W Systemie Legalis jest już dostępny komentarz do ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy.
Celem ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa jest stworzenie tymczasowej i dodatkowej podstawy prawnej dla legalnego pobytu obywatelom Ukrainy, którzy w wyniku działań wojennych zostali zmuszeni do opuszczenia swojego kraju pochodzenia i przybyli na terytorium RP. Ustawa obowiązuje obok innych dotychczasowych aktów prawnych w zakresie legalizacji i pobytu. Komentowana ustawa nie wyłącza zatem innych trybów uzyskania ochrony czasowej na terytorium RP dla obywateli Ukrainy nieobjętych ustawą, w szczególności na podstawie decyzji wykonawczej Rady (UE) 2022/382 z 4.3.2022 r. Niemniej beneficjentami tej specustawy są również małżonkowie obywateli Ukrainy oraz członkowie rodziny obywateli Ukrainy posiadających Kartę Polaka, a niektóre przepisy obejmują Ukraińców zamieszkałych w Polsce legalnie przed rozpoczęciem wojny. Ponadto, specustawa wywiera znaczny wpływ m.in. na polski rynek pracy, system edukacji i funkcjonowanie instytucji państwowych.
Komentowana ustawa stanowi wdrożenie decyzji wykonawczej Rady (UE) 2022/382 stwierdzającej istnienie masowego napływu wysiedleńców z Ukrainy w rozumieniu art. 5 dyrektywy 2001/55/WE z 20.7.2021 r. i skutkującej wprowadzeniem tymczasowej ochrony. Jest to pierwszy w historii przypadek skorzystania z instrumentów ochrony przewidzianych w dyrektywie. Dyrektywa ta – przyjęta w 2001 r. – miała stanowić odpowiedź na wyzwania migracyjne spowodowane konfliktem zbrojnym w Kosowie, ale Rada dotychczas nie korzystała z tego mechanizmu.
W dniu 24.2.2022 r. rosyjskie siły zbrojne rozpoczęły na szeroką skalę inwazję na Ukrainę, prowadzoną wielu lokalizacjach z terytorium Federacji Rosyjskiej, z Białorusi i z obszarów Ukrainy znajdujących się poza kontrolą ukraińskiego rządu. W rezultacie, znaczna część terytorium Ukrainy stała się obszarem nie tylko działań ściśle wojennych, ale także celowych działań noszących wszelkie znamiona zbrodni wojennych i ludobójstwa, a popełnianych przez żołnierzy oddziałów Federacji Rosyjskiej i ich sojuszników. Działania te obejmują: metodyczne niszczenie miast, infrastruktury cywilnej, używania amunicji i broni zakazanej przez Konwencję Genewską, powszechną grabież dóbr konsumpcyjnych, blokowanie korytarzy humanitarnych, porywanie dziennikarzy oraz liderów politycznych, samorządowych oraz inteligencji, eliminację dziennikarzy (także zagranicznych), transporty porywanych cywilów na wschód, egzekucje ludności cywilnej na ulicach, gwałty i mordy na kobietach (Bucza, Irpień, Borodzianka, Motożyny). W efekcie siany terror, a nie tylko sam fakt prowadzanych działań wojskowych, ma skłaniać ludność cywilną do szukania ucieczki poza terytorium Ukrainy. Działania te spowodowały szczególną presję migracyjną, i związku z tym wymagały podjęcia niestandardowych środków przez Rzeczpospolitą.
W komentarzu do ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa pod redakcją dr. Kamila Szmida oraz adw. Piotra Sawickiego autorzy odnieśli się nie tylko bezpośrednio do przepisów ustawy, ale omówili także cele wprowadzenie poszczególnych zmian i to w jaki sposób one mogą oddziaływać na polską gospodarkę, pracodawców, placówki edukacyjne i medyczne, organy administracji rządowej
i samorządowej.
