Prawo jazdy nieważne, ale uprawnienia zostają

Opis stanu faktycznego

Sąd Rejonowy w Z. wyrokiem nakazowym z 25.5.2023 r., II W 205/23, uznał K.S. za winnego tego, że 5.4.2023 r. w miejscowości L. drogą publiczną kierował pojazdem marki S., nie posiadając międzynarodowego prawa jazdy upoważniającego do kierowania pojazdami na terenie Polski, tj. wykroczenia z art. 94 § 1 KW, za co wymierzył mu karę grzywny w wysokości 500 zł.

Sprzeciwem od wyroku nakazowego obwiniony zakwestionował powyższe rozstrzygnięcie w całości.

Po przeprowadzeniu rozprawy Sąd Rejonowy w Z. wyrokiem z 18.10.2023 r., II W 205/23 uznał obwinionego K.S. za winnego popełniania wykroczenia z art. 94 § 1 KW i za to wymierzył mu karę grzywny w wysokości 500 zł.

Prezes Sądu Rejonowego w Ząbkowicach Śląskich zarządzeniem z 8.1.2024 r., II W 205/23, odmówił przyjęcia apelacji wobec wniesienia jej po upływie terminu, a zarządzeniem z 5.2.2024 r. stwierdził prawomocność przedmiotowego wyroku o sygn. akt II W 205/23 z dniem 30.1.2024 r.

Kasację na korzyść obwinionego od powyższego orzeczenia wniósł Prokurator Generalny, zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa procesowego, tj. art. 8 KPW w zw. z art. KPK, art. 34 KPW i art. 82 § 1 KPW w zw. z art. 410 KPK, polegające na przeprowadzeniu przez sąd meriti wadliwej, gdyż wybiórczej i niepełnej oceny zgromadzonych dowodów i wynikających z nich okoliczności, w tym zwłaszcza dokumentu w postaci prawa jazdy wydanego 31.5.1976 r. i ważnego bezterminowo, dokumentu w postaci prawa jazdy wydanego 20.4.2023 r. oraz wyjaśnień obwinionego.

Podnosząc powyższe zarzuty, Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na korzyść ukaranego, uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Z.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Prokuratora Generalnego jest oczywiście zasadna, co pozwoliło na uwzględnienie jej przez Sąd Najwyższy na posiedzeniu w trybie art. 535 § 5 KPK w zw. z art. 112 KPW. Lektura akt sprawy wskazuje bowiem, że K.S. uznany został za winnego popełnienia wykroczenia z art. 94 § 1 KW, którego dopuścił się w ten sposób, iż 5.4.2023 r. około godziny 17:01 w miejscowości L. prowadził na drodze publicznej pojazd bez wymaganych uprawnień. Tymczasem prawidłowa ocena wszystkich zgromadzonych dowodów nie pozwala na przyjęcie, że w chwili zdarzenia nie miał uprawnień do prowadzenia pojazdu określonej kategorii tj. w ogóle ich nie uzyskał lub utracił je w wyniku ich cofnięcia. W aktach sprawy bowiem, jako załącznik do sprzeciwu przedłożona została przez obwinionego kopia prawa jazdy wydanego 20.4.2023 r., stwierdzającego, że uprawnienia do prowadzenia pojazdów kategorii B posiada on nieprzerwanie od 31.5.1976 r.

W świetle powyższego należy podzielić pogląd Prokuratora Generalnego, że zaskarżony wyrok zapadł z rażącym i mającym istotny wpływ na jego treść naruszeniem przepisów prawa procesowego wskazanych w zarzucie kasacji, mianowicie dokonaną z rażącym naruszeniem art. 8 KPW w zw. z art. 7 KPK, art. 34 KPW i art. 82 § 1 KPW w zw. z art. 410 KPK ocenę zebranego materiału dowodowego, w toku której Sąd pominął i zaniechał poddania analizie na płaszczyźnie realizacji znamion art. 94 § 1 KW istotnych w tym zakresie dokumentów i wynikających z nich okoliczności oraz wyjaśnienia obwinionego, które należało ocenić m.in. na płaszczyźnie art. 124 ustawy z 5.1.2011 r. o kierujących pojazdami (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz.1210; dalej: KierujPojU), która weszła w życie 19.1.2013 r. Dokonała ona w zakresie swojej regulacji wdrożenia dyrektywy nr 2006/126/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 20.12.2006 r. w sprawie praw jazdy (przekształcenie) (Dz.Urz. UE L z 2006 r. Nr 403, s. 18) oraz częściowo dyrektywy 2003/59/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 15.7.2003 r. w sprawie wstępnej kwalifikacji i okresowego szkolenia kierowców niektórych pojazdów drogowych do przewozu rzeczy lub osób, zmieniającej rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85 oraz dyrektywę Rady 91/439/EWG i uchylającej dyrektywę Rady 76/914/EWG (Dz.Urz. UEL z 2003 r. Nr 226, s. 4).

Wspomniany wyżej art. 124 ust. 1 KierujPojU dotyczy wymiany praw jazdy wydanych bezterminowo, na podstawie przepisów obowiązujących przed dniem wejścia w życie wskazanej ustawy. Przepis ten nałożył na osoby posiadające prawo jazdy wydane do 19.1.2013 r. obowiązek dokonania ich wymiany na prawo jazdy zgodne ze wzorem, określonym w przepisach wydanych na podstawie art. 20 ust. 1 pkt 1 KierujPojU. W ust. 4 art. 20 KierujPojU określono terminy wymiany praw jazd, pod rygorem wskazanym w ust. 6 art. 124 KierujPojU, de facto utraty ważności dokumentu. Pojęcia ważności i utraty ważności, którymi operuje art. 124 ust. 6 KierujPojU, dotyczą dokumentu prawa jazdy potwierdzającego posiadanie uprawnień do kierowania pojazdami, a nie samych uprawnień. W konsekwencji osoba, która posiada nieważny dokument prawa jazdy, zachowuje uprawnienia do kierowania pojazdami, choć z uprawnień tych nie będzie mogła korzystać tak długo, jak nie otrzyma nowego dokumentu prawa jazdy.

Dokument ten potwierdza bowiem posiadanie przez nią stosownych uprawnień (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 12.12.2013 r., K 5/13, Legalis). Wyraźnie odróżnia się zatem uprawnienie do kierowania pojazdami, stanowiących prawo podmiotowe uprawniające do kierowania danego rodzaju pojazdem mechanicznym, od samego dokumentu prawa jazdy, potwierdzającego nabycie takich uprawnień, na co wskazuje także orzecznictwo sądów administracyjnych (np. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 30.5.2023 r., II GSK 1088/22, Legalis; wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z 11.3.2015 r., III SA/Po 783/14, Legalis). Funkcją prawa jazdy jest bowiem jedynie potwierdzenie posiadanych uprawnień. W postępowaniu w sprawie wymiany prawa jazdy nie są badane ani ustalane uprawnienia danej osoby do kierowania pojazdami, zaś samo wydanie dokumentu prawa jazdy stanowi czynność materialno-techniczną (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 10.3.2016 r., III SA/Ld 1068/15). Zatem, że utrata prawa jazdy, z jakichkolwiek powodów, w tym z powodu utraty jego ważności, nie jest tożsama z utratą uprawnień do kierowania pojazdami (tak wyrok III SA/Po 783/14, a także wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 17.9.2008 r., II SA/G1 158/08).

Zakres obowiązków posiadania i okazywania dokumentów ciążących na kierującym pojazdem, których niedopełnienie może skutkować odpowiedzialnością za wykroczenie, kształtuje art. 38 ustawy z 20.6.1997 r. – Prawo o ruchu drogowym (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1251; dalej: PrDrog) – w brzmieniu obowiązującym od 5.12.2020 r., nadanym ustawą z 14.8.2020 r. o zmianie ustawy – Prawo o ruchu drogowym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r. poz. 1517).

Przepis art. 38 ust. 1 PrDrog obliguje kierującego pojazdem do tego, aby posiadał przy sobie i okazał na żądanie uprawnionego organu dokument stwierdzający uprawnienie do kierowania pojazdem inny niż wydane w kraju prawo jazdy, jeżeli nie posiada wydanego w kraju prawa jazdy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 23.6.2021 r., V KK 181/21, Legalis).

Zgodnie zaś z treścią art. 4 ust. 2 KierujPojU dokumentem stwierdzającym posiadanie uprawnień do kierowania pojazdami jest prawo jazdy wydane za granicą. Zatem ewentualna odpowiedzialność K.S., nieposiadającego przy sobie w dacie kontroli ważnego prawa jazdy wydanego w Polsce wymagała wyjaśnienia na gruncie art. 95 § 1 KW, czy amerykańskie prawo jazdy wydane w stanie M., które okazał na żądanie policji, spełnia wymogi określone w art. 4 KierujPojU.

Komentarz

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →