Dłuższe terminy na wniesienie środków zaskarżenia
Najbardziej znamienną z projektowanych zmian jest wydłużenie terminów do wniesienia środków zaskarżenia. Obecny dwutygodniowy termin na wniesienie apelacji i tygodniowy termin na wniesienie zażalenia swym rodowodem sięgają lat 30. ubiegłego wieku. Projektodawca zauważył, że nie przystają one do współczesnych realiów obrotu i stopnia skomplikowania znacznej części spraw rozstrzyganych w postępowaniu cywilnym. Ponadto są one krótsze od terminów obowiązujących w niektórych innych europejskich krajach. Dlatego nowelizacja zakłada wydłużenie terminu do złożenia apelacji do miesiąca, a terminu do złożenia zażalenia – do dwóch tygodni. Wpływu na długość terminu do wniesienia apelacji nie będzie zaś miało to, czy doszło do przedłużenia terminu do sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku. Obecnie przedłużenie terminu do sporządzenia pisemnego uzasadnienia wyroku wydłuża termin do wniesienia apelacji do trzech tygodni.
W projekcie nie zapomniano o stronie przeciwnej wobec skarżącego. Termin na wniesienie odpowiedzi na apelację zostanie wydłużony do miesiąca, a termin na wniesienie odpowiedzi na zażalenie – do dwóch tygodni.
Oprócz wydłużenia terminów do wniesienia apelacji i zażalenia, projekt przewiduje wydłużenie terminu do wniesienia skargi na orzeczenie referendarza sądowego. Obecny tygodniowy termin ma zostać zastąpiony dwutygodniowym.
Weryfikacja środków zaskarżenia przez sąd I instancji
Przed zmianą wprowadzoną w 2019 r. sprawdzenie środka zaskarżenia pod kątem wymogów formalnych, a także doręczenie jego odpisu stronie przeciwnej należały do zadań sądu I instancji. Dopiero po tych czynnościach sąd I instancji przekazywał środek zaskarżenia wraz z aktami sądowi II instancji. W 2019 r. postanowiono, że weryfikacją formalną środka zaskarżenia oraz jego doręczeniem stronie przeciwnej zajmie się sąd II instancji. W 2023 r. uznano, że sąd I instancji może jedynie badać, czy środek zaskarżenia nie jest spóźniony lub z mocy prawa niedopuszczalny. Projektowana zmiana przywróci rozkład zadań sądów obu instancji sprzed nowelizacji z 2019 r. Braki formalne i fiskalne będzie sprawdzać sąd I instancji, który również będzie wzywać do ich uzupełnienia. On także doręczy odpis środka zaskarżenia stronie przeciwnej.
Ograniczenie zażaleń poziomych
W przeszłości tzw. zażalenia poziome, czyli do innego składu tego samego sądu, były wyjątkiem odnoszącym się do wybranych orzeczeń sądu II instancji. W 2019 r. zażaleniami poziomymi objęto szeroki katalog orzeczeń sądu I instancji, dotyczących m.in. odmowy zwolnienia od kosztów sądowych, odmowy uzasadnienia orzeczenia oraz jego doręczenia, oddalenia wniosku o wyłączenie sędziego czy odrzucenia zażalenia. Projekt zakłada zniesienie zażaleń poziomych w postępowaniu przed sądem I instancji. W ich miejsce służyć będzie zażalenie do sądu II instancji.
Powrót do kolegialności w sądzie II instancji
W czasie pandemii COVID-19 wprowadzono zasadę, w myśl której sądy obu instancji rozpoznawały sprawy w składzie jednego sędziego. Rozwiązanie to zostało zakwestionowane przez Sąd Najwyższy, który uznał, że ogranicza ono konstytucyjne prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy i prowadzi do nieważności postępowania (uchwała SN z 26.4.2023 r., III PZP 6/22, Legalis). Następnie zasada orzekania przez sąd w postępowaniu apelacyjnym oraz zażaleniowym w składzie jednego sędziego została wprowadzona do Kodeksu postępowania cywilnego (art. 3671 § 1 KPC oraz art. 397 § 1 KPC). Projekt zakłada powrót do kolegialnego, trzyosobowego składu sądu rozpoznającego środki zaskarżenia. Ma to przywrócić postępowaniu cywilnemu właściwy standard rzetelności w aspekcie sposobu rozpoznawania środków zaskarżenia
Rozpoznanie apelacji na posiedzeniu niejawnym
W obecnym stanie prawnym zawarty w apelacji lub odpowiedzi na apelację wniosek strony o przeprowadzenie rozprawy uniemożliwia rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym, chyba że cofnięto pozew lub apelację albo zachodzi nieważność postępowania. Przygotowywana nowelizacja zakłada, że wniosek strony o przeprowadzenie rozprawy nie będzie dla sądu wiążący. Jeśli sąd II instancji uzna, że wyznaczenie rozprawy nie jest konieczne do przeprowadzenia dowodu, będzie mógł rozstrzygnąć sprawę na posiedzeniu niejawnym. Wiążący charakter wniosku strony o przeprowadzenie rozprawy apelacyjnej zostanie utrzymany jedynie w przypadku, gdy wyrok sądu I instancji zapadł bez przeprowadzenia rozprawy.
Instancyjne wyłączenie sędziego
W 2019 r. ustawodawca postanowił, że w przypadku uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania sądowi I instancji, sąd ten rozpoznaje sprawę w tym samym składzie. Rozwiązanie to uzasadniano tym, że skutki błędów w postaci dodatkowego nakładu pracy powinien ponosić ten sędzia, który je popełnił. Miało to motywować sędziów do starannego prowadzenia postępowania. Autor obecnie procedowanej nowelizacji uznał to wyjaśnienie za nieprzekonujące. W uzasadnieniu projektu zauważono, że sędzia, którego pogląd na sprawę został odrzucony przez sąd II instancji, przy ponownym rozpoznawaniu sprawy może przyjąć postawę obronną, co odbije się na rzetelności postępowania w sprawie. Dlatego projekt zakłada powrót do zasady, że w wypadku uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, sąd rozpoznaje ją w innym składzie.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
