- Zmiany dotyczą ustawy z 23.4.1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.; dalej: KC) i ustawy z 17.11.1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805 ze zm.; dalej: KPC).
Zmiany dotyczące przerwania i zawieszenia terminu biegu przedawnienia
Ustawodawca zdecydował się na zmiany w przepisach art. 121, 123 i 124 KC związane z przerwaniem i zawieszeniem biegu terminu przedawnienia. Aktualnie przyjmuje się, że do przerwania biegu terminu przedawnienia dochodzi między innymi na skutek złożenia pierwszego wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, jako czynności podjętej przed sądem bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, jak i wszczęcia pierwszej mediacji pozasądowej. Sporne pozostaje jednak to, czy ten sam skutek odnoszą także kolejne wezwania do próby ugodowej lub kolejne wszczęcie mediacji. Często bowiem wierzyciele nadmiernie często składają wnioski o zawezwanie do próby ugodowej czy mediacji, jedynie w celu przerwania biegu terminu przedawnienia. Jest to sprzeczne z istotą instytucji przedawniania, której celem jest przecież stabilizacja stosunków prawnych. Poza tym postępowanie takie stoi w sprzeczności z istotą postępowania pojednawczego, którego celem jest przecież zawarcie ugody. Często wierzyciel w ten sposób przedłuża sobie czas na dochodzenia roszczenia oraz nie przesądza o istnieniu albo nieistnieniu zobowiązania dłużnika. Ze względu na tego typu nadużycia wierzycieli, ustawodawca zdecydował się wprowadzić regulację ograniczającą wpływ złożenia wniosku o zawezwanie do próby ugodowej bądź wszczęcie postępowania mediacyjnego, prowadzonego bez zaangażowania sądu, na bieg terminu przedawnienia do jego zawieszenia, na czas trwania postępowania pojednawczego bądź mediacyjnego. Dzięki temu termin przedawnienia ulega przedłużeniu o czas trwania przeszkody w dochodzeniu roszczenia, a nie biegnie od początku.
Wymaganie aktu notarialnego w przypadku gruntów rolnych, mających wchodzić w skład rolniczej spółdzielni produkcyjnej
Najnowsza nowelizacja przepisów KC obejmuje również przepisy art. 159 KC wyłączające wymaganie formy aktu notarialnego w sytuacjach, w których grunty wniesione jako wkład do rolniczej spółdzielni produkcyjnej mają stać się współwłasnością dotychczasowych właścicieli. Przepisy te są aktualnie stosowane niezwykle rzadko, gdyż do takich sytuacji niemal obecnie nie dochodzi. Dlatego też przepisy te zostają uchylone. Pozwoli to na zwiększenie pewności obrotu prawnego nieruchomościami, który będzie odbywał się na zasadach ogólnych, w formie aktu notarialnego, określonych w przepisie art. 158 KC.
Regulacja instytucji wyzysku
Dotychczas art. 388 KC, który reguluje instytucję wyzysku, dotyczył sytuacji, w których jedna ze stron umowy, wykorzystując określone niekorzystne położenie drugiej strony, zastrzega dla siebie świadczenie rażąco przewyższające świadczenie własne. Przepis ten dawał pokrzywdzonej stronie możliwość podjęcia czynności mających na celu wyrównanie świadczeń lub unieważnienie umowy. W obrocie prawnym nastąpiły jednak w ostatnich latach znaczące zmiany, które skutkują pojawieniem się nowych praktyk rynkowych prowadzących do zawierania umów o skutkach analogicznych do wyzysku, ale nie mieszczących się w dotychczas stosowanym zakresie tej instytucji. Chodzi o takie sytuacje jak:
- „proceder nakłaniania osób starszych, przy zastosowaniu technik marketingowych, do nabywania rzeczy ruchomych codziennego użytku po zawyżonych cenach – stosowane techniki sprzedaży utrudniają rozważenie oferty, co skutkuje zawarciem umowy sprzedaży pod wpływem sugestii, bez potrzebnego namysłu”;
- „problem umów o tzw. pożyczki chwilowe, udzielanych przez instytucje parabankowe klientom znajdującym się w sytuacjach – przynajmniej w pewnym stopniu – przymusowych”;
- „proceder tzw. przewłaszczeń na zabezpieczenie – umów pożyczki, w których zabezpieczeniem niskiej kwotowo pożyczki jest przeniesienie własności nieruchomości o wielokrotnie wyższej wartości”;
- „zjawisko zawierania umów franczyzy, które zastrzegają nieproporcjonalnie duże świadczenia od franczyzobiorców, a które również bywają zawierane w sytuacji niepełnej wiedzy franczyzobiorcy o rzeczywistej wartości świadczeń oferowanych w zamian przez franczyzodawcę”.
Ustawodawca dostrzegł, że w tego typu sytuacjach słabsza strona jest wykorzystywana przez silniejszego i często nie jest w stanie korzystać z przysługujących jej środków ochrony prawnej lub środki te nie są wystarczające. Dlatego też zdecydowano się na modyfikację instytucji wyzysku w kierunku poszerzenia możliwości jej stosowania pod względem zakresu sytuacji objętych dyspozycją normy, zakresu uprawnień wyzyskanego, okresu możliwości ich wykonywania i skutku upływu tego okresu. Nowelizacja uzupełnia art. 388 KC o przesłankę braku dostatecznego rozeznania do katalogu przesłanek, których zaistnienie pozwala ocenić sytuację jako stanowiącą wyzysk w rozumieniu prawa. Nowela KC przyznaje również stronie wyzyskanej prawo wyboru roszczenia pomiędzy zmniejszeniem swojego świadczenia lub zwiększeniem świadczenia jej należnego a żądaniem unieważnienia umowy. Ustawodawca zdecydował się także na wydłużenie terminu zawitego do skorzystania z powyższych uprawnień – w przypadku żądań wynikających z umowy zawartej między przedsiębiorcami przedmiotowe żądania będą wygasały po upływie trzech lat, zaś dla żądań wynikających z umowy zawartej z konsumentem – po upływie sześciu lat. Ponadto, w sytuacji, gdy wartość świadczenia jednej ze stron przewyższa co najmniej dwukrotnie wartość świadczenia wzajemnego, domniemywa się, że niewspółmierność świadczeń ma charakter rażący.
Znowelizowane w ten sposób przepisy będą miały zastosowanie do umów zawartych po wejściu w życie ustawy nowelizującej.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
