Opis okoliczności faktycznych
Na podstawie notarialnego testamentu spadek po A.D., zmarłym 22.4.2022 r., nabyła żona – Skarżąca H.D. Postanowieniem z 22.9.2022 r. Sąd, po rozpoznaniu sprawy z wniosku Skarżącej stwierdził, że spadek po zmarłej 18.1.2022 r. W.D. nabył w całości A.D. Postanowienie uprawomocniło się 30.9.2022 r. 4.1.2023 r. Skarżąca złożyła zgłoszenie, w którym wykazała nabycie spadku po zmarłym A.D., a następnie 25.9.2024 r. Skarżąca złożyła korektę, w której sprecyzowała przedmiot nabycia. Dnia 14.6.2024 r. Skarżąca złożyła zeznanie podatkowe o nabyciu rzeczy lub praw majątkowych (SD-3), w którym wykazała nabycie tytułem dziedziczenia po zmarłym mężu A.D. W załączeniu do zgłoszenia złożyła pismo: „Akt czynnego żalu dotyczący niezłożenia w terminie zeznania SD-3”. Następnie 25.9.2024 r. Skarżąca złożyła korektę, wskazując, że przedmiotem nabycia po A.D. są także środki pieniężne zgromadzone na rachunkach bankowych.
Naczelnik US ustalił Skarżącej zobowiązanie podatkowe w podatku od spadków i darowizn w kwocie 72 362 zł.
Stanowisko Organu
Zaskarżoną decyzją Dyrektor Izby Administracji Skarbowej po rozpatrzeniu odwołania H.D. od decyzji Organu I instancji, utrzymał w mocy decyzję organu pierwszej instancji. W uzasadnieniu wskazał, że obowiązek podatkowy z tytułu nabycia spadku powstał w dacie sporządzenia zarejestrowanego aktu poświadczenia dziedziczenia, tj. 19.5.2022 r. Termin dla zastosowania zwolnienia podatkowego z art. 4a ust. 1 pkt 1 PodSpDarU upłynął 21.11.2022 r. Natomiast zgłoszenie o nabyciu Skarżąca złożyła 4.1.2023 r., tj. po upływie terminu uprawniającego do zastosowania zwolnienia ustawowego. Uchybienie terminowi 6 miesięcy spowodowało ustalenie zobowiązania podatkowego w prawidłowej wysokości. Organ wskazał, że postępowanie sądowe w sprawie nabycia spadku po zm. W.D. zostało wszczęte z wniosku Skarżącej oraz zakończone 22.9.2022 r. Powzięcie wiadomości o nowych składnikach masy spadkowej po zmarłym mężu, nastąpiło zatem najpóźniej w dniu uprawomocnienia się postanowienia kończącego sprawę tj. 30.9.2022 r., czyli przed upływem 6 miesięcy. Tym samym przesłanka z art. 4a ust. 2 PodSpDarU – powzięcie wiedzy o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie terminu, o którym mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 PodSpDarU – nie została spełniona.
Stanowisko WSA
Wojewódzki Sąd Administracyjny oddalił skargę H.D., bowiem organy podatkowe nie naruszyły ani przepisów prawa materialnego, ani przepisów procesowych w stopniu mającym lub mogącym mieć wpływ na wynik sprawy.
Sąd przypomniał na wstępie, że PodSpDarU dzieli podatników na trzy grupy i nie ma sporu, że skarżąca należy do grupy I. Nabycie spadku przez osoby zaliczone do tej grupy co do zasady podlega obowiązkowi podatkowemu. Nabycie takie jest wolne od podatku, jeżeli podatnik zgłosi nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy, liczonym od uprawomocnienia się orzeczenia sądu w sprawie stwierdzenia nabycia spadku lub zarejestrowania notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia (art. 4a ust. 1 pkt 1 i ust. 1a PodSpDarU). Jeżeli jednak z jakichś przyczyn nabywca dowiedział się o nabyciu po upływie wymienionego terminu, chcąc uzyskać zwolnienie od podatku, musi zgłosić te rzeczy lub prawa nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu oraz uprawdopodobnić fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu (art. 4a ust. 2 PodSpDarU).
Sąd podzielił stanowisko i argumentację organów, że niedotrzymanie terminu zgłoszenia wywiera skutek prawny w postaci utraty prawa do zwolnienia i to bez względu na przyczynę uchybienia. W konsekwencji, skoro w świetle prawidłowo poczynionych ustaleń faktycznych, organy stwierdziły, że strona złożyła wniosek z uchybieniem sześciomiesięcznego terminu liczonego od dnia zarejestrowania notarialnego aktu poświadczenia dziedziczenia, to trafna jest konkluzja, że nie przysługiwało jej zwolnienie podatkowe. WSA podkreślił, że termin z art. 4a ust. 1 PodSpDarU jest terminem zawitym, a zatem co do zasady nie jest terminem przywracalnym.
Zdaniem Sadu, prawidłowo również uznały organy, że wskazana w art. 4a ust. 2 PodSpDarU przesłanka zwolnienia z podatku nie została spełniona. Wykładnia literalna art. 4a ust. 2 PodSpDarU nie budzi żadnych wątpliwości. Zwolnienie to znajduje zastosowanie w przypadku, gdy spadkobierca już po upływie terminu, w jakim należy złożyć zgłoszenie, dowiaduje się, iż odziedziczył dany składnik majątkowy. Sąd podziela stanowisko wyrażone w orzecznictwie, że przepis ten dotyczy nie tylko sytuacji, gdy spadkobierca nie wie, że przysługują mu prawa do spadku, ponieważ nie brał udziału w postępowaniu spadkowym, ale również sytuacji gdy spadkobierca brał udział w postępowaniu spadkowym, jednak w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku nie uzyskał wiedzy dotyczącej określonego składnika majątkowego wchodzącego w skład masy spadkowej. W takiej sytuacji spadkobierca jest obowiązany do uprawdopodobnienia okoliczności późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu.
Spadkobiercą, który dowiedział się o nabyciu rzeczy i praw majątkowych w warunkach art. 4a ust. 2 PodSpDarU jest tylko taki spadkobierca, który z przyczyn od siebie niezależnych, obiektywnych, nie mógł powziąć wiedzy o nabyciu składników masy spadkowej w terminie; nie był w stanie w tym terminie podjąć i zakończyć wszystkich koniecznych czynności dla uzyskania stanowczej wiedzy o składzie, wartości odziedziczonego majątku. W przypadku Skarżącej brak jest jakichkolwiek okoliczności świadczących o braku obiektywnych możliwości ustalenia w wymaganym terminie składników majątku spadkowego. Wbrew twierdzeniom Skarżącej, posiadała ona wiedzę na temat składników majątku spadkowego odziedziczonych przez jej zmarłego męża po jego zmarłej matce, bowiem postępowanie sądowe w sprawie stwierdzenia nabycia spadku po zmarłej teściowej zostało wszczęte na jej wniosek. Tym samym Skarżąca powzięła wiedzę co do składników majątku spadkowego jeszcze w toku biegu terminu do złożenia zgłoszenia.
Argumentacja strony przytoczona w skardze, zdaje się całkowicie pomijać sens i znaczenie powyższej regulacji. Nie do zaakceptowania jest stanowisko, iż przepis pozwala na subiektywne, a przy tym nieweryfikowalne, poczucie spadkobiercy o posiadanej wiedzy na temat rzeczy i praw majątkowych nabytych w drodze spadku. Warunek dotyczący terminu do złożenia stosownego zgłoszenia podatkowego w zasadzie nie miałby zastosowania, bo nie sposób w praktyce zweryfikować stanu wiedzy podatnika, na temat poszczególnych rzeczy lub praw majątkowych nabytych przez niego w drodze spadku.
Podatnik powinien wykazać, że bez własnych zaniedbań lub zaniechań nie wiedział o nabyciu przez niego spadku lub poszczególnych składników majątku spadkowego. Przyjęcie poglądu odmiennego stwarzałoby podstawy do instrumentalnego korzystania z instytucji przewidzianej w art. 4a ust. 2 PodSpDarU, która zgodnie z celem racjonalnego ustawodawcy ma zastosowanie do sytuacji zupełnie wyjątkowych, kiedy to nabywca rzeczy lub praw majątkowych rzeczywiście, z przyczyn od siebie niezależnych, bez własnych zaniedbań lub zaniechań, nie wie o nabyciu spadku albo nie wie o uprawomocnieniu się postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku. Miarodajny w tym zakresie jest wzorzec podmiotu, który z należytą starannością i odpowiedzialnością prowadzi własne sprawy.
Komentarz
Z uwagi na niespełnienie warunków, o których mowa w art. 4a ust. 1 pkt 1 w zw. z ust. 1a i ust. 2 PodSpDarU trafnie uznano, że nabycie przez Skarżącą spadku podlegało opodatkowaniu na zasadach określonych dla nabywców zaliczonych do I grupy podatkowej. W toku postępowania jednolicie przyjęto, że art. 4a ust. 2 PodSpDarU możliwy jest do zastosowania tylko wówczas, gdy z istoty danego przypadku wynika, iż nabywca dowiedział się o fakcie nabycia później niż w przypadkach określonych w art. 4a ust. 1 pkt 1 i ust. 1a PodSpDarU. Jest to regulacja zabezpieczająca, ale i o wyjątkowym charakterze – nie może być interpretowana rozszerzająco. Przepis ten ma zastosowanie jedynie do takich przypadków, gdy spadkobierca z przyczyn od siebie niezależnych nie wie o nabyciu spadku i uprawomocnieniu się postanowienia o stwierdzeniu jego nabycia albo nie wie, jaki faktycznie majątek był przedmiotem dziedziczenia. Nie mieści się w tym pojęciu zaniedbanie samego spadkodawcy oraz brak zainteresowania swoją sytuacją prawną i majątkową.
Wyrok WSA w Gdańsku z 5.8.2025 r., I SA/Gd 375/25, Legalis
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
