Kryteria ustalania wysokości opłaty za pobyt w DPS

Stan faktyczny

Dyrektor Miejskiego Ośrodka Pomocy Rodzinie w B. (dalej: Organ) w decyzji określił odpłatność G.B. (dalej: Skarżący) za pobyt jego babci, A.B., w Domu Pomocy Społecznej „A” w B. (dalej: DPS) jako różnicę pomiędzy średnim miesięcznym kosztem utrzymania mieszkańca w DPS-ie a odpłatnością wnoszoną przez babcię i inne osoby zobowiązane.

Skarżący złożył odwołanie, w którym zarzucił niewyjaśnienie wszystkich okoliczności sprawy, co skutkowało błędnym ustaleniem, że stan majątkowy Skarżącego i jego sytuacja finansowa pozwalają na ponoszenie opłat za pobyt babci w DPS-ie, podczas gdy jest odmiennie i nie jest on w stanie ponosić tych kosztów. Skarżący stwierdził, że jego ojciec, H.B., powinien w całości samodzielnie ponosić ww. koszty z uwagi na fakt, iż przejął majątek matki, a następnie podjął kroki mające na celu fikcyjne pogorszenie jego sytuacji majątkowej, tak aby uniknąć tego obowiązku. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Katowicach (dalej: SKO) utrzymało ww. decyzję w mocy.

W złożonej skardze zarzucono naruszenie prawa materialnego, tj. art. 61 ust. 1 pkt. 2 ustawy z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2268; dalej: PomSpołU) poprzez błędną wykładnię, niedostrzeżenie alimentacyjnego charakteru obowiązku wniesienia opłaty i brak odniesienia się do art. 129 § 1 ustawy z 25.2.1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1359; dalej: KRO). Zdaniem Skarżącego obowiązek zstępnych bliższych stopniem wyprzedza obowiązek zstępnych dalszym stopniem.

Stan prawny

Podstawę materialnoprawną rozstrzygnięć stanowi art. 60 ust. 1 PomSpołU, w myśl którego pobyt w DPS-ie jest odpłatny do wysokości średniego miesięcznego kosztu utrzymania mieszkańca. Średni miesięczny koszt utrzymania mieszkańca w DPS-ie o zasięgu gminnym ustala wójt (burmistrz, prezydent miasta), zaś o zasięgu powiatowym – starosta, ogłaszając go w wojewódzkim dzienniku urzędowym, nie później niż do dnia 31 marca każdego roku (art. 60 ust. 2 pkt 1 i 2 PomSpołU). Ustalenie kręgu osób obowiązanych do ponoszenia opłat za pobyt w DPS-ie następuje w oparciu o art. 61 ust. 1 PomSpołU, zgodnie z którym zobowiązani do wnoszenia opłaty są w kolejności:

1. mieszkaniec domu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka;
2. małżonek, zstępni przed wstępnymi;
3. gmina, z której osoba została skierowana do DPS-u – przy czym osoby i gmina określone w pkt. 2 i 3 nie mają obowiązku wnoszenia opłat, jeżeli mieszkaniec domu ponosi pełną odpłatność.

Natomiast zgodnie z art. 61 ust. 2 PomSpołU opłatę za pobyt w DPS-ie wnoszą:

1. mieszkaniec domu, nie więcej jednak niż 70% swojego dochodu, a w przypadku osób małoletnich przedstawiciel ustawowy z dochodów dziecka, nie więcej niż 70% tego dochodu;
2. małżonek, zstępni przed wstępnymi – zgodnie z umową zawartą w trybie art. 103 ust. 2 PomSpołU: a) w przypadku osoby samotnie gospodarującej, jeżeli dochód jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej, jednak kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% tego kryterium; b) w przypadku osoby w rodzinie, jeżeli posiadany dochód na osobę jest wyższy niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, z tym że kwota dochodu pozostająca po wniesieniu opłaty nie może być niższa niż 300% kryterium dochodowego na osobę w rodzinie;
3. gmina, z której osoba została skierowana do DPS-u – w wysokości różnicy między średnim kosztem utrzymania w DPS-ie a opłatami wnoszonymi przez osoby, o których mowa w pkt. 1 i 2.

Ustalenie sytuacji rodzinnej osoby zobowiązanej oraz wyliczenie dochodu bądź sumy dochodów wszystkich członków rodziny następuje zgodnie z przepisami KPA w zakresie postępowania dowodowego. Od 4.10.2019 r. w przypadku osoby, która odmówiła zawarcia umowy, ale jednocześnie zgodziła się na przeprowadzenie wywiadu środowiskowego przy ustalaniu wysokości opłaty organy winny uwzględniać nie tylko kryteria, o których mowa w art. 61 ust. 2 pkt. 2 PomSpołU, ale również możliwości osoby zobowiązanej. W przypadku osób, które odmówiły przeprowadzenia wywiadu środowiskowego, uwzględnia się jedynie kryteria dochodowe.

Opłata za pobyt w domu pomocy społecznej

Obowiązek z art. 61 ust. 1 pkt. 2 PomSpołU, chociaż pozostaje w funkcjonalnym związku z przepisami KRO o alimentacji, nie jest obowiązkiem alimentacyjnym, lecz ciężarem publicznoprawnym. Ponadto WSA w Warszawie w wyroku z 17.8.2017 r., I SA/Wa 741/17, Legalis, wskazał, iż: 1. Obowiązki zstępnego osoby skierowanej do DPS-u uzależnione są zgodnie z art. 61 ust. 2 PomSpołU wyłącznie od jego sytuacji dochodowej. Okoliczności dotyczące sytuacji rodzinnej lub majątkowej nie mogą mieć znaczenia dla ustalenia obowiązku ponoszenia opłaty przez zobowiązanego. Mogą natomiast stanowić podstawę do wydania przez organ decyzji o zwolnieniu z ponoszenia w całości lub w części ustalonej opłaty na podstawie art. 64 PomSpołU. Zgodnie z art. 64a PomSpołU osobę zobowiązaną do wnoszenia opłaty za pobyt w DPS-ie zwalnia się całkowicie z tej opłaty na jej wniosek pod warunkiem, iż przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o pozbawieniu rodzica władzy rodzicielskiej nad tą osobą i oświadczy, że władza rodzicielska nie została przywrócona albo przedstawi prawomocne orzeczenie sądu o skazaniu za umyślne przestępstwo popełnione z użyciem przemocy na szkodę osoby obowiązanej do wnoszenia opłaty, jej małoletniego rodzeństwa lub jej rodzica. Zwolnienia te obejmują zstępnych osoby zwolnionej z opłaty za pobyt mieszkańca domu w DPS-ie.

Kryteria ustalenia podmiotów zobowiązanych

W toku niniejszego postępowania Organy dokonały ustalenia, że babcia Skarżącego ponosi odpłatność za pobyt w DPS-ie w wysokości stanowiącej 70% jej dochodu. Kwota ta nie pokrywa całego kosztu jej pobytu w DPS-ie, zatem różnicę w pierwszej kolejności powinna pokrywać rodzina. Z uzasadnienia decyzji wynika, że obowiązek ponoszenia opłaty w nieuregulowanej części spoczywa na synu oraz wnukach, w tym na Skarżącym oraz prawnuku.

W orzecznictwie jednolicie przyjmuje się, że w postępowaniu dotyczącym ustalenia opłaty za pobyt mieszkańca organ ma obowiązek ustalenia zarówno aktualnego kosztu utrzymania osoby przebywającej w DPS-ie, wysokości opłat ponoszonych przez osobę umieszczoną w DPS-ie, jej aktualnej sytuacji dochodowej, jak i sytuacji dochodowej osób wymienionych w art. 61 ust. 1 pkt. 2 PomSpołU, na których ciąży obowiązek partycypowania w kosztach pobytu pensjonariusza w placówce (wyrok NSA z 23.7.2021 r., I OSK 3039/19, Legalis). Ustalenie dochodu na gruncie art. 61 ust. 2d PomSpołU pozostaje obowiązkiem organu przy uwzględnieniu kwoty dochodu na osobę w rodzinie (osoby samotnie gospodarującej) oraz przy uwzględnieniu „dochodów i możliwości”. Takie miarkowanie zostało dokonane w rozpatrywanej sprawie i uwzględnione w ustaleniu wysokości opłaty. Zgodnie z art. 61 ust. 2d PomSpołU konieczne pozostaje uwzględnienie ograniczeń wynikających zarówno z art. 61 ust. 2 pkt. 2 PomSpołU, jak i z art. 103 ust. 2 PomSpołU, tj. poza wysokością dochodów także „możliwości”. Taka analiza została poczyniona zarówno przez Organ I instancji, jak i Organ II instancji.

Wskazuje się także, że interpretację pojęcia „możliwości” ustawodawca pozostawia organowi, który powinien mieć na względzie różne okoliczności życiowe, rodzinne i osobiste, które mogą zmniejszać zdolność danej osoby do ponoszenia opłaty; mogą to być również przesłanki uzasadniające zwolnienie z opłaty (art. 64 PomSpołU). Tym samym, mimo rygorów rządzących finansami publicznymi, należy dopuścić sytuacje, w których obciążenia podmiotów zobowiązanych będą niższe, niż wynika to z ww. regulacji.

Rozstrzygnięcie WSA w Gliwicach

Zdaniem WSA w Gliwicach w przedmiotowej sprawie istniały podstawy do decyzyjnego określenia opłaty za pobyt mieszkańca w DPS-ie, gdyż Skarżący odmówił zawarcia umowy zaproponowanej przez Organ. Przy ustalaniu wysokości opłaty w tym trybie jego obowiązkiem było wzięcie pod uwagę wszystkich ograniczeń ustawowych z art. 61 ust. 2d PomSpołU.

W tym stanie rzeczy WSA w Gliwicach uznał, że zarówno zaskarżona decyzja, jak i poprzedzająca ją decyzja Organu, wbrew twierdzeniom Skarżącego, są zgodne z przepisami, a skarga podlega oddaleniu.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →