Stan faktyczny

IB (francuski obywatel) i FA (irlandzka obywatelka) zawarli związek małżeński w 1994 r. w Irlandii. Mają oni troje obecnie pełnoletnich dzieci. W 2018 r. IB wniósł pozew o rozwód do sądu w Paryżu. Zgodnie z żądaniami FA, ten sąd stwierdził, że nie jest właściwy miejscowo do orzekania w przedmiocie rozwodu małżonków. Uznał, że samo ustanowienie miejsca pracy IB we Francji nie może być wystarczające do wykazania jego zamiaru ustanowienia tam swojego zwykłego pobytu, niezależnie od skutków podatkowych, administracyjnych i wynikających z tego zwyczajów życiowych. IB wniósł apelację podnosząc, że wykonuje swoją działalność zawodową we Francji od 2010 r., a od ponad 6 miesięcy w sposób stały i trwały oraz prowadzi tam życie codzienne.

Stanowisko TS

Kryteria jurysdykcji

W art. 3 rozporządzenia Rady (WE) Nr 2201/2003 z 27.11.2003 r. dotyczącego jurysdykcji oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylającego rozporządzenie (WE) Nr 1347/2000 (Dz.Urz. UE L z 2003 r. Nr 338, s. 1) ustanowiono ogólne kryteria jurysdykcji w sprawach dotyczących rozwodu, separacji i unieważnienia małżeństwa. Trybunał wskazał, że o ile art. 3 ust. 1 lit. a) tiret od pierwszego do czwartego rozporządzenia 2201/2003/WE zawiera wyraźne odesłanie do kryterium miejsca zwykłego pobytu małżonków, o tyle art. 3 ust. 1 lit. a) tiret piąte i art. 3 ust. 1 lit. a) tiret szóste dopuszczają stosowanie reguły jurysdykcyjnej forum actoris (wyrok Mikołajczyk, pkt 41). Te ostatnie przepisy przyznają bowiem, pod pewnymi warunkami, sądom państwa członkowskiego, na którego terytorium ma zwykły pobyt powód lub wnioskodawca, jurysdykcję w zakresie orzekania o rozwiązaniu związku małżeńskiego. W art. 3 ust. 1 lit. a) tiret szóste rozporządzenia 2201/2003/WE ustanowiono taką jurysdykcję, jeżeli powód lub wnioskodawca przebywał tam przynajmniej od sześciu miesięcy przed wniesieniem pozwu lub wniosku i jest obywatelem tego państwa członkowskiego lub, w przypadku Irlandii i Zjednoczonego Królestwa, tam rezyduje (wyrok Mikołajczyk, pkt 42).

Prawo i postępowanie cywilne – najczęściej wybierane moduły. Skonfiguruj Twój System Legalis! Sprawdź

Pojęcie „zwykły pobyt”

Trybunał wskazał, że rozporządzenie 2201/2003/WE nie zawiera definicji pojęcia „zwykły pobyt”, w szczególności zwykłego pobytu małżonka, w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 2201/2003/WE. Wobec braku takiej definicji w rozporządzeniu 2201/2003/WE lub wyraźnego odesłania do prawa państw członkowskich, z orzecznictwa TS wynika, że w celu ustalenia znaczenia i zakresu tego pojęcia należy dążyć do jego autonomicznej i jednolitej wykładni z uwzględnieniem kontekstu, w jaki wpisują się posługujące się nim przepisy, oraz celów tego rozporządzenia (wyrok TS z 28.6.2018 r., C-512/17, Legalis).

Po pierwsze, TS podkreślił, że ani art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 2201/2003/WE, ani żaden inny przepis tego rozporządzenia nie odnosi się do tego pojęcia w liczbie mnogiej.

Po drugie, z orzecznictwa TS wynika – w ramach wykładni przepisów rozporządzenia 2201/2003/WE – że z jednej strony z użycia przymiotnika „zwykły” można wnioskować, iż pobyt musi charakteryzować pewna trwałość lub regularność, a z drugiej strony przeniesienie przez daną osobę miejsca zwykłego pobytu do danego państwa członkowskiego odzwierciedla chęć ustanowienia tam przez tę osobę – z zamiarem nadania mu trwałego charakteru – stałego bądź zwykłego ośrodka swych interesów życiowych (wyrok TS z 22.12.2010 r., C-497/10).

Po trzecie, celem, któremu służą przepisy o jurysdykcji określone w art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 2201/2003/WE, jest zapewnienie równowagi między mobilnością osób w obrębie Unii Europejskiej a pewnością prawa. Trybunał uznał, że przyznanie danemu małżonkowi możliwości jednoczesnego posiadania zwykłego pobytu w więcej niż jednym państwie członkowskim, zdaniem TS, może naruszyć pewności prawa poprzez zwiększenie trudności w określaniu z wyprzedzeniem sądów mogących orzekać w przedmiocie rozwiązania związku małżeńskiego oraz utrudnienie sądowi, do którego wniesiono sprawę, zweryfikowania własnej jurysdykcji.

Po czwarte, TS stwierdził, że wykładnia przepisów jurysdykcyjnych, o których mowa w art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 2201/2003/WE, powoduje konsekwencje, które nie ograniczają się do samego rozwiązania związku małżeńskiego, ale oznaczają również jurysdykcję pomocniczą sądu, do którego wniesiono sprawę, do orzekania w przedmiocie niektórych roszczeń alimentacyjnych lub kwestii majątkowych. I tak uznanie, że dany małżonek może posiadać wielość jednoczesnych miejsc zwykłego pobytu, mogłoby również osłabić wymóg przewidywalności przepisów jurysdykcyjnych, który jest wspólny dla wymienionych rozporządzeń (wyrok TS z 4.6.2020 r., C-41/19, Legalis).

W ocenie TS z całości powyższych rozważań wynika, że o ile nie wyklucza się, iż dany małżonek może jednocześnie posiadać kilka miejsc pobytu, ten małżonek może mieć w danym momencie tylko jedno miejsce zwykłego pobytu w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 2201/2003/WE. Ponieważ pojęcie „zwykłego pobytu” odzwierciedla w istocie kwestię faktyczną (wyrok TS z 8.6.2017 r., C-111/17, Legalis), TS uznał, że do sądu odsyłającego należy zweryfikowanie na podstawie całokształtu okoliczności faktycznych danej sprawy, czy terytorium państwa członkowskiego sądu krajowego, do którego wystąpił IB, odpowiada miejscu zwykłego pobytu lub znajduje się w miejscu zwykłego pobytu wnioskodawcy w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. a) tiret szóste rozporządzenia 2201/2003/WE (wyrok TS z 28.6.2018 r., C-512/17, Legalis).

W niniejszym przypadku bezsporne jest, że IB, będący obywatelem państwa członkowskiego francuskiego sądu, do którego wniósł on sprawę, spełnił warunek pobytu na terytorium Francji przez co najmniej sześć miesięcy bezpośrednio przed wniesieniem powództwa o rozwiązanie związku małżeńskiego, zgodnie z art. 3 ust. 1 lit. a) tiret szóste rozporządzenia 2201/2003/WE. Zostało również wykazane, że IB w ciągu tygodnia, w sposób stały i trwały, od 2017 r., wykonywał działalność zawodową na czas nieokreślony we Francji, na której terytorium zajmował mieszkanie w celu wykonywania tej działalności. W ocenie TS te okoliczności zdają się ukazywać, że pobyt IB na terytorium tego państwa członkowskiego ma charakter stały, i pozwalają ponadto na wskazanie przynajmniej jego integracji w środowisku społecznym i kulturowym tego państwa członkowskiego. O ile okoliczności te sugerują a priori, że warunki określone w art. 3 ust. 1 lit. a) tiret szóste rozporządzenia 2201/2003/WE mogą być spełnione, TS wskazał, że do sądu odsyłającego należy jednak zweryfikowanie, czy wszystkie okoliczności faktyczne właściwe dla danej sprawy rzeczywiście pozwalają uznać, że IB przeniósł miejsce swojego zwykłego pobytu na terytorium państwa, z którego pochodzi ten sąd.

Reasumując TS orzekł, że art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 2201/2003/WE należy interpretować w ten sposób, iż małżonek, który dzieli swoje życie między dwa państwa członkowskie, może mieć miejsce zwykłego pobytu tylko w jednym z tych państw, co oznacza, że jedynie sądy państwa, na którego terytorium znajduje się to miejsce zwykłego pobytu, posiadają jurysdykcję do orzekania w przedmiocie wniosku o rozwiązanie związku małżeńskiego.

W niniejszym wyroku Trybunał Sprawiedliwości dokonał analizy pojęcia „zwykły pobyt” w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 2201/2003/WE co do małżonka, który wnosi pozew o rozwód. A precyzyjnie zagadnienie rozważane przez TS dotyczyło kwestii, czy ten przepis należy interpretować w ten sposób, że taki małżonek może mieć w danym momencie tylko jedno miejsce zwykłego pobytu. Z wyroku TS w sprawie Hadadi (C‑168/08) wynika zasada, że ta sama podstawa jurysdykcji może być spełniona w przypadku dwóch państw członkowskich. Jednakże w niniejszym TS podzielił stanowisko rzecznika generalnego (pkt 92 opinii), że ze względu na stan faktyczny i prawny, ta zasada nie ma zastosowania w prezentowanym wyroku („jest niezwiązana” z wykładnią art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 2201/2003/WE).

Przed wszystkim TS wskazał, że pojęcie „zwykły pobyt” w rozumieniu art. 3 ust. 1 lit. a) rozporządzenia 2201/2003/WE jest autonomicznym pojęciem prawa UE. Przedstawiając w uzasadnieniu niniejszego rozporządzenia szereg argumentów i odwołując się m.in. do wykładni językowej, celowościowej oraz unijnych zasad, w tym zasady pewności prawa, TS uznał, że pojęcie to należy utożsamiać ze zwykłym miejscem pobytu wyłącznie w jednym państwie członkowskim. Z niniejszego wyroku wynika, że małżonek, który powołuje się na podstawę jurysdykcji przewidzianą w art. 3 ust. 1 lit. a) tiret piąte lub szóste rozporządzenia 2201/2003/WE, powinien przenieść miejsce swojego zwykłego pobytu na terytorium państwa członkowskiego innego niż państwo poprzedniego wspólnego miejsca zwykłego pobytu i w ten sposób, po pierwsze, wyrazić zamiar ustanowienia w tym innym państwie zwykłego ośrodka swoich interesów życiowych oraz, po drugie, dowieść, że jego obecność na terytorium tego państwa wykazuje wystarczający stopień stabilności. TS wsparł swoje stanowisko odwołując się obszernie do dotychczasowego orzecznictwa dotyczącego miejsca zwykłego pobytu dziecka w rozumieniu rozporządzenia 2201/2003/WE.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Wypróbuj! Sprawdź

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →