Postępowanie w sprawie wniosku o wpis na listę radców prawnych
K.S. nie odbyła aplikacji radcowskiej, ale ponieważ od niemal 6 lat była zatrudniona w Dziale Prawnym Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (dalej: NCBR), wykonując czynności wymagające wiedzy prawniczej, złożyła wniosek o dopuszczenie do egzaminu radcowskiego na podstawie art. 362 ust. 2 i 4 w zw. z art. 25 ust. 2 ustawy z 6.7.1982 r. o radcach prawnych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 75 ze zm.; dalej: RadPrU). Przewodniczący Komisji Egzaminacyjnej dopuścił K.S. do egzaminu radcowskiego, który zdała z wynikiem pozytywnym. Rada Okręgowej Izby Radców Prawnych w W. (dalej: Rada OIRP w W.) odmówiła jednak wnioskodawczyni wpisu na listę radców prawnych. Stwierdziła, że jej pracodawca (NCBR) nie jest organem władzy publicznej, o którym mowa w art. 25 ust. 2 pkt 4 RadPrU. K.S. wniosła odwołanie, kwestionując uprawnienie Rady OIRP w W. do ponownego badania przesłanek tożsamych z tymi dopuszczającymi do egzaminu radcowskiego, zweryfikowanymi już przez Przewodniczącego Komisji Egzaminacyjnej. Prezydium Krajowej Rady Radców Prawnych (dalej: Prezydium KRRP) utrzymało w mocy zaskarżoną uchwałę.
Uwzględniając odwołanie K.S., Minister Sprawiedliwości uchylił uchwały organów samorządu radcowskiego i przekazał sprawę do ponownego rozpatrzenia Radzie OIRP w W. Organ stwierdził, że odwołująca spełnia wymogi warunkujące wpis na listę radców prawnych. Zgodnie z warunkami określonymi w art. 25 ust. 2 RadPrU, po ukończeniu wyższych studiów prawniczych przez okres co najmniej 4 lat, w okresie nie dłuższym niż 6 lat przed złożeniem wniosku o dopuszczenie do egzaminu, była ona zatrudniona w urzędzie organu władzy publicznej, za który uznano NCBR. Wykonywała czynności wymagające wiedzy prawniczej, bezpośrednio związane ze świadczeniem pomocy prawnej na rzecz tego urzędu. Ponadto Minister stwierdził, że do oceny spełnienia przesłanek z art. 25 ust. 2 RadPrU właściwe są wyłącznie organy podejmujące decyzje w postępowaniu związanym z dopuszczeniem do egzaminu radcowskiego.
Stanowisko Sądu I instancji
WSA w Warszawie oddalił skargę Prezydium KRRP. W ocenie Sądu organy samorządu radcowskiego nie mogą samodzielnie oceniać, czy K.S. była uprawniona do przystąpienia do egzaminu radcowskiego bez odbycia aplikacji radcowskiej. Kwestia spełniania przesłanek z art. 25 ust. 2 RadPrU podlega badaniu wyłącznie na etapie przyjmowania zgłoszeń o przystąpieniu do egzaminu radcowskiego. Sąd stwierdził, że odmienna interpretacja prowadziłaby do niedopuszczalnej sytuacji, w której już po zdanym przez kandydata egzaminie na radcę prawnego organy samorządu zawodowego mogłyby uznać, że ta osoba nie powinna zostać dopuszczona do tego egzaminu i wyłącznie z tego powodu odmawiałyby wpisu danej osoby na listę radców prawnych.
Jednocześnie Sąd podzielił pogląd Ministra Sprawiedliwości, że NCBR jest organem władzy publicznej w rozumieniu art. 25 ust. 2 pkt 4 RadPrU. Jest to bowiem agencja wykonawcza, powołana do wykonywania funkcji władzy publicznej z zakresu polityki naukowej, naukowo-technicznej i innowacyjnej państwa, działająca na podstawie ustawy z 30.4.2010 r. o Narodowym Centrum Badań i Rozwoju (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1861 ze zm.; dalej: NCenBadiRozU). Podmiot ten podlega nadzorowi ministra właściwego do spraw nauki z punktu widzenia legalności, gospodarności i rzetelności, a charakter zadań NCBR, szczegółowo określony w Rozdziale 3 NCenBadiRozU jednoznacznie wskazuje, że zadania te należą do sfery władztwa publicznego.
Uprawnienia organów samorządu zawodowego w postępowaniu o wpis na listę radców prawnych
NSA oddalił skargę kasacyjną Prezydium KRRP pomimo częściowo błędnego uzasadnienia wyroku Sądu I instancji. Jak wyjaśniono w uzasadnieniu, postępowania o dopuszczenie do egzaminu radcowskiego i o wpis na listę radców prawnych są od siebie odrębne. Na etapie pierwszego z nich następuje badanie zgłoszenia do egzaminu jedynie pod względem formalnym. Dopiero w postępowaniu o wpis na listę radców prawnych organy dokonują merytorycznej oceny spełnienia przez wnioskodawcę przesłanek, o których mowa w art. 24 RadPrU (zob. wyrok NSA z 1.7.2021 r., II GSK 1200/20, Legalis). Zatem wbrew stanowisku Sadu I instancji rada okręgowej izby radców prawych jest nie tylko uprawniona, ale i zobowiązana do oceny, czy osoba wnioskująca o wpis na listę radców prawnych spełnia wszystkie wymogi określone art. 24 ust. 1 pkt 1-6 RadPrU, w tym przesłanki wskazane w art. 25 ust. 2 RadPrU, uprawniające do przystąpienia do egzaminu radcowskiego.
Pojęcie organu władzy publicznej
NSA stwierdził jednak, że wyrok WSA w Warszawie jest słuszny, bowiem Sąd i Minister Sprawiedliwości prawidłowo uznały NCBR za urząd organu władzy publicznej w rozumieniu art. 25 ust. 2 pkt 4 RadPrU. Pojęcie organów władzy publicznej nie zostało zdefiniowane w RadPrU. Odwołując się do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego przyjęto, że oznacza ono instytucję, strukturę organizacyjną, jednostkę władzy publicznej, która podejmuje działania prowadzone w interesie publicznym w formach aktów i czynności prawnych, jak i działań faktycznych wywołujących wiążące dla różnych podmiotów skutki prawne (zob. wyrok TK z 4.12.2001 r., SK 18/00, Legalis). NCBR jako jedna z jednostek sektora finansów publicznych (podobnie jak np. ZUS, NFZ czy uczelnie publiczne) załatwia sprawy indywidualne w drodze decyzji administracyjnych, czyli jest objęta postanowieniami art. 1 pkt 2 ustawy z 14.6.1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 735 ze zm.; dalej: KPA). W uzasadnieniu wyroku podkreślono, że NCenBadiRozU nie zawiera żadnych przepisów wyłączających stosowanie przepisów KPA.
W ocenie NSA za przyjętą wykładnią art. 25 ust. 2 pkt 4 RadPrU przemawiają również dyrektywy wykładni celowościowej. Celem tego uregulowania jest umożliwienie wpisania na listę radców prawnych takiej osoby, która zdobyła wystarczające praktyczne doświadczenie zawodowe. Zdaniem NSA wieloletnia praca w NCBR, bezpośrednio związana ze świadczeniem pomocy prawnej na rzecz tej jednostki, pozwala na nabycie umiejętności związanych ze stosowaniem prawa. Wskazują one, że osoba tam zatrudniona będzie prawidłowo wykonywać zawód radcy prawnego.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
