Zakaz nakładania opłat na konsumentów

V. jest operatorem sieci kablowej i dostawcą dostępu do internetu prowadzącym działalność na terytorium Niemiec. Od momentu transpozycji dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2366 z 25.11.2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego, zmieniającej dyrektywy 2002/65/WE, 2009/110/WE, 2013/36/UE i rozporządzenie (UE) Nr 1093/2010 oraz uchylającej dyrektywę 2007/64/WE (Dz.Urz. UE L z 2015 r. Nr 337, s. 35; dalej: PSD2) do niemieckiego prawa, ze skutkiem od 13.1.2018 r., V. dokonuje rozróżnienia pomiędzy umowami o świadczenie usług telekomunikacyjnych i usług telewizji kablowej zawartymi przed tą datą oraz umowami zawartymi od tej daty. W pierwszej kategorii umów ten operator stosuje do klientów, którzy nie autoryzowali dokonywania polecenia zapłaty, lecz sami uiszczają faktury w drodze przelewu SEPA, opłatę ryczałtową w wysokości 2,50 EUR za transakcję płatniczą. Stowarzyszenie konsumentów uważało, że V. nie ma prawa nakładać tej opłaty na transakcje płatnicze, których wykonanie zostało zlecone na podstawie umów zawartych do 13.1.2018 r.

Pytanie prejudycjalne

Czy art. 62 ust. 4 PSD2 należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisowi krajowemu lub praktyce krajowej, zgodnie z którymi w ramach umów z konsumentami zawartych na czas nieokreślony zakaz pobierania opłat z tytułu korzystania z instrumentów płatniczych i usług płatniczych, o których mowa w tym przepisie, ma zastosowanie wyłącznie do transakcji płatniczych zleconych w ramach wykonania umów zawartych po 13.1.2018 r., tak że te opłaty nadal mają zastosowanie do transakcji płatniczych zleconych po tej dacie w ramach wykonania umów zawartych na czas nieokreślony przed tą datą?

Stanowisko TS

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TS przy dokonywaniu wykładni unijnego przepisu należy uwzględnić nie tylko jego treść, ale także jego kontekst i cel aktu prawnego, którego jest on częścią (wyrok TS z 13.10.2016 r., C-294/15, Legalis, Mikołajczyk, EU:C:2016:772, pkt 26).

Przepis art. 62 ust. 4 dyrektywy PSD2 stanowi, że państwa członkowskie zapewniają, aby odbiorca w rozumieniu art. 4 pkt 9 PSD2, nie mógł pobierać opłat z tytułu korzystania z instrumentów płatniczych, w odniesieniu do których opłaty interchange są regulowane na mocy rozdziału II rozporządzenia 2015/751/UE, i za usługi płatnicze, do których stosuje się rozporządzenie 260/2012/UE. Trybunał stwierdził, że z treści tego przepisu nie wynika żadne uściślenie dotyczące stosowania tego zakazu w czasie.

Odnosząc się do kontekstu art. 62 ust. 4 PSD2 Trybunał wskazał, że zgodnie z art. 115 ust. 1 i art. 115 ust. 2 ak. 1 PSD2, państwa członkowskie powinny były przyjąć oraz opublikować środki niezbędne do wykonania tej dyrektywy do 13.1.2018 r.. Te przepisy zaczęły obowiązywać dopiero od tego dnia. Ponadto, art. 62 ust. 4 PSD2 zawiera zharmonizowane przepisy, zatem  państwa członkowskie, rozpoczynając od daty przewidzianej w art. 115 ust. 2 ak. 1 PSD2, nie utrzymują w mocy ani nie ustanawiają przepisów innych niż przewidziane w tej dyrektywie. Co więcej, zakaz pobierania opłat z tytułu korzystania z instrumentów płatniczych i usług płatniczych, o których mowa w art. 62 ust. 4 PSD2, ma zastosowanie do transakcji płatniczych w rozumieniu art. 4 pkt 5 tej dyrektywy „niezależnie od leżących u jego podstawy zobowiązań między płatnikiem a odbiorcą”. W ocenie TS, z wykładni systemowej art. 62 ust. 4 PSD2 wynika zatem, że zakaz żądania opłat za korzystanie z instrumentów płatniczych i usług płatniczych, o których mowa w tym przepisie, ma zastosowanie do wszystkich transakcji płatniczych zleconych począwszy od 13.1.2018 r.

Celem PSD2 jest wspieranie dalszej integracji wewnętrznego rynku usług płatniczych oraz w szczególności zapewnienie wysokiego poziomu ochrony użytkownikom mającym status konsumentów (wyrok TS z 11.11.2020 r., C‑287/19, DenizBank, EU:C:2020:897, pkt 102). Przy czym ochrona konsumentów w ramach polityki Unii Europejskiej została przewidziana w art. 169 TFUE i w art. 38 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (wyrok TS z 2.3.2017 r., C-568/15, Legalis, Zentrale zur Bekämpfung unlauteren Wettbewerbs Frankfurt am Main, EU:C:2017:154, pkt 28). Ponadto, jak wynika z motywu 66 PSD2, zamiarem unijnego prawodawcy było przezwyciężenie, za pomocą zakazu przewidzianego w art. 62 ust. 4 tej dyrektywy, rozdrobnienia praktyk krajowych w zakresie pobierania opłat za korzystanie z określonych instrumentów płatniczych, które to rozdrobnienie spowodowało krańcową niejednorodność rynku płatności i stało się źródłem niepewności dla konsumentów, zwłaszcza w kontekście handlu elektronicznego i w kontekście transgranicznym. Wobec tego TS uznał, że każde zróżnicowane stosowanie tego zakazu w zależności od tego, czy zobowiązania leżące u podstaw transakcji płatniczych zleconych począwszy od 13.1.2018 r. powstały przed tą datą, czy po niej, zagroziłoby harmonizacji na poziomie UE, ustanowionej w art. 62 ust. 4 PSD2 w związku z jej art. 107 ust. 1, a cel tej dyrektywy, jakim jest ochrona konsumentów na wewnętrznym rynku usług płatniczych, zostałby osłabiony.

Trybunał oddalił podniesiony przez V. argument, zgodnie z którym zasady niedziałania prawa wstecz i ochrony uzasadnionych oczekiwań zostały naruszone przez przewidziany w art. 62 ust. 4 dyrektywy 2015/2366/UE obowiązywanie tego zakazu w czasie. Trybunał przypomniał, że nowy przepis stosuje się od daty wejścia w życie aktu, który go wprowadza, i że choć nie stosuje się go do sytuacji prawnych powstałych i ostatecznie zakończonych przed tym wejściem w życie, to jednak stosuje się go do przyszłych skutków sytuacji powstałej pod rządami dawnej ustawy oraz do nowych sytuacji prawnych, chyba że z brzmienia, systematyki lub celu normy jednoznacznie wynika, że należy jej przypisać skutek działania z mocą wsteczną. Ma to miejsce zwłaszcza w przypadku, gdy wraz z nową normą zostają wydane przepisy szczególne, które określają konkretnie warunki jej stosowania w czasie (wyrok TS z 14.5.2020 r., C-15/19, Legalis, Azienda Municipale Ambiente, EU:C:2020:371, pkt 56, 57). Trybunał uznał, że w niniejszej sprawie, ponieważ art. 62 ust. 4 PSD2 nie obejmuje transakcji płatniczych zrealizowanych do 13.1.2018 r., ten przepis nie dotyczy sytuacji prawnych powstałych i ostatecznie zakończonych przed tą datą, a zatem nie wywołuje skutku wstecz. Ponadto, co do transakcji płatniczych zleconych począwszy od 13.1.2018 r. w ramach wykonywania umów zawartych na czas nieokreślony przed tą datą, art. 62 ust. 4 dyrektywy PSD2 stanowi jedynie przypadek zastosowania nowej normy prawnej do przyszłych skutków sytuacji powstałej pod rządami normy wcześniejszej.

Trybunał dodał, że w zakresie, w jakim sąd odsyłający jest zdania, iż przepis krajowy podważa pełne stosowanie zakazu pobierania dodatkowych opłat od transakcji płatniczych zleconych począwszy od 13.1.2018 r., jeżeli zobowiązanie umowne będące podstawą tych transakcji płatniczych powstało przed tą datą, do tego sądu należy ustalenie, czy przepis ten może być przedmiotem wykładni zgodnej z art. 62 ust. 4 dyrektywy PSD2 (wyrok TS z 15.10.2020 r., C-778/18, Legalis, Association française des opérateurs de banques, EU:C:2020:831, pkt 59).

Reasumując TS orzekł, że art. 62 ust. 4 dyrektywy PSD2 należy interpretować w ten sposób, iż stoi on na przeszkodzie przepisowi krajowemu lub praktyce krajowej, zgodnie z którymi w ramach umów z konsumentami zawartych na czas nieokreślony zakaz pobierania opłat z tytułu korzystania z instrumentów płatniczych i usług płatniczych, o których mowa w tym przepisie, ma zastosowanie wyłącznie do transakcji płatniczych zleconych w ramach wykonywania umów zawartych po 13.1.2018 r., w ten sposób że opłaty te mają nadal zastosowanie do transakcji płatniczych zleconych po tej dacie w ramach wykonania umów zawartych na czas nieokreślony przed tą datą.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →