Pomoc dla obywateli Ukrainy na nowych zasadach

Przedłużenie legalności pobytu i ochrony czasowej

Projekt ustawy implementuje decyzję wykonawczą Rady (UE) Nr 2024/1836 z 25.6.2024 r. w sprawie przedłużenia tymczasowej ochrony wprowadzonej decyzją wykonawczą (UE) 2022/382 (Dz.Urz. UE L z 2024 r. s. 1836), na mocy której przedłużono tymczasową ochronę obywateli Ukrainy do 4.3.2026 r. Nowelizacja przewiduje adekwatne dostosowanie przepisów krajowych, co skutkuje automatycznym wydłużeniem okresu legalnego pobytu obywateli Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi prowadzonymi na terytorium Ukrainy.

Jednocześnie przedłużony zostanie cały pakiet powiązanych rozwiązań, m.in. dostęp do rynku pracy, świadczeń zdrowotnych, rodzinnych i socjalnych, możliwość edukacji oraz prawo do pobytu w obiektach zbiorowego zakwaterowania dla grup wrażliwych. Analogicznie wydłużone zostają okresy ważności wiz krajowych, zezwoleń na pobyt czasowy, kart pobytu i dokumentów „zgoda na pobyt tolerowany”, a także okresy niestosowania wybranych przepisów ustawy z 12.12.2013 r. o cudzoziemcach (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 769).

Legalizacja pobytu, zezwolenia czasowe i ograniczenia

Nowelizacja kontynuuje funkcjonowanie uproszczonych trybów legalizacji pobytu. Zachowane zostanie uprawnienie do udzielenia obywatelowi Ukrainy zezwolenia na pobyt czasowy na okres jednego roku, nawet w razie niespełniania standardowych przesłanek pobytowych, z zastrzeżeniem, że zezwolenie to może zostać udzielone tylko raz. Wprowadzono także możliwość cofnięcia takiego zezwolenia w przypadku nadużyć – np. przedstawienia nieprawdziwych danych, dokumentów, zawarcia małżeństwa wyłącznie w celu obejścia przepisów migracyjnych.

W postępowaniach administracyjnych prowadzonych przez wojewodów terminy pozostają zawieszone lub nie rozpoczynają biegu, co dotyczy m.in. spraw o udzielenie zezwoleń pobytowych i ich cofnięcie. W wyjątkowych przypadkach nadal dopuszczalne będzie umarzanie postępowania w sprawie zobowiązania cudzoziemca do powrotu.

Zmiany w systemie PESEL i ewidencji ludności

W odpowiedzi na praktyczne problemy, projekt doprecyzowuje zasady nadawania numeru PESEL obywatelom Ukrainy. Wprowadzono wymóg osobistej obecności dziecka, niezależnie od jego wieku, przy nadawaniu numeru. Jednocześnie umożliwiono stosowanie mechanizmów identyfikacji biometrycznej (wizerunek twarzy, odciski palców), a także rejestrację zmian statusu UKR. Usunięto również wymóg pobierania odcisków palców w miejscu pobytu osoby przez gminy.

Znowelizowane zostaną także przepisy dotyczące rejestrów prowadzonych przez Straż Graniczną. Projekt zakłada rozszerzenie zakresu danych (dodanie odcisków linii papilarnych), usunięcie obowiązku zbierania własnoręcznego podpisu oraz doprecyzowanie podstaw prawnych przetwarzania danych z dokumentów granicznych. Jednocześnie zaktualizowano odesłania prawne w art. 10 PomocUkrainaU, harmonizując je z obowiązującym stanem prawnym.

Zakwaterowanie zbiorowe – nowe limity i ograniczenia

Zmienione przepisy przewidują istotne ograniczenia w korzystaniu z obiektów zbiorowego zakwaterowania. Minimalna liczba mieszkańców ośrodka wzrośnie z 10 do 20 osób (z zachowaniem wyjątków). Kluczowa zmiana dotyczy terminu przyjmowania uchodźców wojennych z Ukrainy do ośrodków – wyznaczono go na 31.10.2025 r., z wyłączeniem grup wrażliwych. Doprecyzowano również definicje tych grup oraz przypadki uzasadniające wykwaterowanie przez wojewodę.

Zmiany w obszarze oświaty

Projekt przewiduje kontynuację wsparcia jednostek samorządu terytorialnego realizujących zadania oświatowe wobec dzieci i uczniów z Ukrainy. Możliwe będzie przydzielanie nauczycielom godzin ponadwymiarowych w wymiarze przekraczającym limity z art. 35 ust. 1 ustawy z 26.1.1982 r. – Karty Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2024 r. póz. 986) – także w szkołach bez oddziałów przygotowawczych, jeśli uczniowie wymagają dodatkowego wsparcia. Przedłużone zostanie również zawieszenie niektórych wymogów formalnych, m.in. dotyczących potwierdzania znajomości języka polskiego dokumentem, przy zatrudnianiu pomocy nauczyciela oraz asystenta międzykulturowego.

Modyfikacje w ochronie zdrowia i świadczeniach

Zmianie ulegną również przepisy ustawy z 5.12.1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1287) oraz ustawy z 15.7.2011 r. o zawodach pielęgniarki i położnej (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 814). Wprowadza się regulacje uszczelniające tzw. uproszczoną procedurę uznawania kwalifikacji. Umożliwiono przedłużenie warunkowego prawa wykonywania zawodu do czasu ukończenia kształcenia zgodnego z wymogami unijnymi, nie dłużej jednak niż o trzy lata.

Doprecyzowano także warunki uzyskania świadczenia 800+, tak by przysługiwało również dzieciom, które ukończyły szkołę ponadpodstawową, ale kontynuują naukę na kwalifikacyjnych kursach zawodowych lub w uczelniach.

Inne zmiany systemowe

Projekt obejmuje szereg rozwiązań technicznych i porządkujących. Przewidziano m.in. likwidację portalu „Praca w Polsce”, modyfikacje sprawozdawczości z wykonania PomocUkrainaU, a także możliwość zawieszania biegu terminów w postępowaniach o udzielenie ochrony międzynarodowej. Dodatkowo umożliwiono jednostkom samorządu terytorialnego oraz ich spółkom udział w przedsięwzięciach związanych z odbudową Ukrainy, w tym prowadzenie działalności gospodarczej.

Przedłużono również obowiązywanie preferencji podatkowych związanych z pomocą uchodźcom wojennym z Ukrainy – do końca 2026 r.

Etap legislacyjny i termin wejścia w życie

Projekt ustawy o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw został opublikowany w Rządowym Centrum Legislacji i obecnie podlega opiniowaniu. Projektowana nowelizacja przewiduje wydłużenie obowiązywania kluczowych przepisów ochronnych do 4.3.2026 r.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →