Wartość progowa kradzieży tempore criminis

Opis stanu faktycznego

Wyrokiem z 11.4.2019 r., II K 528/18, Sąd Rejonowy w Chorzowie uznał K.K. za winnego popełnienia występku z:

1) z art. 288 § 1 i 2 KK (przy przyjęciu, że jest to wypadek mniejszej wagi) i za to wymierzył mu karę 3 miesięcy ograniczenia wolności polegającej na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym (pkt 1 wyroku);

2) art. 278 § 1 i 3 KK (przy przyjęciu, że jest to wypadek mniejszej wagi) polegającego na tym, że 16.9.2017 r. w Chorzowie w mieszkaniu przy ul. R. zabrał w celu przywłaszczenia mienie w postaci telefonu komórkowego m-ki Huawei P8 Lite wartości 550 zł, na szkodę K.K. i za to wymierzył mu karę 3 miesięcy ograniczenia wolności polegającej na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym (pkt 2 wyroku);

3) art. 190 § 1 KK i za to wymierzył mu karę 2 miesięcy ograniczenia wolności polegającej na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym (pkt 3 wyroku).

W miejsce orzeczonych kar jednostkowych wymierzono oskarżonemu karę łączną 5 miesięcy ograniczenia wolności polegającą na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin, w stosunku miesięcznym (pkt 4 wyroku). Ponadto rozstrzygnięto o dowodzie rzeczowym (pkt 5 wyroku), kosztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu oskarżycielce posiłkowej (pkt 6 wyroku) i oskarżonemu (pkt 7 wyroku) oraz o kosztach postępowania (pkt 8 wyroku).

Wyrok ten zaskarżył obrońca oskarżonego podnosząc, w zakresie objętym pkt. 2 wyroku, zarzuty obrazy prawa materialnego (art. 1 § 3 KK w zw. z art. 115 § 1 KK, w zw. z art. 278 § 1 KK), prawa procesowego (art. 7 KPK w zw. z art. 2 § 1 pkt 1 i § 2 KPK oraz art. 4 KPK), a także błędu w ustaleniach faktycznych. Natomiast w zakresie objętym pkt. 1, 3 i 4 wyroku sformułowany został zarzut rażącej niewspółmierności kary.

Po rozpoznaniu apelacji obrońcy Sąd Okręgowy w Katowicach wyrokiem z 24.9.2019 r., VI Ka 562/19: 1) zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że: a) przypisany oskarżonemu w pkt. 2 wyroku czyn zakwalifikował, jako wykroczenie z art. 119 § 1 KW w zw. z art. 2 § 1 KW i za to wymierzył oskarżonemu karę grzywny w wysokości 500 zł; b) uchylił rozstrzygnięcie z pkt 4 zaskarżonego wyroku i w to miejsce połączył kary orzeczone w pkt. 1 i 3 tego wyroku wymierzając oskarżonemu karę łączną 3 miesięcy ograniczenia wolności polegającej na wykonywaniu nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 30 godzin w stosunku miesięcznym; 2) w pozostałym zakresie zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.

Ponadto rozstrzygnięto również o kasztach nieopłaconej pomocy prawnej udzielone z urzędu (pkt 4 wyroku) oraz o kosztach postępowania odwoławczego (pkt 5).

Wyrok Sądu odwoławczego w części dotyczącej rozstrzygnięć zawartych w pkt 1 ppkt a i b sentencji zaskarżył wniesioną 16.12.2019 r. na niekorzyść skazanego K.K. kasacją Prokurator Generalny. Zarzucił w niej: rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 433 § 1 KPK w związku z art. 440 KPK i w zw. z art. 109 § 2 KPW, polegające na przeprowadzeniu nienależytej kontroli odwoławczej i niezasadnym uznaniu, że utrzymanie w mocy wyroku Sądu I instancji, skazującego K.K. za przestępstwo z art. 278 § 1 i 3 KK, byłoby rażąco niesprawiedliwe, albowiem nie uwzględniało, iż w dacie orzekania czyn ten, z uwagi na wartość zabranej w celu przywłaszczenia rzeczy ruchomej, wynoszącą 550 zł, stanowił wykroczenie stypizowane w art. 119 § 1 KW, co w konsekwencji – z rażącą obrazą art. 2 § 1 KW – doprowadziło do zmiany kwestionowanego wyroku na korzyść oskarżonego przez przyjęcie, że doszło do popełnienia wskazanego wyżej wykroczenia, podczas gdy zarówno w czasie popełnienia tego czynu, jak i w dacie orzekania tak w I, jak i w II instancji, zarzucany oskarżonemu czyn zabroniony stanowił przestępstwo kradzieży.

Przy tak zredagowanym zarzucie skarżący wniósł o uchylenie wyroku w części dotyczącej rozstrzygnięcia zawartego w pkt. 1 ppkt. a i b oraz przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w Katowicach.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji, wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanego, uchylił pkt 1 zaskarżonego wyroku i w tym zakresie przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w Katowicach do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego wniesiona w niniejszej sprawie, z zachowaniem terminu określonego w art. 110 § 2 KPW, na niekorzyść skazanego kasacja jest oczywiście zasadna, w związku z czym możliwe było jej uwzględnienie w całości na posiedzeniu, na podstawie art. 535 § 5 KPK (w brzmieniu obowiązującym od 5.10.2019 r. – art. 1 pkt 93 ustawy z 19.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw: Dz.U. z 2019 r. poz. 1694).

Należy się zgodzić z autorem kasacji, że orzekając w niniejszej sprawie poza granicami podniesionych w apelacji obrońcy zarzutów i dokonując zmiany wyroku w zakresie czynu przypisanego K.K. w pkt 2 orzeczenia sądu meriti Sąd odwoławczy w sposób rażący naruszył w pierwszym rzędzie przepisy art. 433 § 1 KPK w zw. z art. 440 KPK, stosowane odpowiednio w sprawach o wykroczenia na podstawie art. 109 § 2 KPW.

Podstawą takiego rozstrzygnięcia Sądu II instancji było błędne przyjęcie przez ten Sąd, że czyn zarzucony oskarżonemu w akcie oskarżenia, a następnie przypisany w zaskarżonym wyroku, z uwagi na wartość przywłaszczonego mienia nie stanowił przestępstwa z art. 278 § 1 KK, lecz jedynie wykroczenie stypizowane w art. 119 § 1 KW i tym samym uznanie, że w powołanym zakresie utrzymanie w mocy wyroku sądu a quo byłoby rażąco niesprawiedliwe.

Tymczasem, co przyznał zresztą w pisemnych motywach swojego orzeczenia sam Sąd Okręgowy w Katowicach, z uwagi na wartość skradzionego przez oskarżonego telefonu komórkowego – 550 zł, zarówno w czasie czynu (16.9.2017 r.), jak i w czasie orzekania przez sądy obu instancji (Sąd Rejonowy 11.4.2019 r., a sąd ad quem 24.9.2019 r.) czyn ten stanowił przestępstwo a nie wykroczenie. Szerokie wywody w tym przedmiocie zawarte zostały zarówno w uzasadnieniu (samokrytycznym) poddanego kontroli kasacyjnej wyroku, jak i w części motywacyjnej kasacji, w związku z czym – podzielając zawarte tam twierdzenia – za zbędne uznać należy ich w tym miejscu powtarzanie.

Uwzględniając powyższe, jedynie sygnalizacyjnie przypomnieć należy, że tempore criminis wartość progowa, stanowiąca podstawę do uznania kradzieży za przestępstwo lub wykroczenie odpowiadała kwocie 500 zł, tyle bowiem wynosiła wówczas ¼ minimalnego wynagrodzenia ustalanego, stosownie do art. 47 § 9 KW, na postawie MinWynagrU. W 2017 r. wynagrodzenie to określone zostało MinWynagrR z 9.9.2016 r. na kwotę 2000 zł. Z kolei w datach orzekania w 2019 r. obowiązywał już (od 15.11.2018 r.) przepis art. 119 § 1 KW w brzmieniu nadanym ustawą z 4.11.2018 r. o zmianie ustawy – Kodeks wykroczeń oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2018 r. poz. 2077), w którym – odstępując od stosowania wskaźnika minimalnego wynagrodzenia za pracę (obowiązującego od 9.11.2013 r.) – powrócono do kwotowego kryterium określania wartości szkody, decydującego o zakwalifikowaniu kradzieży, jako przestępstwa lub wykroczenia i przyjmując, że granicę tę stanowi kwota 500 zł (regulacja ta obowiązuje zresztą do chwili obecnej).

Implikowało to uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w Katowicach w części objętej wniesioną w tej sprawie kasacją Prokuratora Generalnego, a więc w odniesieniu do całego pkt. 1 (konieczność, po prawidłowym rozstrzygnięciu co do pkt. 2 aktu oskarżenia, także – w zależności od treści ponownego orzeczenia – rozstrzygnięcia co do kary łącznej) i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania przez Sąd II instancji. Procedując powtórnie Sąd ten rozpozna apelację obrońcy oskarżonego uwzględniając przepisy prawa procesowego, a także mające zastosowanie w tej sprawie regulacje materialnoprawne, bacząc na kierunek wniesionego wcześniej zwykłego środka odwoławczego (bezpośredni zakaz reformationis in peius określony w art. 434 § 1 KPK), który pomimo złożenia kasacji na niekorzyść wyklucza możliwość rozstrzygnięcia w zakresie innego błędu dostrzeżonego przez autora kasacji, nie objętego jednak, z uwagi na powyższe uwarunkowania procesowe, nadzwyczajnym środkiem zaskarżenia (art. 46 § 1 KK).