Przepis, który różnicuje zarobki adwokatów i radców prawnych za obronę z urzędu i wyboru, jest niezgodny z konstytucją – uznał we wtorek Trybunał Konstytucyjny. Utrata mocy obowiązującej niekonstytucyjnego przepisu nastąpi po publikacji orzeczenia w Dzienniku Ustaw.
Trybunał postanowił także zwrócić uwagę Ministerstwu Sprawiedliwości na obowiązek usunięcia uchybień w rozporządzeniu z 2016 r., a w konsekwencji – konieczność podwyższenia stawek dla pełnomocników lub obrońców ustanowionych z urzędu do stawek przewidzianych dla tych z wyboru.
Jedna praca, a niższa płaca
Sprawa trafiła do Trybunału na skutek skargi adwokata. Sąd rejonowy wydał wyrok, w którym rozstrzygnął również o kosztach nieopłaconej pomocy prawnej z urzędu, zasądzając na rzecz skarżącego odpowiednią kwotę, przewidzianą przez obowiązujące przepisy, za pomoc prawną na etapie postępowania przygotowawczego i na etapie postępowania sądowego.
Na rozstrzygnięcie sądu rejonowego dotyczące kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu adwokat złożył zażalenie. Sąd okręgowy po jego rozpoznaniu utrzymał jednak w mocy postanowienie o kosztach nieopłaconej pomocy z urzędu. Zdaniem adwokata wynagrodzenia za tę samą sprawę zostały uregulowane niesprawiedliwie, tj. jeden adwokat ustanowiony z urzędu otrzymałby wynagrodzenie w kwocie 300 zł i 420,00 zł netto, a adwokat ustanowiony z wyboru mógłby otrzymać nie mniej niż 600 zł i 840 zł netto.
We wtorek skargą zajął się Trybunał Konstytucyjny. W jego ocenie nie ulega wątpliwości, że w sprawach wymagających profesjonalnej wiedzy prawnej prawidłowe wykonywanie obowiązków przez adwokata (niezależnie od tego, czy jest to pełnomocnik lub obrońca z wyboru czy z urzędu) wymaga dużego nakładu pracy. Nie ma więc mowy o różnicowaniu wynagrodzeń.
Prawnicy z werdyktu są zadowoleni
– Samorząd radców prawnych od lat podnosił kwestię niezasadności różnicowania wynagrodzenia pełnomocników świadczących pomoc prawną z wyboru i urzędu. Najwyższa pora otworzyć poważną dyskusję o uaktualnieniu stawek za czynności radców prawnych i adwokatów, dostosowując ich wysokość do realiów rynkowych. Aktualnie obowiązujące i niezmieniane od lat stawki nie odpowiadają często wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę – mówi „Rzeczpospolitej” po wyroku Włodzimierz Chróścik, prezes Krajowej Rady Radców Prawnych.
Sebastian Kaleta, wiceminister sprawiedliwości odpowiadający za sprawy korporacyjne w Ministerstwie Sprawiedliwości, tuż po wyroku mówił „Rzeczpospolitej” , że resort będzie szczegółowo analizował uzasadnienie Trybunału Konstytucyjnego. W piśmie do TK minister sprawiedliwości uznał, że wszystko jest zgodne z prawem.
– Jeśli będą potrzebne zmiany, to je wprowadzimy. Trzeba je jeszcze zbadać pod kątem zdolności budżetowej – mówi Sebastian Kaleta.
To nie jest pierwszy wyrok w podobnej sprawie. Już raz Trybunał Konstytucyjny wypowiedział się w sprawie obowiązującego rozporządzenia ministra sprawiedliwości z 22 października 2015 r., w sprawie nieopłaconej pomocy prawnej udzielanej przez adwokatów z urzędu (wyrok TK z 23.4.2020 r., SK 66/19).
Uznał wówczas, że różnicowanie wynagrodzenia pełnomocników procesowych (tj. obniżenie pełnomocnikom z urzędu o połowę wynagrodzenia, które otrzymaliby, gdyby występowali w sprawie jako pełnomocnicy z wyboru) nie ma konstytucyjnego uzasadnienia.
Część sądów to uwzględnia, dokonując rozproszonej kontroli konstytucyjności obowiązującego rozporządzenia. Ale nie wszystkie.
Sygnatura akt: SK 78/21
Przemysław Rosati prezes Naczelnej Rady Adwokackiej
Orzeczenie TK potwierdziło stanowisko prezentowane przez adwokatów w codziennej praktyce na salach rozpraw. Różnicowanie sytuacji adwokatów z wyboru lub z urzędu w odniesieniu do należnego wynagrodzenia za świadczenie pomocy prawnej nie ma podstaw konstytucyjnych, ale także brak ku temu podstaw racjonalnych. Świadczenie pomocy prawnej, bez względu na sposób jej nawiązania, nakłada na adwokata bezwzględny obowiązek profesjonalnego działania, dochowania staranności w wykonywaniu obowiązków i dbania o interesy klientów. Nie można za tę samą pracę płacić mniej tylko dlatego, że inny jest tytuł wyznaczania adwokata do roli pełnomocnika lub obrońcy. W konsekwencji stwierdzić należy, że MS w sposób całkowicie dowolny i bezprawny zróżnicowało stawki wynagrodzenia adwokatów świadczących pomoc prawną z wyboru i z urzędu. Przypomnieć należy, że już w 2020 r. Trybunał Konstytucyjny wypowiadał się w sprawie niekonstytucyjności zróżnicowania stawek adwokackich od okoliczności, czy adwokat działa z urzędu czy z wyboru, oceniając rozporządzenie z 2015 r. Niestety, zastępując to rozporządzenie aktem badanym w wyroku z 20 grudnia 2022 r., MS powieliło dokładnie to samo naruszenie przepisów Konstytucji RP, którym dotknięte było rozporządzenie z 2015 r.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
