróżnienie nadal stanowi regularnie przedmiot sporów w doktrynie i przed sądami krajowymi państw członkowskich. Dlatego w niniejszym wyroku Trybunał dokonał, w składzie wielkiej izby, syntezy dotychczasowego orzecznictwa, jednocześnie uściślając zakres znaczeniowy „sprawy dotyczące umowy” i „sprawy dotyczące czynu niedozwolonego” w rozumieniu rozporządzenia Nr 1215/2012 oraz relacji zachodzącej pomiędzy tymi kategoriami.
Trybunał podkreślił, że system jurysdykcji szczególnej przewidzianych w tym rozporządzeniu Nr 1215/2012 charakteryzuje możliwość powołania się przez powoda na jedną z tych dwóch kategorii. W sytuacji gdy powód powołuje się na jeden z tych przepisów, TS uznał, że konieczne jest, aby sąd rozpoznający sprawę zbadał, czy roszczenia powoda mają, niezależnie od ich kwalifikacji w prawie krajowym, charakter umowny, czy też przeciwnie, charakter deliktowy lub quasi-deliktowy w rozumieniu rozporządzenia Nr 1215/2012. W niniejszym wyroku TS wskazał jakie kryteria powinien wziąć pod uwagę sąd krajowy przed którym wytoczono powództwo ustalając, czy żądanie podniesione przez umawiające się strony należy do kategorii spraw dotyczących umowy w rozumieniu art. 7 pkt 1 rozporządzenia Nr 1215/2012, czy też do kategorii spraw dotyczących czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego w rozumieniu art. 7 pkt 2 tego rozporządzenia.
