Opis stanu faktycznego
Sąd Rejonowy w P. wyrokiem z 3.4.2024 r., II K 880/23, uznał J.C. za winnego popełnienia zarzucanych mu czynów wyczerpujących dyspozycję art. 263 § 1 KK i art. 263 § 2 KK, a następnie, na podstawie art. 85 § 1 KK, art. 86 § 1 KK i art. 87 § 2 KK, połączył jednostkowe kary wymierzył karę łączną 4 (trzech) miesięcy pozbawienia wolności.
Wyrok ten uprawomocnił się 11.4.2024 r., wobec niezaskarżenia go przez strony postępowania.
Od powyższego wyroku kasację na niekorzyść skazanego wniósł Prokurator Generalny. Zaskarżył go w całości zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisu prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 413 § 2 pkt 2 KPK, polegające na orzeczeniu wobec oskarżonego J.C. kary łącznej pozbawienia wolności w sposób uniemożliwiający wykonanie wyroku, przez zawarcie w orzeczeniu sprzecznych treści i odmienne określenie w zapisie cyfrowym wymiaru łącznej kary pozbawienia wolności w postaci 4 miesięcy pozbawienia wolności, zaś w zapisie słownym trzech, co stanowi bezwzględną przyczynę uchylenia orzeczenia określoną w art. 439 § 1 pkt 7 KPK.
Skarżący wniósł o uchylenie wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w P. do ponownego rozpoznania.
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej na niekorzyść skazanego przez Prokuratora Generalnego, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w P. do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie SN
Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja wniesiona przez Prokuratora Generalnego okazała się zasadna w stopniu oczywistym, co uzasadniało jej rozpoznanie oraz uwzględnienie przez Sąd Najwyższy na posiedzeniu bez udziału stron (art. 535 § 5 KPK).
Trafnie wskazano, że w układzie procesowym sprawy doszło do zmaterializowania się bezwzględnej podstawy odwoławczej, o której mowa w przepisie art. 439 § 1 pkt 7 KPK, tj. do sprzeczności w treści orzeczenia uniemożliwiającej jego wykonanie.
Już prima facie widoczne jest uchybienie wskazane w zarzucie kasacji. Sąd Rejonowy w P. orzekając wobec skazanego karę łączną pozbawienia wolności oraz posługując się zapisem cyfrowym i słownym, wadliwie, wszak odmiennie w każdym z nich określił liczbę miesięcy orzeczonej kary pozbawienia wolności. W zapisie cyfrowym wskazał, że kara łączna wynosi 4 miesiące pozbawienia wolności, zaś w zapisie słownym określił ją jako trzy miesiące.
W tej sytuacji niewątpliwie zaistniała rozbieżność w kwestii rzeczywistego wymiaru (wysokości) orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności. Tego rodzaju sytuacja wprost wskazuje na naruszenie przez sąd pierwszej instancji art. 413 § 2 pkt 2 KPK w stopniu przesądzającym o wystąpieniu wskazanej bezwzględnej przyczyny odwoławczej.
W orzecznictwie Sądu Najwyższego utrwalony jest pogląd, że rozstrzygnięcie w zakresie kary i środków karnych należy do niezbędnych elementów wyroku skazującego, wymienionych w dyspozycji art. 413 § 2 pkt 2 KPK. Realizacja tego wymogu powinna się dokonywać przez sformułowanie rozstrzygnięcia o karze w sposób umożliwiający jej wykonanie. W szczególności, tak jak w niniejszym przypadku, rozbieżność w cyfrowym i słownym zapisie wymiaru kary nie tylko narusza wynikający z dyspozycji art. 413 § 2 pkt 2 KPK obowiązek redagowania orzeczenia w sposób jednoznaczny i zrozumiały, ale przede wszystkim odzwierciedla wewnętrzną sprzeczność wyroku uniemożliwiającą jego wykonanie (zob. wyroki Sądu Najwyższego z: 23.5.2017 r., III KK 186/17, Legalis; 13.12.2017 r., IV KK 152/17, Legalis; 25.11.2009 r., III KK 355/09, Legalis; postanowienie SN z 7.10.2005 r., III KK 2/05, Legalis). Jednocześnie należało zaznaczyć, że nie było w niniejszej sprawie możliwe uznanie, że powyżej opisane uchybienie może podlegać usunięciu w drodze sprostowania oczywistej omyłki pisarskiej, czyli w trybie art. 105 KPK.
Sąd Najwyższy w swoim orzecznictwie wytyczył granice stosowania trybu sprostowania oczywistej omyłki pisarskiej w stosunku do zaistnienia bezwzględnej przesłanki odwoławczej określonej w art. 439 § 1 pkt 7 KPK (zob. uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z: 28.3.2012 r., I KZP 24/11, Legalis; 28.6.2018 r., I KZP 2/18, Legalis). Z obu ww. uchwał wynika konstatacja, że naturalną barierą prawną dokonywania korekt w treści wyroku jest uchybienie, które stanowi bezwzględny powód odwoławczy z art. 439 § 1 pkt 7 KPK. Z treści tego przepisu wynika jednocześnie, że uniemożliwiająca wykonanie wyroku sprzeczność w treści rozstrzygnięcia o karze nie może być naprawiona w innym trybie, w tym w trybie art. 105 KPK. Ustawodawca przewidział bowiem w tym zakresie tylko drogę orzeczenia właściwego sądu, po rozpoznaniu zwykłego lub nadzwyczajnego środka zaskarżenia. Istnienie sprzeczności w treści orzeczenia, która uniemożliwia jego wykonanie, nakazuje sądowi odwoławczemu uchylić orzeczenie dotknięte taką wadą, bez badania wpływu tego uchybienia na treść orzeczenia (zob. wyrok Sądu Najwyższego z 5.3.2020 r., V KK 338/19, Legalis).
Ponadto, jak słusznie podnosi Autor kasacji, zaistniały również istotne wątpliwości w zakresie zastosowania przez Sąd meriti przepisów stanowiących podstawę wymiaru kar jednostkowych (w związku z użyciem sformułowania w brzmieniu obowiązującym do 30.9.2023 r.). W rozważanym okresie przepisy stanowiące podstawę wymiaru kar jednostkowych za przestępstwa z art. 263 § 1 KK i art. 263 § 2 KK nie uległy zmianie, natomiast zmiany dotyczyły przepisów związanych z wymiarem kary łącznej. Do 23.6.2020 r. treść przepisu art. 86 § 1 KK była następująca: Sąd wymierza karę łączną w granicach od najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając jednak 810 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolności albo 20 lat pozbawienia wolności; karę pozbawienia wolności wymierza się w miesiącach i latach. Z kolei od 24.6.2020 r. przepis ten otrzymał następujące brzmienie: Sąd wymierza karę łączną w granicach powyżej najwyższej z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa do ich sumy, nie przekraczając jednak 810 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolności albo 20 lat pozbawienia wolności. Jeżeli najwyższą z kar wymierzonych za poszczególne przestępstwa jest kara 810 stawek dziennych grzywny, 2 lat ograniczenia wolności albo 20 lat pozbawienia wolności, dolną granicę kary łącznej przyjmuje się w tej wysokości. Karę pozbawienia wolności wymierza się w miesiącach i latach. Zestawiając treść wskazanych regulacji z czasem popełnienia przez J.C. dwóch czynów, które zostały określone przez sąd na w nieustalonych dniach na wiosnę 2020 r. i w nieustalonych dwóch dniach na przełomie wiosny i lata 2020 r. uznać należy, że podstawę wymiaru kary łącznej powinny stanowić przepisy w brzmieniu obowiązującym do 23.6.2020 r. jako względniejsze dla sprawcy w rozumieniu art. 4 § 1 KK, albowiem stosując te przepisy sąd mógł wymierzyć J.C. karę łączną za przypisane czyny w wymiarze od 3 miesięcy pozbawienia wolności do roku, natomiast stosując przepisy po 23.6.2020 r. sąd mógł wymierzyć oskarżonemu karę łączną za przypisane czyny od 4 miesięcy pozbawienia wolności do roku.
W określonej sytuacji nieodzowne stało się uchylnie wyroku Sądu Rejonowego w P. z uwagi na zmaterializowanie się bezwzględnej przyczyny odwoławczej określonej w przepisie art. 439 § 1 pkt 7 KPK i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Rozpoznając ponownie sprawę Sąd ten będzie zobowiązany do prawidłowego sformułowania rozstrzygnięcia o karze łącznej, uważając by jego treść była jednoznaczna i nie budziła wątpliwości, uwzględniając przy tym dyrektywy wynikające z treści art. 443 KPK.
Realia niniejszej sprawy prowadzą wprost do wniosku, że sprzeczność utrwalona przez Sąd Rejonowy w P. w treści rozstrzygnięcia o karze łącznej, dotycząca wymiaru (wysokości) orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności liczonego w miesiącach – określonej liczbowo na 4 miesiące, a słownie na trzy miesiące – jest z natury rzeczy nieusuwalna w trybie sprostowania oraz w procedurze przewidzianej w dyspozycji art. 13 KKW, stanowi bowiem meritum orzeczenia. Sprzeczność ta dotyczy dyspozytywnej, merytorycznej części orzeczenia i wynika z niej niemożność jego wykonania, bowiem – jak wskazano wyżej – żadnego z zapisów nie da się wykluczyć i żaden nie może być uznany za mający pierwszeństwo. Zamieszczenie w treści wyroku dwóch odmiennych oznaczeń – cyfrowo i słownie – określających wysokość (rozmiar kary) powoduje w istocie niemożność ustalenia, w jakim faktycznie wymiarze karę łączną orzeczono. Uchybienie takie powoduje wewnętrzną sprzeczność wyroku uniemożliwiającą jego wykonanie, co w konsekwencji stanowi bezwzględną przesłankę odwoławczą określoną dyspozycją art. 439 § 1 pkt 7 KPK.
Wyrok Sądu Najwyższego z 26.11.2024 r., II KK 302/24, Legalis
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
