Stan faktyczny
W 2015 r. Okręgowa Rada Adwokacka w B. wpisała M.B. na listę adwokatów niewykonujących zawodu, po kilku miesiącach skreśliła go jednak z listy na podstawie art. 72 ust. 1 pkt 4 ustawy z 26.5.1982 r. Prawo o adwokaturze (Dz.U. z 2020 r. poz. 1651; dalej: PrAdw). W uzasadnieniu uchwały wskazano, że w 2008 r. M.B. został powołany na stanowisko komornika sądowego i nadal wykonuje ten zawód. Z art. 72 ust. 1 pkt 4 PrAdw wynika nakaz skreślenia adwokata z listy w wypadku m.in. objęcia stanowiska w organach wymiaru sprawiedliwości, zaś komornik sądowy jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym, co pozwala zaszeregować go do kategorii „organu wymiaru sprawiedliwości”. Prezydium Naczelnej Rady Adwokackiej utrzymało w mocy zaskarżoną uchwałę podkreślając, że adwokat niewykonujący zawodu pozostaje adwokatem. Bez znaczenia dla sprawy pozostaje fakt, że M.B. nigdy nie podjął wykonywania zawodu adwokata, istotne jest jedynie, iż figuruje on na liście adwokatów i nie zrezygnował z wykonywania zawodu komornika. W ocenie organu, wykładnie: celowościowa, funkcjonalna i systemowa prowadzą do wniosku, że istotą art. 72 ust. 1 pkt. 4 PrAdw jest bezwzględny zakaz łączenia stanowiska w wymiarze sprawiedliwości ze statusem adwokata, bez względu na kolejność zdarzeń prowadzących do zaistnienia takiej kolizji interesów.
Oddalenie skargi
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę M.B., który dowodził, że art. 72 ust. 1 pkt 4 PrAdw nie ma zastosowania do osób wpisanych na listę adwokatów niewykonujących adwokata. Jak wyjaśniono, status adwokata łączy się z wpisem danej osoby na listę adwokatów, choć sam wpis nie uprawnia do wykonywania czynności adwokackich, niezbędne jest do tego wyznaczenie siedziby zawodowej oraz złożenie ślubowania. Dla oceny dopuszczalności zastosowania art. 72 ust. 1 pkt 4 PrAdw nie ma różnicy między adwokatem, który objął stanowisko w organach przewidzianych w tym przepisie i nie skreślił się z listy adwokatów i adwokatem, który będąc komornikiem, został wpisany na listę adwokatów i nadal wykonuje zawód komornika.
Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę kasacyjną podzielając pogląd o braku podstaw do rozróżnienia adwokatów w zależności od tego, czy wykonują zawód. Możliwość uzyskania wpisu i niewykonywania zawodu adwokata nie zmienia wynikającej z PrAdw zasady, że status adwokata uzyskuje się przez wpis na listę adwokatów przy braku sprzeciwu Ministra Sprawiedliwości w zakreślonym terminie. Wpis ten pociąga za sobą konieczność złożenia ślubowania i wyznaczenia przez adwokata siedziby zawodowej, a zatem statuuje adwokata i ma na celu umożliwienie mu podjęcia czynności zawodowych, a nie stworzenie odrębnego statusu adwokata niewykonującego czynności zawodowych (zob. wyrok NSA z 2.10.2020 r., II GSK 27/18, Legalis). W uzasadnieniu wyroku stwierdzono, że brak jest jakichkolwiek racjonalnych przesłanek, aby różnicować sytuację adwokata, który objął stanowisko w organach wymiaru sprawiedliwości po dokonaniu wpisu na listę adwokatów od sytuacji adwokata, który przed wpisem zajmował takie stanowisko i nadal na nim pozostaje. Takie rozumienie art. 72 ust. 1 pkt 4 PrAdw jest zgodne z ratio legis tej regulacji, bowiem w obu przypadkach chodzi o adwokata wpisanego na listę, czyli legitymującego się statusem adwokata, obejmującego lub zajmującego stanowisko w organach wymienionych w tym przepisie.
Wpis na listę adwokatów
Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że zastosowanie sankcji w postaci skreślenia adwokata z listy w przypadku równoczesnego wykonywania zawodu adwokata i komornika pozostaje w zgodzie z normami konstytucyjnymi, nie dochodzi tu bowiem do złamania zasady „praw nabytych”. Skreślenie z listy adwokatów nie oznacza definitywnego uniemożliwiania danej osobie, która spełniła wszystkie wymogi uprawniające ją do wpisu na listę adwokatów, do ponownego wpisu na tę listę, a w rezultacie nie zamyka drogi do wykonywania zawodu adwokata. Zgodnie z art. 73 ust. 1 PrAdw, osoba skreślona z listy adwokatów z przyczyn, o których mowa m.in. w art. 72 ust. 1 pkt 4 PrAdw, podlega na swój wniosek ponownemu wpisowi na listę, jeżeli spełnia wymagania określone w art. 65 PrAdw, z uwzględnieniem art. 82 ust. 2 PrAdw. Sąd przyznał, że dochodzi do dość paradoksalnej sytuacji, gdy na podstawie tej samej sytuacji faktycznej osoba wykonująca zawód komornika jest wpisywana na listę adwokatów, a następnie z niej skreślana. Pomimo pozornej sprzeczności sytuacja taka jest dopuszczalna, nie można bowiem wykluczyć sytuacji, w której komornik sądowy, ubiegający się o wpis na listę adwokatów, zrezygnuje z dotychczas pełnionej funkcji i rozpocznie wykonywanie zawodu adwokata.
