- Nowelizacja koncentruje się na dwóch kluczowych obszarach: konsolidacji procedur dotyczących usuwania drzew i krzewów na terenach zabytkowych oraz wprowadzeniu procedury zgłoszenia zakończonej tzw. milczącą zgodą w odniesieniu do szeregu działań przy zabytkach wpisanych do rejestru.
- Celem zmian jest usprawnienie postępowań administracyjnych, skrócenie czasu oczekiwania na rozstrzygnięcie oraz odciążenie wojewódzkich konserwatorów zabytków przy jednoczesnym zachowaniu pełnej ochrony prawnej dziedzictwa kulturowego.
Cel i potrzeba uchwalenia ustawy
Nowelizacja stanowi odpowiedź na stwierdzone w praktyce problemy związane z nadmierną złożonością procedur dotyczących ochrony zabytków. Obowiązujące regulacje często prowadziły do dublowania postępowań, konieczności uzyskiwania wielu równoległych decyzji oraz długiego czasu oczekiwania na rozstrzygnięcia. Przeprowadzona analiza wykazała potrzebę ograniczenia nadmiernej regulacji, szczególnie w zakresie decyzji dotyczących wycinki drzew oraz technicznych i nieskomplikowanych działań przy zabytkach.
Zmiany miały na celu:
- usprawnienie procesów decyzyjnych;
- odciążenie wojewódzkich konserwatorów zabytków;
- zwiększenie efektywności postępowań przy jednoczesnym zachowaniu pełnych gwarancji ochrony zabytków.
Zmiany dotyczące usuwania drzew i krzewów z terenów wpisanych do rejestru zabytków
1. Likwidacja podwójnej procedury.
Dotychczas podmiot zamierzający usunąć drzewa lub krzewy z terenu wpisanego do rejestru zabytków musiał uzyskać:
- pozwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków na podstawie art. 36 ust. 1 pkt 1 lub pkt 11 ustawy z 23.7.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1292; dalej: OchrZabU), oraz
- zezwolenie wojewódzkiego konserwatora zabytków na podstawie art. 83 ust. 1 w zw. z art. 83a ust. 1 ustawy z 16.4.2004 r. o ochronie przyrody (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1478; dalej: OchrPrzyrodU).
Nowelizacja wprowadza zasadę, zgodnie z którą rozstrzygnięcie następuje w jednej decyzji wojewódzkiego konserwatora zabytków, obejmującej wszystkie podstawy prawne. Eliminacja równoległej decyzji z zakresu OchrPrzyrodU likwiduje powielanie czynności, przyspiesza postępowanie i zwiększa transparentność procedury.
2. Zasady ustalania opłat i powiązania z procedurami budowlanymi.
Ustawa przewiduje:
- stosowanie stawek opłat określonych w przepisach wykonawczych do OchrPrzyrodU;
- powiązanie decyzji o wycince z uzyskaniem decyzji budowlanych, jeżeli wycinka dotyczy inwestycji wymagających pozwolenia na budowę;
- mechanizmy ochronne, w tym przepisy dotyczące działań związanych z działalnością gospodarczą podejmowanych w ciągu 5 lat od wycinki.
3. Uprawnienia właścicieli urządzeń przesyłowych.
Pozwolenie na usunięcie drzew może zostać wydane również na wniosek właściciela urządzeń infrastruktury technicznej, jeśli zieleń zagraża ich funkcjonowaniu.
Procedura zgłoszenia i milczącej zgody
Jedną z najbardziej istotnych reform jest przeniesienie części działań przy zabytkach z reżimu decyzji administracyjnej do procedury zgłoszenia, zakończonej milczącą zgodą.
1. Jakie działania obejmuje zgłoszenie?
Do zgłoszenia wymagającego braku sprzeciwu konserwatora zalicza się m.in.:
- wykonywanie robót budowlanych w otoczeniu zabytku;
- trwałe przeniesienie zabytku ruchomego naruszające tradycyjny wystrój wnętrza;
- zmianę przeznaczenia lub sposobu korzystania z zabytku wpisanego do rejestru;
- umieszczanie urządzeń technicznych, reklam lub napisów na zabytku;
- inne działania mogące prowadzić do naruszenia substancji lub zmiany wyglądu zabytku.
Wyłączenie: procedura nie obejmuje działań polegających na usuwaniu drzew lub krzewów z nieruchomości lub jej części wpisanej do rejestru zabytków, lecz niebędącej parkiem, ogrodem albo inną formą zaprojektowanej zieleni.
2. Termin i uprawnienia konserwatora.
Wojewódzki konserwator zabytków może wnieść sprzeciw w drodze decyzji, w terminie 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia.
Co istotne, wojewódzki konserwator zabytków może z urzędu, przed upływem 30 dni od dnia doręczenia zgłoszenia, wydać zaświadczenie o braku podstaw do wniesienia sprzeciwu. Wydanie zaświadczenia wyłącza możliwość wniesienia sprzeciwu oraz uprawnia do rozpoczęcia działań.
3. Kiedy konserwator wnosi sprzeciw?
Wojewódzki konserwator zabytków wnosi sprzeciw, m.in. jeżeli:
- działania wymagają pozwolenia, a nie zgłoszenia;
- działania zostały już rozpoczęte;
- roboty naruszają ustalenia ochrony zabytków lub plany miejscowe;
- działania mogłyby spowodować uszczerbek dla wartości zabytku.
4. Konsekwencje prowadzenia działań bez zgłoszenia.
Wprowadzono nowy art. 107da OchrZabU, który przewiduje administracyjną karę pieniężną od 500 do 50 000 zł za działania przy zabytku wykonywane bez zgłoszenia albo pomimo wniesienia sprzeciwu od zgłoszenia.
Zmiany w przepisach komplementarnych
W ustawie z 7.7.1994 r. – Prawo budowlane (t.j. Dz.U. z 2025 r. poz. 418) nowelizacja wprowadza m.in.:
- obowiązek uzyskania pozwolenia konserwatorskiego albo braku sprzeciwu od zgłoszenia przed rozpoczęciem robót przy obiektach lub na obszarach wpisanych do rejestru;
- uwzględnienie treści zgłoszenia przy ocenie odstępstw od projektu.
Z kolei w OchrPrzyrodU przewidziano:
- powierzenie decyzji w zakresie wycinki drzew wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków jako organowi właściwemu;
- uregulowanie kwestii kar pieniężnych w przypadkach określonych w art. 36 ust. 1aa OchrZabU.
Przepisy przejściowe
Ustawa szczegółowo reguluje zasady stosowania nowych przepisów do postępowań wszczętych przed jej wejściem w życie. Co do zasady:
- sprawy dotyczące pozwoleń wszczęte wcześniej prowadzi się według dotychczasowych przepisów;
- sprawy dotyczące kar administracyjnych stosuje się według nowych przepisów, jeśli naruszenie trwa po dniu wejścia w życie ustawy;
- dotychczasowe przepisy wykonawcze zachowują moc maksymalnie przez 12 miesięcy.
Wejście w życie ustawy
Ustawa wchodzi w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
