Stan faktyczny
W 2019 r. DM (konsumentka) zamówiła za pośrednictwem internetowej platformy rezerwacji, prowadzonej przez CE (dostawca usług sprzedaży biletów) bilety wstępu na koncert organizowany przez osobę trzecią. Koncert został odwołany w wyniku ograniczeń administracyjnych nałożonych przez niemieckie władze w wyniku pandemii COVID-19. DM zwróciła się do CE o zwrot ceny kupna biletów wstępu oraz kosztów dodatkowych, tj. ok. 200 euro. Tym samym DM w sposób dorozumiany oświadczyła, że odstępuje od umowy zawartej z CE. Następnie zgodnie z niemieckim uregulowaniem dotyczącym odwoływania działalności w zakresie wypoczynku w kontekście pandemii COVID-19, działając na rachunek organizatora koncertu, CE przekazała DM wystawiony przez tego organizatora bon na kwotę 199 euro, odpowiadającą cenie kupna biletów. DM żądała jednak od CE zwrotu ceny zakupu biletów wstępu oraz kosztów dodatkowych.
Stanowisko TSUE
W art. 9–15 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2011/83/UE z 25.10.2011 r. w sprawie praw konsumentów, zmieniającej dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywę 1999/44/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz uchylającej dyrektywę Rady 85/577/EWG i dyrektywę 97/7/WE Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.Urz. UE L z 2011 r. Nr 304, s. 64) przyznano konsumentowi prawo do odstąpienia m.in. od umowy zawartej na odległość oraz ustanawiają warunki i zasady wykonywania tego prawa. Jednakże m.in. w art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE ustanowiono wyjątek od tego prawa w odniesieniu do świadczenia usług związanych z wypoczynkiem, jeżeli umowa przewiduje konkretny dzień lub okres świadczenia usługi.
Z orzecznictwa Trybunału wynika, że pojęcie „umowa o świadczenie usług” zostało zdefiniowane w art. 2 pkt 6 dyrektywy 2011/83/UE w sposób szeroki. Obejmuje ono bowiem każdą umowę inną niż umowa sprzedaży w rozumieniu art. 2 pkt. 5 dyrektywy 2011/83/UE, na mocy której przedsiębiorca świadczy usługę lub zobowiązuje się do świadczenia usługi na rzecz konsumenta, a konsument płaci lub zobowiązuje się do zapłacenia jej ceny – wyrok TSUE z 14.5.2020 r., C-208/19, pkt 62, NK (Projekt domu jednorodzinnego), Legalis. W niniejszej sprawie stosunek umowny między DM i CE dotyczy przeniesienia prawa dostępu do działalności w zakresie wypoczynku, wyszczególnionej na biletach.
Trybunał stwierdził, że taki stosunek umowny, który dotyczy co do istoty przeniesienia prawa, a nie towaru, objęty jest z definicji pojęciem „umowy o świadczenie usług” w rozumieniu art. 2 pkt. 6 dyrektywy 2011/83/UE. W konsekwencji wykonywanie tej umowy przez przedsiębiorcę stanowi świadczenie usług w rozumieniu art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE. Trybunał wyjaśnił, że okoliczność, iż prawo lub zezwolenia zostały stwierdzone w dokumentach, które mogą być przedmiotem wymiany, nie wystarcza, aby objąć je zakresem stosowania postanowień Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C z 2016 r. Nr 202, s. 47; dalej: TFUE), dotyczących swobody przepływu towarów zamiast swobody świadczenia usług (wyrok TSUE z 21.10.1999 r., C-97/98, pkt 35, 36, Jägerskiöld, Legalis).
Zważywszy, że art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE obejmuje wszystkie usługi świadczone w sektorze działalności w zakresie wypoczynku, TSUE stwierdził, że z użycia wyrazu „związanych” wynika, że wyjątek przewidziany w tym przepisie nie ogranicza się wyłącznie do usług mających bezpośrednio na celu wykonywanie działalności w zakresie wypoczynku. Zatem zdaniem TSUE przeniesienie prawa dostępu do działalności w zakresie wypoczynku stanowi usługę związaną z tą działalnością w rozumieniu art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE. Natomiast z treści tego przepisu nie wynika, w jakim zakresie taka usługa może, wchodząc w zakres tego przepisu, być świadczona przez inną osobę niż sam organizator działalności w zakresie wypoczynku.
Odnośnie kontekstu art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE TSUE stwierdził, że zgodnie z art. 6 ust. 1 lit. c) i d) dyrektywy 2011/83/UE, zanim konsument zostanie związany umową zawieraną na odległość lub umową zawieraną poza lokalem przedsiębiorstwa lub jakąkolwiek ofertą tego samego rodzaju, każdy przedsiębiorca jest zobowiązany poinformować go w szczególności o tożsamości przedsiębiorcy, na którego rachunek działa. Dyrektywa 2011/83/UE przewiduje zatem wyraźnie, że umowa objęta zakresem jej stosowania może zostać zawarta przez przedsiębiorcę w ramach wykonywania stosunku umownego, na mocy którego działa on na rachunek innego przedsiębiorcy.
Ponadto w odniesieniu do celu realizowanego przez art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE Trybunał stwierdził, że ten cel polega na ochronie przedsiębiorcy przed ryzykiem związanym z rezerwacją określonych zasobów, które w przypadku wykonania prawa do odstąpienia od umowy mogą okazać się dla niego trudne do zbycia, w szczególności w odniesieniu do imprez kulturalnych lub sportowych. Z orzecznictwa TSUE wynika również, że art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE ma m.in. na celu wprowadzenie ochrony interesów dostawców niektórych usług, tak aby nie napotykali oni niewspółmiernych utrudnień w związku z rezygnacją konsumenta, bez kosztów i bez powodu, z uprzednio zarezerwowanej usługi, w wyniku skorzystania z niego z prawa do odstąpienia na krótko przed wyznaczonym dniem jej wykonania (wyrok TSUE z 10.3.2005 r., C-336/03, pkt 28, EasyCar, Legalis). Zatem wyjątek od prawa do odstąpienia przewidziany w tym przepisie może mieć zastosowanie wyłącznie do usług świadczonych w wykonaniu zobowiązania umownego wobec konsumenta, którego wygaśnięcie w drodze odstąpienia od umowy zgodnie z art. 12 lit. a) dyrektywy 2011/83/UE naraziłoby organizatora danej działalności na ryzyko związane z rezerwacją zwolnionych w ten sposób zasobów.
W niniejszej sprawie na mocy postanowień umownych łączących CE i organizatora koncertu, którego odwołanie leży u podstaw sporu, ów organizator jest zobowiązany do zwolnienia CE z wszelkiej odpowiedzialności w razie wystąpienia przez kupującego z żądaniem zwrotu ceny biletu. Tak więc w przypadku rozwiązania owej umowy w wyniku odstąpienia DM od umowy TSUE stwierdził, że to organizator koncertu powinien zwrócić jej cenę kupna biletów nabytych od CE. W ocenie TSUE, z zastrzeżeniem ustaleń, których dokonanie należy do sądu odsyłającego, przeniesienie przez CE na DM prawa dostępu do koncertu, którego odwołanie leży u podstaw sporu, stanowi usługę związaną z działalnością w zakresie wypoczynku w rozumieniu art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE.
W odniesieniu do kwestii, czy umowę taką jak ta będąca przedmiotem postępowania głównego należy uznać za przewidującą konkretną datę lub okres wykonania, TSUE stwierdził, że ze względu na jej przedmiot umowa dotycząca przeniesienia prawa dostępu do działalności w zakresie wypoczynku musi być koniecznie wykonana w okresie pomiędzy dniem przeniesienia tego prawa a dniem, w którym ma się odbyć wydarzenie, do którego to prawo daje dostęp. W tym względzie bez znaczenia jest kwestia, czy prawo dostępu jest przenoszone przez samego organizatora działalności w zakresie wypoczynku, czy przez pośrednika. W konsekwencji TSUE uznał, że umowa dotycząca przeniesienia prawa dostępu do działalności w zakresie wypoczynku, zawarta przez pośrednika działającego w imieniu własnym, lecz na rachunek organizatora tej działalności, przewiduje konkretną datę lub okres wykonania, jeżeli ta działalność jest przewidziana jako mająca się odbyć w konkretnym dniu lub w konkretnym okresie. Sytuacja taka występuje w rozpatrywanej sprawie, ponieważ koncert, do którego dostęp dają prawa przeniesione na DM przez CE, miał odbyć się w konkretnym dniu.
Resumując, TSUE orzekł, że art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE należy interpretować w ten sposób, iż wyjątek od prawa do odstąpienia od umowy przewidziany w tym przepisie jest skuteczny wobec konsumenta, który zawarł z pośrednikiem działającym w imieniu własnym, lecz na rachunek organizatora działalności w zakresie wypoczynku, umowę na odległość dotyczącą nabycia prawa dostępu do tej działalności. Warunkiem jest to, że wygaśnięcie w drodze odstąpienia od umowy, zgodnie z art. 12 lit. a) dyrektywy 2011/83/UE, obowiązku wykonania owej umowy względem konsumenta naraziłoby organizatora danej działalności na ryzyko związane z rezerwacją zwolnionych w ten sposób zasobów, oraz, po drugie, działalność w zakresie wypoczynku, do której to prawo daje dostęp, jest przewidziana jako mająca się odbyć w konkretnym dniu lub w konkretnym okresie.
W niniejszym wyroku Trybunał dokonał wykładni art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE, w którym uregulowano wyjątek od prawa do odstąpienia od umowy przez konsumenta. Trybunał wyjaśnił na podstawie wykładni językowej, systemowej i celowościowej tego przepisu, że okoliczność, iż usługa świadczona jest nie przez organizatora działalności w zakresie wypoczynku, lecz przez pośrednika działającego na jego rachunek, nie stoi na przeszkodzie temu, aby można było uznać, że taka usługa jest związana z tą działalnością. W konsekwencji TSUE uznał, że jedynie w zakresie, w jakim ryzyko to ciąży na organizatorze danej działalności, przeniesienie prawa dostępu do niej przez pośrednika może stanowić usługę związaną z tą działalnością w rozumieniu art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE. Zatem TSUE orzekł, że ochrona, która przysługuje przedsiębiorcy takiego wydarzenia, powinna również przysługiwać pośrednikowi, i tym samym jest on również wyjątkiem wynikającym z tego przepisu.
Przepis art. 16 lit. l) dyrektywy 2011/83/UE został transponowany w art. 38 pkt. 12 ustawy z 30.5.2014 r. o prawach konsumenta (Dz.U. z 2020 r. poz. 287). Powyższą wykładnię Trybunału należy stosować do tego polskiego przepisu.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
