Nakaz rozbiórki
W 2017 r. Powiatowy Inspektor Nadzoru Budowlanego (dalej: PINB) stwierdził, że należąca do A.K. altana nie spełnia zwalniających od konieczności uzyskania pozwolenia na budowę wymagań określonych w ustawie z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 418; dalej: PrBud), zarówno w zakresie dopuszczalnej powierzchni zabudowy, jak i wysokości. Jak ustalono, obiekt miał powierzchnię zabudowy wynoszącą 36,54 m2 (dopuszczalna powierzchnia 35 m2), łączna powierzchnia tarasu zadaszonego, tarasu niezadaszonego i wiatrołapu liczyła 25,70 m2 (dopuszczalna powierzchnia 12 m2), zaś wysokość dachu zakwalifikowanego jako dach płaski ustalono na 4,75 m (dopuszczalna wysokość do 5 m przy dachach stromych i do 4 m przy dachach płaskich). W związku z tym PINB, na podstawie art. 48 ust. 1 i 4 PrBud, nakazał A.K. rozbiórkę altany a Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego (dalej: WINB) utrzymał w mocy decyzję organu I instancji. Prawidłowość dokonanych wówczas ustaleń potwierdził WSA w Poznaniu oddalając skargę A.K. na decyzję WINB oraz NSA oddalając skargę kasacyjną od wyroku Sądu I instancji.
Wniosek o stwierdzenie wygaśnięcia decyzji
Podczas kontroli przeprowadzonej w 2021 r. pracownicy PINB stwierdzili, że altana nie została rozebrana. Właściciel nieruchomości oświadczył, że w budynku dokonano zmian i obecnie spełnia on wymagania altany działkowej, o której mowa w art. 2 pkt 9a ustawy z 13.12.2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1073; dalej: RodzOgrDzU). A.K. wyjaśnił, że zmniejszono wielkość tarasu oraz zmieniono konstrukcję dachu na dach stromy. W związku z tym A.K., zwrócił się o uchylenie nakazu rozbiórki, a następnie o stwierdzenie wygaśnięcia tej decyzji jako bezprzedmiotowej. Sprawa kilkukrotnie była rozpoznawana przez organy obu instancji, jednak ostatecznie PINB omówił stwierdzenia wygaśnięcia decyzji. Organ wyjaśnił, że zmiana stanu faktycznego po wydaniu decyzji rozbiórkowej poprzez nieznaczne przebudowanie obiektu nie prowadzi do stwierdzenia jej bezprzedmiotowości. Zmiana ta nie skutkuje bowiem brakiem obowiązku rozbiórki altany. W obrocie prawnym dalej funkcjonuje ostateczna i prawomocna decyzja o nakazie rozbiórki, która podlega wykonaniu.
WINB utrzymał zaskarżoną decyzję w mocy. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że coraz częściej przyjmuje się, iż egzekwowanie niewykonanej decyzji o rozbiórce obiektu, który aktualnie mógłby powstać bez konieczności uzyskania jakichkolwiek zgód administracyjnych i nie narusza innych powszechnie obowiązujących przepisów prawa, przeczy celowi istnienia służb nadzoru budowlanego. Jednak wbrew twierdzeniom właściciela wykonane roboty budowlane, w tym zmiana konstrukcji dach i usunięcie ocieplenia, nie doprowadziły altany do stanu zgodnego z przepisami RodzOgrDzU oraz PrBud. Powierzchnia tarasu nadal ponad dwukrotnie przekracza dopuszczalny metraż, zaś zamaskowanie jego części ziemią jest rozwiązaniem tymczasowym.
Orzeczenie WSA
WSA w Poznaniu oddalił skargę inwestora podkreślając, że skarżący nie wykonał w całości obowiązku rozbiórki altany. Na skutek przebudowy niektórych elementów budynku doszło jedynie do częściowej rozbiórki obiektu, która nie doprowadziła jednak do spełnienia warunków określonych art. 2 pkt 9a RodzOgrDzU. Wymiary tarasu nie uległy istotnej zmianie, jego niezadaszona część nie została rozebrana, a jedynie zamaskowana ziemią, w konsekwencji przyczyna nakazu rozbiórki nadal istnieje. Sąd podkreślił, że zmiana stanu faktycznego po wydaniu decyzji rozbiórkowej, polegająca na przebudowie obiektu budowlanego nie prowadzi do stwierdzenia bezprzedmiotowości decyzji, nie ma zatem podstawy dla stwierdzenia jej wygaśnięcia.
Zaaprobowanie poglądu odmiennego pozostawałoby w sprzeczności z wynikającą z art. 16 § 1 KPA zasadą trwałości ostatecznych decyzji administracyjnych. W uzasadnieniu wyroku wskazano, że istnieje możliwość stwierdzenia wygaśnięcia decyzji rozbiórkowej, bądź jej uchylenie w trybie art. 155 KPA, w przypadku zmiany stanu prawnego po wydaniu decyzji nakazującej rozbiórkę obiektu budowlanego np. zmiany lub uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, zmiany przepisów prawa budowlanego czy przepisów techniczno-budowlanych. W tej sprawie nie nastąpiła jednak zmiana stanu prawnego, a skarżący powołuje się wyłącznie na zmianę stanu faktycznego.
Stanowisko NSA
NSA oddalił skargę kasacyjną A.K. stwierdzając, że bezprzedmiotowość decyzji zachodziłaby jedynie wówczas, gdyby wszystkie elementy stosunku administracyjnego będącego postawą takiego nakazu ustały. Nakaz rozbiórki jest konsekwencją naruszenia przepisu prawa. Nawet zmiana stanu faktycznego po wydaniu decyzji rozbiórkowej polegająca na przekształceniu budynku rekreacyjnego na obiekt, na który w aktualnym stanie prawnym nie jest wymagane pozwolenie na budowę ani zgłoszenie, nie prowadzi do stwierdzenia bezprzedmiotowości decyzji, nie skutkuje również osiągnięciem stanu zgodnego z prawem (zob. wyrok NSA z 10.9.2019 r., II OSK 2113/18, Legalis).
W uzasadnieniu wyroku wskazano, że w art. 162 § 1 pkt 1 KPA wymieniono dwa przypadki nakazujące organowi administracji stwierdzenie wygaśnięcia decyzji. Pierwszy z nich dotyczy sytuacji, gdy decyzja stała się bezprzedmiotowa i stwierdzenie wygaśnięcia takiej decyzji nakazuje przepis prawa, zaś drugi – gdy decyzja stała się bezprzedmiotowa i stwierdzenie jej wygaśnięcia leży w interesie społecznym lub w interesie strony. NSA uznał, że w realiach orzekanej sprawy nie występuje żaden z tych przypadków. Nie ma bowiem ani przepisu nakazującego wygaszenie decyzji rozbiórkowej ani też decyzja ta nie stała się bezprzedmiotowa, nie doszło bowiem do zniszczenia lub przekształcenia rzeczy, rezygnacji z uprawnień przez stronę czy też zmiany stanu faktycznego uniemożliwiającego wydanie decyzji.
W uzasadnieniu orzeczenia podkreślono, że organy prawidłowo ustaliły i w sposób wyczerpujący wykazały, że należący do A.K. budynek nie spełnia parametrów altany, której budowa nie wymaga pozwolenia. Naruszenie obowiązujących norm wyznaczających dozwoloną przepisami PrBud wielkości zabudowy powoduje, że budowa taka staje się samowolą budowlaną. Przekraczający wskazane przez ustawodawcę parametry obiekt realizowany na terenie ogrodu działkowego nie jest zwolniony od obowiązku uzyskania pozwolenia na budowę i podlega wszelkim rygorom przewidzianym w PrBud, łącznie z możliwością wydania przez organ nadzoru budowlanego orzeczenia o rozbiórce.
NSA wyjaśnił, że obowiązek rozbiórki wynika z pozostającej w obrocie prawnym ostatecznej i prawomocnej decyzji, a skarżący nie wykonał nałożonego obowiązku, a jedynie dokonał przebudowy niektórych elementów budynku. W rezultacie brak jest podstaw do stwierdzenia, że decyzja nakładająca obowiązek rozbiórki altany stała się bezprzedmiotową. Skarżącemu nie przysługuje uprawnienie do rezygnacji z orzeczonego nakazu rozbiórki. O ile strona może zrezygnować z realizacji uprawnienia, którym dysponuje, o tyle realizacja nałożonego na nią przez organ obowiązku jest obwarowana przymusem państwowym.
Wyrok NSA z 29.7.2025 r., II OSK 1418/24, Legalis
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
