Opis stanu faktycznego
Radca prawny M.K. został obwiniony o to, że 3.11.2016 roku w Z., jako właściciel Kancelarii Prawnej, urządzał na urządzeniach elektronicznych w punkcie gier w Z. w celach komercyjnych gry o charakterze losowym, czym naruszył przepisy art. 6 ust. 1 i art. 14 ust. 1 ustawy z 19.11.2009 r. o grach hazardowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 2094; dalej: GryHazardU).
Okręgowy Sąd Dyscyplinarny Okręgowej Izby Radców Prawnych w (…) na podstawie art. 65 ust. 1 pkt 5 ustawy z 6.7.1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 75; dalej: RadPrU) wymierzył mu karę pozbawienia prawa do wykonywania zawodu radcy prawnego.
Skreślenie z listy radców prawnych
Wyższy Sąd Dyscyplinarny Krajowej Izby Radców Prawnych w Warszawie po rozpoznaniu odwołania obwinionego radcy prawnego M.K. utrzymał w mocy zaskarżone orzeczenie Okręgowego Sądu Dyscyplinarnego Okręgowej Izby Radców Prawnych w (…). Uchwałą Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych w (…). z 19.8.2019 roku obwiniony M.K. został skreślony z listy radców prawnych.
Kasację od orzeczenia sądu dyscyplinarnego II instancji wniósł w imieniu własnym obwiniony, zaskarżając rozstrzygnięcie sądu ad quem w całości na swoją korzyść.
Zarządzeniem z 20.10.2020 r. wezwano obwinionego M.K. do uzupełnienia braków formalnych kasacji poprzez złożenie w terminie 7 dni kasacji odpowiadającej wymogom określonym w art. 526 § 2 ustawy z 6.6.1997 r. Kodeks postępowania karnego (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 534; dalej: KPK), pod rygorem pozostawienia kasacji wniesionej osobiście przez obwinionego bez rozpoznania.
W odpowiedzi na wezwanie obrońca obwinionego adwokat A.K. przesłał do Sądu Najwyższego kasację podpisaną przez adwokat M.J., stanowiącą w swej treści i formie kopię kasacji sporządzonej osobiście przez obwinionego.
W związku z powyższym, Sąd Najwyższy pozostawił kasację bez rozpoznania.
Z uzasadnienia Sądu
Zgodnie z art. 526 § 2 KPK, stosowanym odpowiednio w postępowaniach dyscyplinarnych wobec radców prawnych na podstawie art. 741 RadPrU, jeżeli kasacja nie pochodzi od prokuratora, Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich albo Rzecznika Praw Dziecka, powinna być sporządzona i podpisana przez adwokata, radcę prawnego albo radcę Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej. Ponieważ 26.10.2019 roku, to jest w dacie sporządzenia i podpisania kasacji, obwiniony M.K. nie był już radcą prawnym, został na podstawie art. 120 § 1 KPK wezwany do uzupełnienia w terminie 7 dni braku formalnego, poprzez złożenie kasacji sporządzonej i podpisanej przez obrońcę będącego adwokatem lub radcą prawnym.
Analizując treść i formę kasacji podpisanej przez obrońcę obwinionego adw. M.J., która wpłynęła do Sądu Najwyższego w dniu 4.3.2021 roku stwierdzić należy, iż jest ona kopią kasacji osobistej obwinionego M.K.. Przemawia za tym tożsama treść, forma graficzna oraz data obu kasacji. Uprawnione jest zatem twierdzenie, że kasacja podpisana przez adw. M.J. faktycznie została sporządzona przez obwinionego M.K.. Twierdzenia obwinionego jakoby zarówno jego osobistą kasację, jak i kasację przesłaną do Sądu Najwyższego 4.3.2021 r. sporządziła adw. M.J. nie znajdują potwierdzenia w jakimkolwiek dowodzie. De facto są zatem nie weryfikowalne i zdaniem Sądu Najwyższego nie zasługują na uwzględnienie.
Mając na uwadze powyższe argumenty, wobec stwierdzenia, że nie wszystkie braki formalne kasacji zostały usunięte w terminie określonym w art. 120 § 1 KPK, kasację obrońcy obwinionego należało pozostawić bez rozpoznania na podstawie art. 531 § 1 KPK w zw. z art. 530 § 2 KPK.
Przepis art. 526 § 2 KPK określa, że jeżeli kasacja nie pochodzi od prokuratora, Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich albo Rzecznika Praw Dziecka, powinna być sporządzona i podpisana przez adwokata, radcę prawnego albo radcę Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.
Ratio legis przymusu adwokackiego- radcowskiego przy kasacji stanowi zagwarantowanie, że kasacja jako nadzwyczajny środek zaskarżenia będzie sporządzona przez osobę z fachową wiedzą prawniczą. Istotne jest bowiem, aby zapewnić odpowiedni poziom merytoryczny kasacji. W szczególności przymus podmiotu fachowego, przy sporządzeniu i podpisaniu kasacji, wprowadzony został po to, aby decyzja o zaskarżeniu kasacją prawomocnego orzeczenia sądu odwoławczego podejmowana była przez osobę kompetentną, mającą odpowiednio zasób wiedzy i mogącą ocenić istnienie lub brak podstaw do wniesienia kasacji, a ponadto po to, aby ten nadzwyczajny środek zaskarżenia został sporządzony fachowo i poprawnie pod względem merytorycznym i formalnym.
W realiach niniejszej sprawy istotne jest, że przymus adwokacko-radcowski dotyczy dwóch warunków określonych łącznie– sporządzenia i podpisania kasacji. Dla uznania, że są one spełnione niezbędne jest dokonanie obu.
Ustawowy wymóg sporządzenia i podpisania kasacji przez obrońcę lub pełnomocnika oznacza, że adwokat lub radca prawny musi być autorem wniesionej kasacji. Ten wymóg nie zostanie spełniony, gdy obrońca lub pełnomocnik tylko podpisze kasację sporządzoną przez samą stronę, jak również wtedy gdy zaakceptuje, w odrębnym piśmie, treść kasacji sporządzonej przez stronę, ani też w sytuacji, gdy obrońca lub pełnomocnik w swoim piśmie nazwanym kasacją odwoła się do treści własnoręcznego pisma strony zawierającego jej stanowisko. W postanowieniu SN z 30.9.1996 r., V KZ 47/96, Legalis podkreślono, że wynikający z treści art. 464 par. 2 KPK obowiązek „sporządzenia” kasacji przez adwokata nie może polegać na odwołaniu się przez adwokata do treści własnoręcznego pisma skazanego. Przymus adwokacki przy sporządzeniu i podpisaniu kasacji (nie pochodzącej od prokuratora) wprowadzony został m.in. po to, aby decyzja o zaskarżeniu kasacją prawomocnego orzeczenia podejmowana była przez osobę kompetentną, mającą odpowiedni zasób wiedzy i mogącą ocenić istnienie lub brak podstaw do jej wniesienia – a ponadto po to, aby skarga kasacyjna została sporządzona fachowo i poprawnie pod względem merytorycznym i formalnym (a więc możliwe było jej rozpoznanie we właściwie wskazanych granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów – por. art. 473 par. 1 KPK).
Kontekst, w jakim pada określenie „powinna być” (zob. art. 526 § 2 KPK) nigdy nie budził ani w doktrynie, ani orzecznictwie, wątpliwości, że oznacza ono jednak przymus. Po pierwsze dlatego, że kasacja jest już nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia i jej podstawy są bardzo ograniczone, co wymaga sięgania przez stronę po pomoc prawną osoby fachowej. Po drugie przepis art. 526 § 2 KPK wyraźnie wymaga, aby kasację strony sporządził „obrońca lub pełnomocnik będący adwokatem albo radcą prawnym”. Chodzi zatem o zapewnienie warunków ku temu, aby kasacja była wnoszona, gdy – bez osobistego zaangażowania wynikiem prawomocnie zakończonego procesu – wykaże się możliwość zaistnienia szczególnych uchybień stanowiących podstawę owej skargi. Wyrokiem z 21.6.2016 r., SK 2/15, Legalis Trybunał Konstytucyjny orzekł, że art. 526 § 2 KPK w zakresie, w jakim wyłącza możliwość sporządzenia i podpisania kasacji we własnej sprawie przez adwokata bądź radcę prawnego jest niezgodny z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. W uzasadnieniu tegoż orzeczenia TK m.in. podniósł, że ocena prawna wymagania formułowanego na podstawie art. 526 § 2 KPK prowadzi do wniosku, że formalne ograniczenie praw adwokatów bądź radców prawnych, w zakresie wnoszenia kasacji we własnej sprawie, jest przejawem nadmiernego formalizmu proceduralnego. Stanowi przez to nieproporcjonalne ograniczenie prawa do sprawiedliwej procedury sądowej (art. 45 ust. 1 Konstytucji RP). Trybunał stwierdził, że obowiązek ustanowienia innego profesjonalnego pełnomocnika do sporządzenia i podpisania kasacji, wnoszonej we własnej sprawie, przez adwokata bądź radcę prawnego, można uznać za przydatny, z punktu widzenia celu przymusu adwokackiego, jakim jest zapewnienie formalnej i merytorycznej poprawności kasacji. Nie jest jednak niezbędny dla realizacji tego celu. Oprócz tego, w nadmierny sposób, ogranicza prawo do wystąpienia z kasacją w imieniu adwokata bądź radcy prawnego.
W niniejszej sprawie zauważyć jednak należy, że uchwałą Rady Okręgowej Izby Radców Prawnych z 19.8.2019 roku obwiniony M.K. został skreślony z listy radców prawnych. Tym samym, M.K. nie mógł samodzielnie złożyć kasacji. Słusznie więc orzekł Sąd Najwyższy, że jeżeli kasacja jest kopią osobistej kasacji obwinionego radcy prawnego, to choć podpisana została przez adwokata występującego w sprawie, to jednak nie może być uwzględniona przez sąd jako niespełniająca warunku wynikającego z art. 526 § 2 KPK.
