Stan faktyczny
Wojskowy Sąd Okręgowy w W. umorzył wobec P.M. postępowanie karne z uwagi na znikomą społeczna szkodliwość czynu. Oskarżyciel posiłkowy wniósł apelację zarzucając sądowi błąd w ustaleniach faktycznych polegający na wadliwym ustaleniu, że czyn oskarżonego stanowił jedynie lekkie szturchnięcie, podczas gdy oskarżony w stanie nietrzeźwości wywołał bójkę w trakcie której uderzył pokrzywdzonego w twarz w wyniku czego G.M. doznał uszczerbku na zdrowiu, co było działaniem o społecznej szkodliwości wyższej niż znikoma. Wnoszący apelację dowodził też, że sąd dokonał błędnej oceny zeznań pokrzywdzonego i wyjaśnień oskarżonego oraz pominął zeznania części świadków.
Z uzasadnienia SN
Sąd Najwyższy oddalił apelację uznając, że brak jest podstaw do zmiany ustaleń faktycznych w zakresie przebiegu zajścia i motywacji oskarżonego, a w rezultacie do oceny kwestionowanych kwantyfikatorów stopnia społecznej szkodliwości czynu.
W uzasadnieniu wyroku wskazano, że Sąd Najwyższy jako sąd odwoławczy odstąpił w tej sprawie od sporządzania uzasadnienia wyroku na formularzu UK 2, chociaż taki obowiązek wynika z treści art. 99a § 1 KPK. Jak wyjaśniono, zastosowanie formularza, którego treść została ustalona w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 28.11.2019 r. w sprawie wzorów formularzy uzasadnień wyroków oraz sposobu ich wypełniania (Dz.U. z 2019 r., poz. 2349), jako dokumentu, w którym miałoby się wykazać zrealizowanie obowiązku wynikającego z art. 457 § 3 KPK w zw. z art. 433 § 1 i 2 KPK, naruszałoby prawo strony do rzetelnego procesu w kontekście art. 6 ust. 1 EKPCz. Sąd Najwyższy, odwołując się do orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka stwierdził, że jednym z wyznaczników standardu rzetelnego procesu jest wyraźne wskazanie w uzasadnieniu wyroku podstawy rozstrzygnięcia, czyli takie odniesienie się do argumentacji stron, które gwarantuje stronie możliwość stwierdzenia rzeczywistego skorzystania z prawa do apelacji. Podkreślono przy tym, że obowiązek uzasadnienia i jego zakres, także jeśli chodzi o szczegółowość, może różnić się w zależności od charakteru decyzji i okoliczności konkretnej sprawy. Oznacza to, że realizowanie obowiązku ujętego w art. 6 ust. 1 EKPCz wymaga odniesienia się w uzasadnieniu wyroku do każdego istotnego, na tle konkretnej sprawy, argumentu, zaś brak odniesienia do takiej argumentacji stanowi o naruszeniu standardu rzetelnego procesu (zob. wyrok SN z 10.4.2014 r., III KK 385/13, www.sn.pl; wyrok SN z 6.4.2011 r., V KK 368/10, Legalis; wyrok SN z 24.6.2009 r., IV KK 28/09, Legalis).
Sąd Najwyższy stwierdził, że na gruncie prawa do rzetelnego procesu, w tym procesu odwoławczego, tak w ujęciu konwencyjnym, jak i w ujęciu standardu konstytucyjnego, jakość uzasadnienia wyroku jest istotnym elementem tego prawa. Wprowadzenie formularzy uzasadnień i nakazanie obligatoryjnego korzystania z nich nie w każdej sprawie daje możliwość zrealizowania wskazanego powyżej standardu, każde uzasadnienie inne, a zwłaszcza uzasadnienie sądu odwoławczego, które ma odnosić się co do zasady do zarzutów apelacji i jej wniosków. Zdarza się, że zarzuty ujęte w części wstępnej apelacji nie przystają do argumentacji zawartej w uzasadnieniu, zarzuty są ze sobą sprzeczne, bądź uchybienia są wskazywane dopiero w uzasadnieniu apelacji.
W uzasadnieniu wskazano na stanowisko TK, zgodnie z którym w razie konfliktu normy prawa krajowego z normą prawa wspólnotowego sąd krajowy odmawia zastosowania pierwszej z nich w takim zakresie, w jakim jest obowiązany do dania pierwszeństwa normie prawa wspólnotowego (zob. postanowienie TK z 19.12.2006 r., P 37/05, Legalis). W rezultacie Sąd Najwyższy uznał, że sąd odwoławczy, w ramach obowiązku wynikającego z treści art. 457 § 3 KPK w zw. z art. 433 § 1 i 2 KPK, powinien w każdej sprawie dokonać oceny, czy może sporządzić uzasadnienie swojego wyroku na formularzu UK 2 w taki sposób, który pozwoli na rzetelne i konkretne ustosunkowanie się w toku postępowania do każdego istotnego argumentu zawartego w apelacji strony i przedstawienia takiej oceny w uzasadnieniu. W przypadku uznania, że nie jest możliwe dotrzymanie konwencyjnego standardu rzetelnego procesu, sąd jest obowiązany do zastosowania art. 91 ust. 2 Konstytucji RP i odmowy sporządzenia uzasadnienia na formularzu, którego wymóg wynika z zapisu ustawy procesowej.
