Nowe regulacje, pomimo że oparte są na tych samych dyrektywach unijnych co poprzednia ustawa, zawierają szereg dość rewolucyjnych rozwiązań, łamiących dotychczasowe przyzwyczajenia i schematy działania zarówno zamawiających, jak i wykonawców.
Organizacja procesu zakupowego została ściśle powiązana z celami strategicznymi państwa przy pomocy polityki zakupowej. Zamawiający muszą się pożegnać z szablonowym spojrzeniem na kwestię planowania zamówienia. Obowiązek sporządzania analizy potrzeb i wymagań w postępowaniach o wartości powyżej progu unijnego oraz konieczność sporządzania strategii zakupowej przez organy administracji centralnej zmuszą zamawiających do faktycznej weryfikacji możliwych sposobów i wariantów zaspokajania potrzeb zakupowych.
Zdecydowanie uproszczono procedury udzielania zamówień krajowych, tworząc w tym celu nowy tryb podstawowy, możliwy do stosowania w trzech wariantach: bez negocjacji, z możliwością lub obowiązkiem negocjacji treści ofert w celu ich ulepszenia. Czy w efekcie zamawiający częściej będą sięgać po tryby negocjacyjne, które z pewnością wymagają szerszego zaangażowania osobowego, ale mogą poprawić warunki ofert – wydaje się wątpliwe, choć nowe możliwości napawają umiarkowanym optymizmem.
Zmianą trudną „do oswojenia” będzie zapewne rezygnacja z odrębnej czynności wykluczenia wykonawcy z udziału w postępowaniu. Wystąpienie przesłanek skutkujących wykluczeniem stanowi obecnie podstawę do odrzucenia wniosku lub oferty. Przy tym katalog przesłanek odrzucenia oferty został znacznie rozszerzony, m.in. w związku z obowiązkową elektronizacją wszystkich zamówień, a także (co jest istotną nowością) utworzono katalog odrzucenia wniosku. Zmiany w zakresie procedury udzielania zamówień bez wątpienia będą wymagały nie tylko nabycia nowej wiedzy i umiejętności (w szczególności w zakresie posługiwania się środkami komunikacji elektronicznej), ale też wyzbycia się dotychczasowych przyzwyczajeń uczestników rynku i nowego, świeżego spojrzenia na kolejne czynności podejmowane w postępowaniu.
Nowe przepisy, jak nigdy dotąd, dalece ingerują w treść umowy w sprawie zamówienia publicznego. Wykonawcy doczekali się obowiązkowej waloryzacji wynagrodzenia w przypadku niektórych zamówień, obowiązku określania przez zamawiającego maksymalnej wysokości kar umownych, a także katalogu klauzul abuzywnych, m.in. zakazu (oczywiście: „co do zasady”) naliczania kar umownych za opóźnienie czy zachowania wykonawcy niezwiązane bezpośrednio lub pośrednio z prawidłowym wykonaniem umowy. Zmiany te zapewne poprawią sytuację wykonawców w relacjach umownych z zamawiającymi, a także będą sprzyjały osiągnięciu bardziej demokratycznego podziału obowiązków i ryzyk w umowach, choć bez wątpienia zakres regulacji jest dużo węższy od oczekiwanego.
Całkowitą i chyba najmniej spodziewaną nowością jest objęcie regulacją sporów powstałych na tle realizacji umowy. Wprowadzono bowiem możliwość (a w postępowaniach o znacznej wartości obowiązek) podjęcia próby polubownego rozwiązania sporu, co dotychczas było traktowane przez zamawiających z dużą nieufnością i rzadko występowało w praktyce.
Zgodnie z oczekiwaniami rynku zwiększeniu uległa dostępność środków ochrony prawnej – przewidziano możliwość wnoszenia odwołań w pełnym zakresie we wszystkich postępowaniach, a także wydłużono czas na wnoszenie skarg na orzeczenia Izby i Prezesa Izby. Do rozpoznawania skarg został wyznaczony jeden sąd zwany sądem zamówień publicznych (Sąd Okręgowy w Warszawie). Nadzwyczajny środek odwoławczy w postaci skargi kasacyjnej do Sądu Najwyższego, dotychczas zastrzeżony jedynie dla Prezesa UZP, jest już dostępny także stronom postępowania skargowego.
Stopień szczegółowości regulacji jest dla wielu uczestników rynku zaskakujący i krytykowany ze względu na nieadekwatność takiej formy dla aktu prawnego rangi ustawowej. Warto jednak dostrzec, że dla adresatów regulacji precyzyjne określenie procesu zakupowego w ustawie może być kluczem do sprawnego udzielania lub pozyskiwania zamówień. W ostatecznym rozrachunku nowe przepisy pod warunkiem ich przyswojenia – co przy 623 artykułach nie jest zadaniem łatwym – niewątpliwie zmienią oblicze zamówień publicznych.
