Stan faktyczny
TAP (przewoźnik lotniczy) miał 17.7.2019 r. wykonać lot ze Stuttgartu do Lizbony. Odlot był przewidziany na godzinę 6:05. Tego samego dnia o godzinie 4:15 drugi pilot, który miał wykonywać ten lot, został znaleziony martwy w swoim łóżku hotelowym. Cała załoga, wstrząśnięta tym wydarzeniem, stwierdziła, że jest niezdolna do lotu i został on odwołany. Następnie załoga zastępcza wyruszyła z Lizbony do Stuttgartu i dotarła tam o godzinie 15:20. Pasażerowie zostali następnie jak najszybciej przetransportowani do Lizbony lotem zastępczym o godzinie 16:40.
Kilku pasażerów tego odwołanego lotu przeniosło swoje prawa wynikające z odwołania lotu na spółki świadczące pomoc prawną pasażerom linii lotniczych. TAP odmówił wypłaty na rzecz tych spółek odszkodowania przewidzianego w art. 7 ust. 1 rozporządzenia (WE) Nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.2.2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) Nr 295/91 (Dz.Urz. UE L z 2004 r. Nr 46, s. 1), podnosząc, że niespodziewana śmierć drugiego pilota stanowi nadzwyczajną okoliczność w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia 261/2004/WE. Wątpliwości Sądu odsyłającego dotyczyły kwestii, czy ten przepis należy interpretować w ten sposób, że nadzwyczajna okoliczność w rozumieniu tego przepisu występuje wówczas, gdy lot z lotniska znajdującego się poza bazą obsługującego przewoźnika lotniczego zostaje odwołany, ponieważ członek załogi biorący udział w tym locie (tutaj: drugi pilot), który bez zastrzeżeń przeszedł wymagane przepisami regularne badania lekarskie, zmarł nagle i nieprzewidywalnie dla przewoźnika na krótko przed rozpoczęciem lotu.
Stanowisko TSUE
Na podstawie art. 5 ust. 1 lit. c) rozporządzenia 261/2004/WE pasażerowie, których dotyczy anulowanie lotu, mają prawo do odszkodowania od obsługującego lot przewoźnika lotniczego, zgodnie z art. 7 ust. 1 rozporządzenia 261/2004/WE, chyba że zostali uprzednio poinformowani o tym odwołaniu z zachowaniem terminów przewidzianych w art. 5 ust. 1 lit. c) rozporządzenia 261/2004/WE. Art. 5 ust. 3 rozporządzenia 261/2004/WE, interpretowany świetle motywów 14 i 15 rozporządzenia 261/2004/WE, zwalnia jednak obsługującego lot przewoźnika lotniczego z tego obowiązku wypłaty odszkodowania, jeżeli może on dowieść, że odwołanie jest spowodowane zaistnieniem „nadzwyczajnych okoliczności”, których nie można było uniknąć, nawet gdyby podjęto wszelkie racjonalne środki.
Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TSUE pojęcie „nadzwyczajne okoliczności” w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia 261/2004/WE obejmuje zdarzenia, które ze względu na swój charakter lub źródło nie są wpisane w normalne wykonywanie działalności danego przewoźnika lotniczego i pozostają poza zakresem jego skutecznej kontroli. Przy czym te dwie przesłanki są kumulatywne i ich poszanowanie wymaga przeprowadzenia oceny każdego przypadku z osobna – wyrok TSUE z 7.7.2022 r., SATA International – Azores Airlines (Awaria systemu dostawy paliwa), C-308/21, Legalis, pkt 20.
Mając na uwadze z jednej strony cel tego rozporządzenia, wskazany w jego motywie 1, którym jest zapewnienie wysokiego poziomu ochrony pasażerów, oraz z drugiej strony fakt, że art. 5 ust. 3 rozporządzenia 261/2004/WE stanowi odstępstwo od zasady prawa pasażerów do odszkodowania w przypadku odwołania lotu, Trybunał stwierdził, że pojęcie „nadzwyczajne okoliczności” w rozumieniu tego przepisu należy interpretować ściśle (wyrok TSUE z 23.3.2021 r., Airhelp, C-28/20, Legalis, pkt 24).
Trybunał wskazał, że należy w pierwszej kolejności ustalić, czy niespodziewana nieobecność członka załogi niezbędnego do wykonania lotu z powodu choroby lub śmierci, do której doszło na krótko przed planowanym odlotem, może stanowić ze względu na swój charakter lub swoje źródło zdarzenie, które nie jest wpisane w normalne wykonywanie działalności obsługującego przewoźnika lotniczego. W ocenie TSUE środki dotyczące personelu obsługującego przewoźnika lotniczego wchodzą w zakres normalnego wykonywania działalności tego przewoźnika. Obejmuje to środki dotyczące warunków pracy i wynagrodzenia personelu takiego przewoźnika (wyrok Airhelp, pkt 29), do których należą środki dotyczące planowania załóg i rozkładu czasu pracy personelu. W związku z tym obsługujący lot przewoźnik lotniczy przy wykonywaniu swojej działalności może być stale konfrontowany z niespodziewaną nieobecnością, z powodu choroby lub śmierci, jednego lub większej liczby pracowników niezbędnych do wykonywania lotu, w tym na krótko przed odlotem. Zarządzanie taką nieobecnością pozostaje zatem nierozerwalnie związane z kwestią planowania załogi i rozkładu czasu pracy personelu, wobec czego takie niespodziewane zdarzenie – zdaniem TSUE – wpisuje się w ramy normalnego wykonywania działalności obsługującego przewoźnika lotniczego. Trybunał uściślił, że jeżeli – tak jak w niniejszej sprawie – nieobecność wynika z niespodziewanej śmierci członka personelu niezbędnego do wykonania lotu, która nastąpiła na krótko przed odlotem, taka sytuacja, niezależnie od tego, jak bardzo jest ona tragiczna i ostateczna, nie różni się z prawnego punktu widzenia od sytuacji, w której lot nie może zostać wykonany ze względu na to, że taki członek personelu zachorował w sposób niespodziewany na krótko przed odlotem. Zdaniem TSUE to właśnie sama nieobecność z powodu choroby lub śmierci jednego lub większej liczby członków załogi, nawet niespodziewana, nie zaś dokładna przyczyna medyczna tej nieobecności, stanowi zdarzenie wpisane w normalne wykonywanie działalności tego przewoźnika. Trybunał zaznaczył, że przy planowaniu załóg i rozkładu czasu pracy swojego personelu ten przewoźnik musi liczyć się z wystąpieniem takich nieprzewidzianych sytuacji.
Okoliczność, że taka niespodziewana nieobecność nastąpiła, pomimo iż dany członek załogi bez zastrzeżeń przeszedł regularne badania lekarskie przewidziane przez obowiązujące przepisy, w ocenie TSUE nie może podważyć powyższego wniosku. Każda osoba, w tym ta, która pomyślnie przechodziła regularne badania lekarskie, może bowiem stać się ofiarą niespodziewanej choroby lub śmierci.
Trybunał stwierdził, że w związku z tym, iż pierwsza z dwóch kumulatywnych przesłanek co do pojęcia „nadzwyczajne okoliczności” nie została spełniona, nie ma potrzeby badania drugiej z tych przesłanek.
Reasumując, Trybunał orzekł, że art. 5 ust. 3 rozporządzenia 261/2004/WE powinien być interpretowany w ten sposób, iż niespodziewana nieobecność z powodu choroby lub śmierci członka załogi niezbędnego do wykonania lotu, która to nieobecność nastąpiła na krótko przed planowanym odlotem, nie wchodzi w zakres pojęcia „nadzwyczajne okoliczności” w rozumieniu tego przepisu.
Komentarz
W niniejszym wyroku TSUE dokonał wykładni pojęcia „nadzwyczajne okoliczności” w rozumieniu przepisu art. 5 ust. 3 rozporządzenia 261/2004/WE. Co do zasady wystąpienie nadzwyczajnych okoliczności, których nie można było uniknąć pomimo podjęcia wszelkich racjonalnych środków, zwalnia przewoźnika lotniczego z obowiązku wypłaty odszkodowania w przypadku odwołania lotu.
Z niniejszego wyroku wynika, że dokładna przyczyna nagłej nieobecności drugiego pilota nie powinna mieć znaczenia dla celów zakwalifikowania jego nieobecności jako zdarzenia „wpisującego się” w prowadzenie działalności przez przewoźnika lotniczego. W związku z tym, niezależnie od tego, czy nagła nieobecność drugiego pilota jest spowodowana względami zdrowotnymi, śmiercią lub innymi przyczynami, powoduje ona, że obsługujący przewoźnik lotniczy musi albo zastąpić nieobecną osobę, albo odwołać lot. Tym samym nagła nieobecność członka załogi, takiego jak drugi pilot, powinna być w zasadzie przewidziana w planie pracy załóg. Zatem z niniejszego wyroku wynika, że nagła nieobecność personelu obsługującego przewoźnika lotniczego wchodzi w ramy normalnego zarządzania działalnością tego przewoźnika.
W prezentowanym wyroku Trybunał uznał również, że powyższego stanowiska nie podważa okoliczność, iż drugi pilot posiadał wymagane przepisami badania lekarskie.
W konsekwencji z tego wyroku wynika, że prawo do odszkodowania (art. 7 ust. 1 rozporządzenia 261/2004/WE) w związku z odwołaniem lotu (który miał się odbyć z lotniska znajdującego się poza bazą danego obsługującego przewoźnika lotniczego), z powodu nagłej śmierci drugiego pilota (który przeszedł bez zastrzeżeń wymagane przepisami regularne badania lekarskie), nie jest objęte zakresem pojęcia „nadzwyczajne okoliczności” w rozumieniu przepisu w rozumieniu art. 5 ust. 3 rozporządzenia 261/2004/WE.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
