Stan faktyczny
Naczelnik Urzędu Skarbowego w Z. powziął informację, że M.Ż. sfinansował zakup mieszkania częściowo ze środków otrzymanych od B.R. – swojej konkubiny. Jak ustalono, otrzymana kwota nie została w żaden sposób zgłoszona organowi podatkowemu i nie został uiszczony podatek. Początkowo organ zakwalifikował przekazane 41 tys. zł jako pożyczkę, później stwierdził jednak, że była to darowizna i ustalił M.Ż. należny podatek w wysokości niemal 6 tys. zł. W trakcie postępowania konkubenci dowodzili, że od kilku lat wspólnie mieszkają, razem prowadzą gospodarstwo domowe i ponoszą koszty utrzymania. B.R. przekazała sporną kwotę z zamiarem zakupu mieszkania do wspólnego korzystania a nie dokonania darowizny na rzecz M.Ż. Konkubenci twierdzili, że fakt, iż w akcie notarialnym jako jedyny właściciel został wskazany M.Ż., wynikał jedynie ze zdarzenia losowego uniemożliwiającego M.Ż. udział w sfinalizowaniu transakcji. W ich ocenie przekazane środki należy uznać za wydatki na wspólnie prowadzone gospodarstwo domowe.
Organ II instancji oddalił odwołanie uznając, że pomiędzy M.Ż. i jego partnerką doszło do darowizny środków pieniężnych. Z akt sprawy nie wynika, aby konkubina uzyskała jakiekolwiek przysporzenie z uwagi na fakt dokonania przelewu środków pieniężnych na rzecz swego partnera. Organ zaznaczył, że w przypadku konkubentów każdy transfer może być uznany za darowiznę. Konkubenci nawet jeżeli prowadzą wspólne gospodarstwo domowe, posiadają odrębne majątki. Przepisy PodSpDarU w przypadku konkubentów nie przewidują też zwolnienia z podatku ze względu na więzi rodzinne. Jedynie powołanie się przez konkubentów na transfer gotówki celem utrzymania wspólnego gospodarstwa domowego, może ograniczyć wysokość darowizny. Natomiast nadwyżkę ponad zwykłe wspólne potrzeby życiowe należy opodatkować.
Orzeczenie WSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu uznał, że organ nie miał podstaw do stwierdzenia, że świadczenie dokonane przez konkubinę miało charakter darowizny i uchylił zaskarżoną decyzję. W ocenie Sądu organ II instancji dokonał dowolnej oceny dowodów, błędnie kwalifikując przysporzenie majątkowe na rzecz M.Ż., jedynie na podstawie dowodu przelewu od konkubiny i okoliczności braku wpisu jej jako właściciela w umowie kupna nieruchomości czy w księdze wieczystej zakupionej nieruchomości. Sąd zobowiązał organ do uzupełnienia postępowania dowodowego, w szczególności poprzez ustalenie, czy konkubina faktycznie korzysta z zakupionej nieruchomości i z czyich środków finansowane są wydatki na wspólne prowadzenie gospodarstwa domowego. Nie wyjaśniono też kwestii wspólnego gospodarowania środkami zgromadzonymi na rachunku, z którego nastąpiła zapłata, w tym dokonywania wpłat na ten rachunek również przez skarżącego. W ocenie Sądu okolicznościach tej sprawy może się okazać, że długoletnie stałe zamieszkiwanie przez konkubentów w tej nieruchomości od czasu nabycia i pełne z niej korzystanie oraz prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego może być rozpatrywane jako ekwiwalent za przekazane środki na zakup tej nieruchomości.
Nieodpłatne przekazanie środków na rzecz konkubenta to darowizna
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżony wyrok i oddalił skargę. W uzasadnieniu wyroku zaznaczono, że pojęcie „darowizny”, jakim posłużono się w PodSpDarU, należy rozumieć w cywilistycznym znaczeniu określonym w art. 888 § 1 KC. Zgodnie z tym przepisem umowa darowizny jest czynnością prawną, na mocy której darczyńca zobowiązuje się do jednostronnego bezpłatnego świadczenia kosztem swojego majątku na rzecz obdarowanego, przy równoczesnym braku nałożenia na niego obowiązku świadczenia w zamian za uczynioną darowiznę. Istotną cechą darowizny jest zatem nieekwiwalentność świadczenia darczyńcy. Jak wyjaśniono, ze znajdujących się w aktach sprawy dokumentów wynika, iż kwota 41 tys. zł została przekazana R.B. przez M.Ż. na poczet zakupu mieszkania, które skarżący nabył na wyłączną własność. Przekazanie to było bezzwrotne, zatem nastąpiło powiększenie majątku skarżącego kosztem majątku konkubiny. W ten sposób zostały wypełnione przesłanki do zakwalifikowania środków pieniężnych jako darowizny uregulowanej w art. 888 § 1 KC, czyli zobowiązania do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem majątku konkubiny.
W ocenie NSA prawidłowości dokonanej przez organ oceny dowodów nie podważa fakt wspólnego zamieszkiwania konkubentów, ponieważ sama ta okoliczność nie przesądza o odpłatności czynności prawnej, w ramach której doszło do przekazania pieniędzy. Kluczowe znaczenie dla oceny charakteru czynności mają jedynie te okoliczności, które zaistniały w chwili jej dokonania i składały się na jej treść, a także zamiar darczyńcy. Zdaniem NSA, wbrew twierdzeniom konkubentów, nie można przyjąć, że pieniądze w stosunkowo wysokiej kwocie 41 tys. zł były wydatkiem na zaspokojenie zwykłych, bieżących potrzeb R.B. i M.Ż. związanych z prowadzeniem wspólnego gospodarstwa domowego. Były one nieodpłatnym świadczeniem dokonanym przez konkubinę na rzecz skarżącego, mającym charakter darowizny, ponieważ konkubina jako darczyńca wyraźnie taką wolę wyraziła.
Stosunki majątkowe miedzy konkubentami
NSA zwrócił uwagę na istotne są różnice pomiędzy związkiem małżeńskim a konkubinatem, a także odmienne konsekwencje wynikające z tych różnych form pożycia w przepisach PodSpDarU. W przypadku partnerów z konkubinatu nie mogą być stosowane przepisy KRO odnoszące się do osób pozostających w związku małżeńskim. Nie można wykluczyć w konkretnych okolicznościach, że stosunki majątkowe pomiędzy konkubentami mogły być ukształtowane w ten sposób, że gospodarują oni „ze wspólnego portfela”, nie rozliczając wnoszonych dochodów i ponoszonych wydatków. Jest to jednak wynik konkretnych ustaleń faktycznych, które nie mogą ich zastąpić funkcjonującego na gruncie prawa małżeńskiego domniemania równości udziałów w majątku lub też konsekwencji związane ze wspólnością majątkową.
NSA podzielił stanowisko organu, że w przypadku małżeńskiej wspólności majątkowej, co do zasady nie ma możliwości zaistnienia podlegającej opodatkowaniu „darowizny” pomiędzy małżonkami. Natomiast w przypadku konkubentów ustawodawca nie przewiduje zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, nie mają tu zastosowania zwolnienia ze względu na więzi rodzinne. Konkubenci w świetle PodSpDarU traktowani są jak osoby obce. NSA stwierdził, że konkubenci powinni liczyć się ze wzajemnymi świadczeniami osobistymi w życiu codziennym, skoro razem prowadzą gospodarstwo domowe, to zasadniczo wspólnie ponoszą codzienne wydatki związane ze wspólnym życiem. Taki charakter mają wskazywane przez konkubinę skarżącego świadczenia w zakresie udostępnienia jej mieszkania czy wydatków związanych ze wspólnym prowadzeniem gospodarstwa domowego. Jednak z tego rodzaju świadczeniami na rzecz partnera łączą się zawsze świadczenia wzajemne, zgodnie z ustaleniami pomiędzy konkubentami, wyraźnymi lub dorozumianymi, wynikającymi z faktu prowadzenia wspólnego życia. Tak jak w przypadku małżeństwa, trwały związek faktyczny uzasadnia korzystanie przez konkubentów z rzeczy drugiego z nich, w szczególności z mieszkania i jego wyposażenia, które są wykorzystywane do codziennego, normalnego funkcjonowania. NSA zaznaczył jednak, że przelewy pieniędzy pomiędzy majątkami konkubentów należy traktować jako darowizny w takim zakresie, w jakim nie będą spożytkowane na zwykłe, bieżące potrzeby konkubentów związane ze wspólnym gospodarstwem domowym. Dokonany przez konkubinę na rzecz skarżącego przelew kwoty 41 tys. zł dotyczył zapłaty pierwszej raty za lokal mieszkalny zakupiony przez skarżącego i na jego wyłączną własność a nie bieżących wydatków na wspólne życie.
Wyrok NSA z 11.10.2024 r., III FSK 1463/22, Legalis
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
