Uprawnienia fiskusa budzą obawy

Obowiązujące od 1.7.2022 r. zmiany w art. 48 ustawy o Krajowej Administracji Skarbowej znacznie poszerzyły uprawnienia skarbówki. Zwiększył się zarówno zakres informacji, których fiskus może zażądać od banku, jak też grono uprawnionych, które będzie miało dostęp do danych o rachunkach bankowych.

Kwota na koncie

Chodzi o dane dotyczące m.in. liczby posiadanych przez daną osobę rachunków, obrotów i stanów tych rachunków, kwoty i daty poszczególnych wpłat. Co więcej, żądanie ujawnienia danych o rachunku może dotyczyć nie tylko właścicieli, ale także pełnomocników rachunku.

Co się konkretnie zmieniło? Rozszerzony został katalog podmiotów, które mogą żądać takich informacji. Dotychczas mógł o nie wystąpić szef KAS i naczelnik urzędu celno-skarbowego, czyli podmioty zajmujące się najpoważniejszymi naruszeniami. Od lipca takie uprawnienie otrzymał także naczelnik urzędu skarbowego.

Nie tylko podejrzany

Co ważne, wcześniej bank przekazywał takie informacje o „osobie podejrzanej”. Od lipca 2022 r. obowiązek dotyczy „osoby fizycznej”. Informacje te mogą być udostępnione uprawnionym organom już w trakcie postępowania przygotowawczego, a także standardowych czynności wyjaśniających dotyczących potencjalnego wykroczenia lub przestępstwa skarbowego.

– Dotychczas informacje przekazywane przez banki mogły dotyczyć tylko podejrzanego, a żądanie musiało być związane z prowadzonym postępowaniem przygotowawczym. W trakcie prac nad Polskim Ładem usunięto słowo „podejrzany”. W uzasadnieniu zmian do ustawy o KAS nie znajdziemy wyjaśnienia, dlaczego przepis ten zmieniono i jakim to ma służyć celom. – mówi adwokat Jarosław Ziobrowski z kancelarii Ziobrowski Tax & Law.

Przepis od początku budzi obawy. O wyjaśnienia w tej sprawie poprosił rząd rzecznik praw obywatelskich. W jego opinii to zmiana, która „poszerza zakres ingerencji w strefę prywatności obywateli”.

Ministerstwo Finansów zapewnia, że zmieniony art. 48 ustawy o KAS nie może być stosowany bez uzasadnionej przyczyny i bez powiązania z popełnionymi czynami stanowiącymi przedmiot postępowania przygotowawczego prowadzonego w sprawie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa.

Ważny tytuł przelewu

Takie wyjaśnienia nie uspokajają jednak ekspertów. Jarosław Ziobrowski radzi, by w związku ze zmianami precyzyjnie określać tytuły przelewów. Natomiast zamknięcie rachunku nic nie zmieni.

– W mojej ocenie od 1 lipca br. ochrona prywatności obywateli została jednak uszczerbiona. Czas pokaże, jak te przepisy będą stosowane. Podatnik nie będzie jednak wiedział o sprawdzeniu jego rachunków. Warto więc precyzyjne określać tytuły przelewów, taka ostrożność może ograniczyć ewentualne kontrole. Pomysły związane z zamknięciem rachunku bankowego nie są żadnym rozwiązaniem, gdyż banki przechowują dane przez pięć lat – mówi Ziobrowski.

Z kolei doradca biznesowy Paweł Lewandowski przypomina, że także wcześniej fiskus miał narzędzia, by sprawdzić informacje o wpłatach i wypłatach z rachunków bankowych osób fizycznych. Weryfikował np. osoby, które faktycznie wykonywały działalność gospodarczą, ale jej nie zarejestrowały.

Jakub Warnieło, doradca podatkowy, szef zespołu postępowań podatkowych i sądowych MDDP

W mojej ocenie przekazanie naczelnikom urzędów skarbowych tak szerokich uprawnień w zakresie dostępu do informacji bankowych osób fizycznych jest nieuzasadnione. W praktyce może się okazać, że osoby fizyczne nie tylko nie będą świadome tego, że są prowadzone wobec nich jakiekolwiek czynności wyjaśniające (informacje te są niejawne), ale również nie będą wiedziały, że naczelnik urzędu skarbowego pozyskał od banku bardzo wrażliwe informacje dotyczące ich rachunków bankowych, wpływów i obciążeń lub zaciągniętych umów kredytowych i pożyczkowych. To powoduje, że tajemnica bankowa może być obecnie tylko iluzją. Nawet gdy naczelnik urzędu skarbowego nie będzie miał jeszcze dostatecznie potwierdzonych informacji o możliwym popełnieniu czynu zabronionego, to i tak będzie mógł pozyskać od banku wiele bardzo istotnych informacji dotyczących posiadanych przez podatnika rachunków bankowych.