Spór dotyczył co prawda danych znajdujących się w rejestrze publicznym prowadzonym przez organ odpowiedzialny za sprawy azylowe, jednak przesądzenia Trybunału mają charakter uniwersalny i odnoszą się również do porządków krajowych w innych dziedzinach, takich jak zatrudnienie, opieka zdrowotna czy edukacja.
Trybunał jednoznacznie wskazał, że prawo do sprostowania przewidziane w art. 16 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z 27.4.2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (Dz.Urz. UE L 2016 Nr 119, s. 1; dalej: RODO) obejmuje również dane dotyczące tożsamości płciowej, a brak przepisów krajowych regulujących tryb realizacji tego prawa nie może stanowić uzasadnienia dla jego odmowy, co jest ściśle powiązane z art. 5 ust. 1 lit. d RODO oraz gwarancją realizacji art. 8 ust. 2 zd. 2 Karty prawo podstawowych UE (Dz.Urz. UE C z 2010 r. Nr 83, s. 389). Państwa członkowskie są zobowiązane do pełnego wykonania prawa unijnego, także w odniesieniu do jednostkowych przypadków, które wymagają zapewnienia zgodności danych osobowych z rzeczywistością i z tożsamością osoby, której dotyczą.
Luka w rozporządzeniu w sprawie świadectwa pracy
Na kanwie tego wyroku, Prezes Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Mirosław Wróblewski, pismem z 17.6.2025 r. DPNT.413.24.2025, skierował oficjalne wystąpienie do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, w którym zwrócił uwagę na poważną lukę w obowiązującym rozporządzeniu Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej z 30.12.2016 r. w sprawie świadectwa pracy (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1016; dalej: ŚwiadectwaR). W opinii Prezesa UODO, aktualne brzmienie tego aktu prawnego nie zapewnia osobom fizycznym żadnego trybu umożliwiającego sprostowanie danych osobowych w sytuacji zmiany oznaczenia płci metrykalnej.
Brakuje zarówno przepisów materialnych wskazujących na podstawę takiego działania, jak i norm proceduralnych, które umożliwiałyby pracodawcy dokonanie korekty dokumentu w zgodzie z wolą i statusem prawnym pracownika. UODO uznał, że w świetle orzecznictwa TSUE oraz mającego bezpośrednie zastosowanie RODO, taki stan rzeczy wymaga pilnej interwencji prawodawcy.
Skutki braku regulacji – ograniczenie praw osób transpłciowych
Skutkiem braku odpowiednich regulacji jest sytuacja, w której osoby transpłciowe nie mają faktycznej możliwości sprostowania danych w świadectwie pracy, jeżeli dane te przestały odpowiadać ich aktualnej tożsamości prawnej i faktycznej. W efekcie osoby te zmuszone są do posługiwania się dokumentem, który nie odzwierciedla rzeczywistego stanu prawnego ani społecznego, co naraża je na konieczność wyjaśniania sytuacji życiowej i medycznej w kontaktach z potencjalnymi pracodawcami.
Wielu pracowników i kandydatów do pracy w ogóle rezygnuje z przedstawiania świadectwa pracy, obawiając się niezrozumienia, uprzedzeń lub nieformalnej dyskryminacji. Stanowi to istotne ograniczenie ich szans na rynku pracy, szczególnie w sektorach, w których wymagane jest udokumentowanie wcześniejszego doświadczenia zawodowego. Prezes UODO wskazuje, że sytuacja ta prowadzi do naruszenia prawa do prywatności, zasady równości oraz prawa do skutecznej ochrony danych osobowych.
Brak procedur krajowych nie uzasadnia odmowy realizacji prawa do sprostowania
Trybunał podkreślił, że państwo członkowskie nie może uchylać się od obowiązku wdrożenia prawa do sprostowania danych osobowych przewidzianego w art. 16 RODO, powołując się na brak przepisów szczegółowych w prawie krajowym. Zdaniem TSUE, art. 6 ust. 2 i 3 RODO nie uprawnia państw członkowskich do ograniczenia prawa osoby fizycznej do sprostowania danych, lecz jedynie do jego doprecyzowania w zakresie sposobu jego wykonywania. Przepisy krajowe nie mogą jednak zmieniać zakresu uprawnień wynikających z unijnego rozporządzenia. Trybunał zaznaczył, że brak formalnych procedur uzgodnienia płci nie może być uznany za podstawę do odmowy realizacji prawa do sprostowania danych osobowych. Państwo nie może stawiać przeszkód administracyjnych ani dowodowych, które skutkowałyby faktycznym brakiem możliwości wykonania prawa przysługującego na mocy prawa Unii.
Wątpliwości wokół krajowej praktyki i orzecznictwa
W nawiązaniu do krajowego stanu prawnego, Prezes UODO wskazał na brak przepisów pozwalających na dokonanie korekty świadectwa pracy w wyniku zmiany oznaczenia płci. Nawet najnowsza uchwała Sądu Najwyższego z 4.3.2025 r., III CZP 6/24, Legalis, która dopuściła możliwość zmiany płci w akcie urodzenia w trybie analogii do art. 36 ustawy z 28.11.2014 r. – Prawo o aktach stanu cywilnego (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 594), budzi poważne wątpliwości konstytucyjne i europejskie. Wynika to przede wszystkim z faktu, że skład orzekający został wybrany w sposób niezgodny z konstytucyjnymi i unijnymi standardami niezawisłości sądownictwa.
Z tego powodu orzeczenie Sądu Najwyższego może nie być uznane za wiążące ani skuteczne w świetle wykładni przyjętej przez TSUE i Europejski Trybunał Praw Człowieka. Taki stan prawny prowadzi do niepewności i braku zaufania obywateli do systemu ochrony ich praw, w tym prawa do aktualizacji danych osobowych zgodnie z ich stanem faktycznym i prawnym.
Możliwe wzorce – rozwiązania przyjęte w edukacji
W ocenie Prezesa UODO warto rozważyć przyjęcie analogicznych rozwiązań, jakie zostały już wdrożone w sektorze edukacji. W szczególności chodzi o rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 27.8.2019 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków (Dz.U. z 2019 r. poz. 1700) – obecnie obowiązuje rozporządzenia Ministra Edukacji i Nauki z 7.6.2023 r. w sprawie świadectw, dyplomów państwowych i innych druków (Dz.U. z 2023 r. poz. 1120) oraz rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z 27.9.2018 r. w sprawie studiów (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2787), które dopuszczają aktualizację danych uczniów i studentów w związku z uzgodnieniem płci. Rozwiązania te, choć ograniczone do sektora oświaty, stanowią praktyczny i skuteczny model, który może zostać przeniesiony na grunt prawa pracy.
Wnioski i rekomendacje
Prezes UODO, działając na podstawie art. 52 ust. 3 ustawy z 10.5.20218 r. o ochronie danych osobowych (t.j. Dz.U. z 1019 r. poz. 1781), zwrócił się do Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej o rozważenie konieczności nowelizacji rozporządzenia w sprawie świadectwa pracy. W jego ocenie zmiana ta powinna obejmować wprowadzenie procedury umożliwiającej sprostowanie danych osobowych w przypadku uzgodnienia płci, w sposób zgodny z art. 16 RODO i orzecznictwem TSUE.
W szczególności postulowana nowelizacja powinna przewidywać podstawę materialną do sprostowania danych oraz precyzować sposób przedstawienia dokumentów potwierdzających zmianę oznaczenia płci, bez nadmiernego formalizmu i bez konieczności ujawniania informacji o stanie zdrowia czy interwencjach medycznych. Celem zmian powinno być zapewnienie efektywnej ochrony danych osobowych oraz przeciwdziałanie praktykom prowadzącym do wykluczenia lub dyskryminacji osób transpłciowych w miejscu pracy.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
