Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 361; dalej: VATU), WNT (wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów) to nabycie prawa do rozporządzania jak właściciel towarami, które w wyniku dokonanej dostawy są wysyłane lub transportowane na terytorium państwa członkowskiego inne niż terytorium państwa członkowskiego rozpoczęcia wysyłki lub transportu przez dokonującego dostawy, nabywcę towarów lub na ich rzecz. WNT podlega opodatkowaniu z reguły, gdy dokonywane jest przez podatnika. Wyjątkiem jest jednak WNT nowych środków transportu, które raportują także podmioty niezobowiązane do rozliczania transakcji unijnych (w tym konsumenci). Podmioty takie nie mają też prawa do odliczenia podatku naliczonego od WNT, więc w praktyce składają deklaracje (art. 99 ust. 10 VATU) i wpłacają podatek z tytułu takiej transakcji (art. 103 ust. 4 VATU).
A to nie koniec obowiązków związanych z rozliczeniem z fiskusem. Zgodnie bowiem z art. 100 ust. 1 pkt 2 ustawy z 6.12.2008 r. o podatku akcyzowym (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1542; dalej: AkcyzU), w przypadku samochodu osobowego przedmiotem opodatkowania akcyzą jest nabycie wewnątrzwspólnotowe samochodu osobowego niezarejestrowanego wcześniej na terytorium kraju zgodnie z przepisami o ruchu drogowym. Sprowadzenie z UE auta osobowego rodzi więc konieczność zapłaty akcyzy. Niezależnie, czy mamy do czynienia z nowym samochodem czy z używanym (na gruncie VAT są tu pewne odstępstwa).
W najnowszych interpretacjach Dyrektor KIS mierzy się jednak ze specyficznym przypadkiem WNT samochodu, który okazał się kradziony. Tak na gruncie VATU jak i AkcyzU obowiązują przepisy określające konieczność rozliczenia podatku niezależnie, czy dane czynności zostały wykonane lub powstały z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa. Z drugiej strony, zgodnie z art. 6 pkt 2 VATU nie podlegają opodatkowaniu czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy. Pytanie jest proste: która z ww. zasad wiedzie prym? Sprawdźmy to.
Czego dotyczyła sprawa?
Pan Karol kupił w Niemczech samochód, a był to samochód prawie nowy bo przejechał ok 3000 kilometrów a od momentu dopuszczenia go do użytku upłynęło 5 miesięcy. Samochód kupił od kobiety, która jeździła nim tylko do kościoła (przebieg jest symboliczny więc ta historia jest nawet wiarygodna). Po sprowadzeniu samochodu do Polski, pan Karol rozliczył się z fiskusem. A więc złożył deklarację AKC-US i opłacił podatek akcyzowy a także złożył deklarację VAT-10 i VAT-23 i opłacił podatek VAT. Doszło przecież do wewnątrzwspólnotowego nabycia samochodu. W kolejnym kroku złożył pan Karol złożył dokumenty w starostwie powiatowym w celu zarejestrowania auta. Udało się!
Ale szczęście z posiadania nowych czterech kółek nie trwało długo. Okazało się bowiem, że auto pochodziło z kradzieży. Zostało więc przez odpowiednie służby właściwie zabezpieczone, panu Karolowi pozostało zaś jedynie pokwitowanie. Skoro zaś nabycie pojazdu pochodziło z czynu zabronionego, rejestracja pojazdu została anulowana. Organy uznały, że nabywając pojazd od osoby nieuprawnionej nie mógł pan Karol w toku rejestracji przedstawić kluczowego dokumentu dającego podstawę do zarejestrowania pojazdu ani też skutecznie uzyskać od sprzedającego tytułu własności pojazdu pochodzącego z kradzieży. W związku z powyższym pan Karol nigdy skutecznie nie nabył prawa własności auta. Ale podatki zostały zapłacone. Pan Karol postanowił więc odzyskać zapłacony VAT i akcyzę. Organy podatkowe miały jednak w tej kwestii inne zdanie.
Stanowisko organu
Dyrektor KIS wydał w tej sprawie interpretacje indywidualne z 9.1.2025 r., 0111-KDIB3-3.4012.481.2024.1.AM oraz 0111-KDIB3-3.4012.481.2024.1.AM. Przypomniał, że opodatkowaniu VAT nie podlegają jedynie takie czynności nielegalne, które nie mają wpływu na konkurencyjność w legalnym sektorze obrotu takimi samymi towarami lub usługami. Jeżeli zatem, istnieje legalny rynek obrotu danymi towarami lub usługami, to należy stwierdzić, że nielegalny nimi obrót, który ma wpływ, z uwagi na konkurencyjność na rynek legalny, nie może pozostawać poza obrotem komercyjnym i nie podlegać opodatkowaniu podatkiem VAT. Jeżeli chodzi zaś o akcyzę to czynności lub stany faktyczne są przedmiotem opodatkowania akcyzą niezależnie od tego, czy zostały wykonane lub powstały z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.
Zdaniem Dyrektora KIS, obowiązek podatkowy jest instytucją obiektywną w tym znaczeniu, że o jego powstaniu nie decyduje wola podmiotów nim objętych. Na powstanie obowiązku podatkowego nie ma więc wpływu żadna umowa cywilnoprawna, ani też wola lub działanie podmiotów. Podmioty nie mogą w sposób dowolny kształtować sytuacji prawnopodatkowej w związku z dokonaniem czynności podlegającej opodatkowaniu. Powstanie obowiązku podatkowego jest zależne wprost od zaistnienia określonych zdarzeń, które wynikają wprost z przepisów ustawy.
Wystąpienie konkretnych stanów faktycznych jest niezależne od tego, czy czynności powodującej powstanie obowiązku podatkowego dokonano z zachowaniem wymaganych warunków i form określonych przepisami prawa (w tym w zakresie ich legalności, czyli zgodności z prawem). W konsekwencji, z punktu widzenia powstania obowiązku podatkowego – także w przypadku samochodów osobowych – kluczowe jest już samo dokonanie czynności, z którą ustawy wiąże powstanie tego obowiązku; nawet jeżeli czynność ta zostałaby dokonana z naruszeniem przepisów (np. w drodze czynu zabronionego).
W efekcie, skoro podatnik nabył samochód w przekonaniu, że pojazd jest z legalnego źródła , zawarł umowę kupna na terytorium UE oraz dokonał jego przemieszczenia na terytorium Polski, to tym samym podatnik dokonał wskazanych powyżej czynności opodatkowanych podatkiem VAT oraz podatkiem akcyzowym. Okoliczność nabycia samochodu pochodzącego z przestępstwa kradzieży nie zmienia faktu, że czynność opodatkowana podatkiem VAT oraz podatkiem akcyzowym została dokonana. Nie wystąpiły przesłanki uzasadniające dokonanie korekty złożonych deklaracji w zakresie podatku VAT i podatku akcyzowego. Skoro prawidłowo zostały rozliczone oraz odprowadzone należne podatki, za niezasadne uznać również należy ubieganie się o zwrot zapłaconych podatków. Podatnik nie powinien dokonywać korekty złożonych deklaracji VAT-10, VAT-23 oraz AKC-US oraz nie będzie mu przysługiwał zwrot zapłaconych podatków.
Komentarz
Czysto po ludzku, można być przebiegiem tej sprawy zbulwersowanym. No bo jak to, podatnik stracił pieniądze (nikt mu ich nie oddał), stracił samochód (odzyskał go prawowity właściciel) a jeszcze do tego musi zapłacić VAT i akcyzę? Powstaje przy okazji wrażenie, że na bądź co bądź nielegalnym obrocie kradzionym towarem wzbogaca się nie kto inny jak fiskus. Faktem jest jednak to, że organy podatkowe często np. naliczają VAT od czynności noszących znamiona kradzieży (np. nielegalny pobór energii elektrycznej czy wody) albo nie godzą się na preferencyjną stawkę VAT przy zaginięciu towaru (np. kradzież podczas WDT, jeśli dokonana w Polsce, pozbawia prawa do stawki 0% VAT). Opodatkowane są także wszelakie czynności dokonane z naruszeniem przepisów (np. sprzedaż alkoholu bez znaków akcyzy, sprzedaż nieruchomości w formie innej niż akt notarialny).
Przedmiotem prawnie skutecznej umowy, w rozumieniu art. 6 pkt 2 VATU nie mogą być zachowania, które ze swej istoty są sprzeczne z prawami przyrody, ustawą lub zasadami współżycia społecznego i w konsekwencji w ogóle nie mogą być określone w treści ważnej i wywołującej zamierzone skutki umowy. Są to czynności, które w żadnych okolicznościach i warunkach, jakie przepisy prawa przewidują dla zawarcia wolnej od wad umowy, nie mogą być przedmiotem stosunku cywilnoprawnego, nawet hipotetycznie. Ale już np. papierosy, alkohol lub jakikolwiek inny towar, który znalazł się na rynku z pominięciem przewidzianej prawem drogi, powinien być opodatkowany VAT, dlatego że wyroby takie mogą być przedmiotem legalnej dostawy, w razie gdy zostaną legalnie wprowadzone na rynek (wyrok WSA w Łodzi z 18.2.2020 r., I SA/Łd 709/19, Legalis). Zresztą, VATU posługuje się pojęciem przeniesienia prawa do rozporządzania „jak właściciel” a to daje możliwość uznania za dostawę faktycznego przeniesienia władztwa nad rzeczą, niekoniecznie w znaczeniu cywilistycznym.
Interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 9.1.2025 r., 0111-KDIB3-3.4012.481.2024.1.AM
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
