Adresat wezwania do uzupełnienia braku pisma procesowego

Opis stanu faktycznego

Zarządzeniem z 4.3.2020 r. upoważniony Sędzia Sądu Apelacyjnego w G., na podstawie art. 545 § 1 KPK w zw. z art. 530 § 2 KPK, odmówił przyjęcia wniosku o wznowienie postępowania sporządzonego przez adwokata M.M., obrońcę z wyboru wnioskodawców J.W.R. i J.W.

Powyższe zarządzenie zostało zaskarżone przez wymienionego obrońcę w całości. Obrońca zarzucił naruszenie prawa procesowego mające wpływ na treść wydanego postanowienia, polegające na naruszeniu art. 120 § 1 KPK przez uznanie, że doszło do skutecznego rozpoczęcia biegu terminu do usunięcia braków formalnych wobec skierowania wezwania do uiszczenia opłaty do obrońcy zamiast bezpośrednio do wnioskodawców. Skarżący wniósł o uchylenie przedmiotowego zarządzenia i skierowanie sprawy do ponownego rozpoznania przed Sądem Apelacyjnym.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu zażalenia obrońcy na wskazane zarządzenie, na podstawie art. 437 § 1 KPK, utrzymał w mocy zaskarżone zarządzenie.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego złożone zażalenie nie jest zasadne. 23.1.2020 r. do Sądu Apelacyjnego w G. wpłynął wniosek obrońcy skazanych o wznowienie postępowania zakończonego wyrokiem Sądu Rejonowego G. z 16.12.2013 r., utrzymanym w mocy wyrokiem Sądu Okręgowego w G. z 17.11.2014 r. Zarządzeniem Przewodniczącego II Wydziału Karnego Sądu Apelacyjnego w G. z 23.1.2020 r. wezwano obrońcę skazanych do uzupełnienia braku fiskalnego przez dołączenie dowodu uiszczenia opłaty w kwocie 150 zł w terminie 7 dni (od daty doręczenia pisma z wezwaniem) pod rygorem odmowy przyjęcia wniosku do rozpoznania. Zarządzono również przesłanie powyższego wezwania do wiadomości skazanych. Korespondencję zawierającą powyższe informacje, jak i wezwanie do uzupełniania braku fiskalnego pisma, adwokat M.M. odebrał 3.2.2020 r. J.W. informację o wezwaniu obrońcy pozyskał 10.2.2020 r., zaś J.W.R. nie odebrała pisma mimo dwukrotnego awizowania.

Zarządzeniem z 4.3.2020 r. upoważniony Sędzia Sądu Apelacyjnego w G., na podstawie art. 545 § 1 KPK w zw. z art. 530 § 2 KPK, odmówił przyjęcia wniosku o wznowienie postępowania sporządzonego przez adwokata M.M., obrońcę z wyboru wnioskodawców J.W.R. i J.W., ponieważ obrońca mimo wezwania, nie uzupełnił braku formalnego wniosku przez dołączenie dowodu uiszczenia opłaty od wniosku w kwocie 150 zł w zakreślonym terminie.

Odnosząc się do argumentów podniesionych w zażaleniu trzeba stwierdzić, że są one nieaktualne ze względu na zmianę stanu prawnego. Przepis art. 120 § 1 KPK został zmieniony ustawą z 19.7.2019 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2019 r. poz. 1694). Aktualnie (od 5.10.2019 r.) przepis ten stanowi, że „jeżeli pismo nie odpowiada wymaganiom formalnym, przewidzianym w art. 119 KPK lub w przepisach szczególnych, a brak jest tego rodzaju, że pismo nie może otrzymać biegu, albo brak polega na niezłożeniu należytych opłat lub upoważnienia do podjęcia czynności procesowej, wzywa się osobę, która wniosła pismo do usunięcia braku w terminie 7 dni”.

Chociaż uzasadnienie projektu ustawy wprowadzającej zacytowaną zmianę nie przesądza jeszcze o rezultatach wykładni art. 120 § 1 KPK, to jednak stanowi istotne wskazanie, z jakich przyczyn postanowiono zmienić jego treść. Z uzasadnienia zaś wynika, że ingerencja ustawodawcy w treść tego przepisu była spowodowana trudnościami interpretacyjnymi. Stwierdza się w nim, co następuje: „w orzecznictwie dominuje stanowisko, zgodnie z którym, w sytuacji gdy środek zaskarżenia został wniesiony przez obrońcę lub pełnomocnika, a brak polega na niezłożeniu należytych opłat, wezwaniu na podstawie art. 120 § 1 KPK podlega strona, ponieważ od niej ten środek zaskarżenia pochodzi. Należy natomiast, zgodnie z art. 140 KPK, powiadomić o tym wezwaniu obrońcę lub pełnomocnika strony, który, działając w imieniu swego mocodawcy, ma prawo uzupełnić ten brak w jego zastępstwie (zob. postanowienie SN z 23.5.2005 r., V KZ 14/05, OSNKW 2005, Nr 6, poz. 57 z krytyczną glosą J. Matrasa, PS 2006, Nr 7-8; odmiennie przyjmowano jednak we wcześniejszym orzecznictwie (zob. postanowienie SN z 21.4.1998 r., III KZ 20/98, OSNDP 1998, Nr 9, poz. 8; postanowienie SN z 18.11.1981 r., V KRN 242/81, OSNPG 1982, Nr 4, poz. 45; por. też postanowienie SN z 30.8.2007 r., II KZ 22/07, OSNKW-R 2007, poz. 1899). Wskazuje się, że za takim poglądem przemawia m.in. to, iż przepisy mówiące o środkach zaskarżenia uprawniają strony do ich wniesienia oraz że przewidziana w art. 623 KPK możliwość zwolnienia od wyłożenia opłaty przy wnoszeniu pisma procesowego dotyczy strony, choćby wniosek złożył w jej imieniu obrońca czy pełnomocnik. Mimo to – odwołując się do wykładni celowościowej – podnosi się, że w razie, gdy pismo procesowe, objęte przymusem sporządzenia i podpisania go przez adwokata lub radcę prawnego nie odpowiada wymaganiom formalnym przewidzianym w art. 119 KPK lub w przepisach szczególnych, to wezwaniu do usunięcia braku podlega ten podmiot. Pismo nie może bowiem otrzymać biegu na skutek zaistnienia wad spowodowanych przez autora pisma i dlatego możliwych do usunięcia jedynie przez niego (por. postanowienie SN z 23.5.2005 r., V KZ 14/05, OSNKW 2005, Nr 6, poz. 57). Zapatrywania te są jednak niespójne i niekonsekwentne. Skoro ustawodawca nie różnicuje adresata wezwania do uzupełnienia braku w zależności od jego rodzaju, należałoby określać go wedle jednolitej reguły. Projektodawca, biorąc pod uwagę możliwość rozbieżnych interpretacji aktualnego brzmienia ustawy, opowiada się zatem za sprecyzowaniem treści art. 120 § 1 KPK, przez odwołanie się do «osoby, która wniosła pismo». W takiej redakcji przepisu nie powinno być zatem wątpliwości co do tego, że chodzi o rzeczywistego autora, a nie mandanta tej osoby” (uzasadnienie druku sejmowego 3251 Sejmu VIII kadencji – rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania karnego oraz niektórych innych ustaw).

Nie ma zatem wątpliwości, że obecnie (od 5.10.2019 r.) wezwanie o uzupełnienie braku formalnego pisma w postaci nieuiszczenia należnej opłaty należy skierować do „osoby, która wniosła pismo”. W przypadku wniosku o wznowienie postępowania sporządzonego i wniesionego przez adwokata, to on powinien być adresatem wezwania, o którym mowa w art. 120 § 1 KPKP. Tak też przepis ten jest rozumiany w piśmiennictwie (por. J. Mierzwińska-Lorencka, Kodeks postępowania karnego. Komentarz do nowelizacji 2019, Warszawa 2020, wersja elektroniczna, komentarz do art. 120 KPK; Z. Pachowicz [w:] Kodeks postępowania karnego. Komentarz, J. Skorupka [red.], Warszawa 2020, s. 306; Ł. Chmielniak, M. Klonowski, A. Rychlewska-Hotel, Kodeks postępowania karnego. Komentarz praktyczny do nowelizacji 2019, J. Zagrodnik [red.], Warszawa 2020, wersja elektroniczna, komentarz do art. 120 KPK).

W przedmiotowej sprawie „osobą, która wniosła pismo” jest adwokat M.M., autor wniosku o wznowienie postępowania karnego i jednocześnie autor rozpoznawanego przez Sąd Najwyższy zażalenia. Wobec tego, kierując wezwanie o uzupełnienie braku fiskalnego właśnie do adwokata a jedynie zawiadamiając o tym skazanych, Przewodniczący II Wydziału Karnego Sądu Apelacyjnego w G. postąpił prawidłowo. Skoro tak, to argument, że nie rozpoczął biegu termin 7-dniowy do uzupełnienia braku formalnego wniosku o wznowienie postępowania karnego, jest nietrafny.

Stanowisko zaprezentowane w zażaleniu, poparte powołaniem się na słuszne skądinąd w poprzednim stanie prawnym orzeczenia Sądu Najwyższego, byłoby zasadne na gruncie „starego” brzmienia przepisu art. 120 § 1 KPK, który dotyczył wezwania do uzupełnienia braków formalnych pisma „osoby, od której pismo pochodzi”. Nie ma przy tym wątpliwości, że nowe brzmienie art. 120 § 1 KPK powinno być stosowane od dnia wejścia w życie ustawy nowelizującej z 19.7.2019 r., czyli od 5.10.2019 r. Wynika to wprost z przepisów art. 6 i 8 wspomnianej ustawy.

Odnosząc się do argumentów podniesionych w ostatnim akapicie uzasadnienia zażalenia należy stwierdzić, że analiza akt sprawy nie wskazuje na to, aby wnioskodawcy składali na wcześniejszych etapach postępowania wniosek o zwolnienie ich od opłaty sądowej dot. wniosku o wznowienie postępowania karnego. W aktach sprawy znajdują się dokumenty obrazujące ich sytuację majątkową i osobistą. Zostały one złożone w związku z ich wnioskiem o przyznanie obrońcy z urzędu celem sporządzenia wniosku o wznowienie postępowania, a nie postulatem dotyczącym zwolnienia od opłaty. Wyznaczony obrońca z urzędu złożył opinię o braku podstaw do wznowienia postępowania. Kwestia braku fiskalnego wniosku o wznowienie postępowania ujawniła się dopiero po złożeniu (nieopłaconego) wniosku o wznowienie postępowania przez upoważnionego obrońcę z wyboru. Na wcześniejszych etapach postępowania wnioskodawcy nie byli wzywani do uiszczenia opłaty, co mogłoby rodzić z ich strony konieczność wystąpienia z postulatem zwolnienia od jej uiszczenia.

Chociaż nie ma to związku z przedmiotem rozpoznawanego zażalenia, to nie sposób nie zauważyć, że nie ma też racji skarżący twierdząc, iż nie rozpoznano wniosku złożonego w trybie art. 37 KPK. Z akt sprawy wynika, że postanowieniem z 19.12.2019 r. Sąd Apelacyjny w G. nie uwzględnił wniosku skazanych o wystąpienie do Sądu Najwyższego, o przekazanie sprawy innemu sądowi równorzędnemu.