Upływ terminu przedawnienia w dni wolne od pracy

Sąd Okręgowy oddalił powództwo powoda przeciwko pozwanemu o zapłatę kwoty 218 700 złotych. Sąd Apelacyjny opisany wyrok zmienił w ten sposób, że zasądził wskazaną kwotę wraz z właściwymi odsetkami za opóźnienie i rozstrzygnął o kosztach postępowania.

Odmienna ocena sprawy w istocie sprowadzała się do odmiennego stanowiska sądów obu instancji odnośnie do zarzutu przedawnienia roszczeń i tego, czy do przedawnienia roszczeń zastosowanie ma regulacja art. 115 ustawy z 23.4.1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1061 ze zm., dalej: KC), który stanowi, że jeżeli koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy lub na sobotę, termin upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą. Pomiędzy stronami bezsporne było bowiem to, że termin przedawnienia roszczenia powoda przypadał na sobotę. Sporem w postępowaniu było objęte to, czy fakt sformułowania powództwa w poniedziałek powoduje, że doszło już do przedawnienia roszczenia wobec podniesienia takiego zarzutu przez pozwanego, czy też w tym dniu na skutek zastosowania do przedawnienia art. 115 KC powód mógł skutecznie domagać się zapłaty roszczenia i doszło do przerwy biegu przedawnienia.

Pozwany w skardze kasacyjnej zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 115 KC w zw. z art. 123 § 1 pkt 1 KC przez ich nieprawidłową wykładnię oraz art. 117 § 2 KC poprzez jego niezastosowanie.

Sąd Najwyższy, rozpoznając skargę kasacyjną, powziął wątpliwości co do wykładni art. 115 KC i przedstawił zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia składowi 7 sędziów SN, wskazując przy tym, że od sposobu przeprowadzenia wykładni tego przepisu zależy ocena skuteczności podniesionego przez pozwanego zarzutu przedawnienia, istotna dla wyniku sprawy.

Sąd Najwyższy, rozpoznając przedstawione zagadnienie prawne, zauważył, że w dotychczasowym orzecznictwie wyrażono pogląd, iż art. 115 KC ma zastosowanie do zasiedzenia (zob. postanowienie SN z 6.6.2018 r., III CSK 61/18, Legalis). W uprzednim rozstrzygnięciu SN zauważono zaś, że przepisy regulujące przedawnienie nie zawierają szczegółowych rozwiązań, wobec czego zasadne jest stosowanie przepisów art. 110 KC–art. 116 KC (zob. wyrok SN z 13.4.2007 r., III CSK 409/06, Legalis). Sąd Najwyższy przywołał też liczne poglądy doktryny wskazujące na istnienie dwóch przeciwstawnych poglądów w sprawie zastosowania art. 115 KC do instytucji przedawnienia i terminu przedawnienia roszczeń.

Sąd Najwyższy podjął uchwałę, w której stwierdził, że art. 115 KC nie ma zastosowania do upływu terminu przedawnienia.

Uchwała składu 7 sędziów SN rozstrzyga zagadnienie zastosowania art. 115 KC do liczenia terminu przedawnienia roszczeń. Sąd Najwyższy zauważył, że opisana regulacja nie ma zastosowania do upływu przedawnienia. W konsekwencji, do przedawnienia roszczeń dochodzi z upływem ostatniego dnia terminu mającego zastosowanie w danym przypadku, niezależnie od tego, czy dzień ten przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy lub na sobotę.

W doktrynie prawa dotychczas zauważalne były dwa poglądy, które przytoczył SN. Pierwszy z nich dopuszczał możliwość przesunięcia terminu przedawnienia roszczeń z uwzględnieniem art. 115 KC, który przewiduje, że gdy koniec terminu do wykonania czynności przypada na dzień uznany ustawowo za wolny od pracy lub na sobotę, termin upływa następnego dnia, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą. Drugi pogląd doktryny stanowił, że brak jest podstaw do przesunięcia terminu przedawnienia na pierwszy dzień po dniu ustawowo wolnym od pracy, który nie jest sobotą ani dniem wolnym od pracy.

Zdaniem SN w składzie, który podjął opisywaną uchwałę, zasadny jest pogląd drugi, który odmawia możliwości przesunięcia terminu przedawnienia na pierwszy dzień, który nie jest dniem wolnym od pracy ani sobotą.

W ocenie SN przemawiają za tym następujące argumenty. Ścisła wykładnia art. 118 KC statuującego terminy przedawnienia roszczeń nie pozwala na jego rozszerzające zastosowanie, bowiem przedawnienie ogranicza zagwarantowaną konstytucyjnie ochronę praw podmiotowych, zaś art. 118 KC w sposób autonomiczny wyznacza koniec terminu przedawnienia, bez względu na to, w jaki dzień przypada. Ponadto wykładnia językowa art. 115 KC wskazuje, że dotyczy on tylko terminów zastrzeżonych dla dokonania określonej czynności, zaś przedawnienie ma odmienną funkcję i nie stanowi takiej czynności, czego nie może zmienić brzmienie art. 123 § 1 KC. Niezależnie akceptacja zastosowania art. 115 KC do przedawnienia powodowałaby przedłużenie terminu przedawnienia oraz odmienną ocenę terminu przedawnienia przypadającego w dniu uznanym ustawowo za wolny od pracy lub w sobotę oraz w innym dniu tygodnia.