UODO: 27 mln zł kary za wybory kopertowe

Sprawa dotyczy próby zorganizowania wyborów na prezydenta RP w maju 2020 r. w formie korespondencyjnej. Ze względu na trwającą wówczas epidemię Covid-19 planowano, że Poczta Polska wyśle do wszystkich uprawnionych pakiety wyborcze do głosowania korespondencyjnego. Miało to zapobiec gromadzeniu się dużej liczby osób w lokalach wyborczych. Problem w tym, że w momencie podejmowania decyzji o przekazaniu danych wyborców z rejestru PESEL nie obowiązywała jeszcze ustawa dająca podstawy do takich działań.

Naruszenie praw obywateli

– Fakt bezpodstawnego udostępnienia danych osobowych z rejestru PESEL oraz ich przetwarzania przez Pocztę Polską zagrażał prawidłowej realizacji praw przysługujących obywatelom na mocy konstytucji. Gwarantuje im ona prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego imienia oraz do decydowania o swoim życiu osobistym – wskazał prezes UODO w decyzji z 17 marca 2025.

16 kwietnia 2020 r. ówczesny prezes Rady Ministrów Mateusz Morawicki zobowiązał decyzją administracyjną Pocztę Polską do podjęcia przygotowań do wyborów kopertowych prezydenta RP. Firma ta, z powołaniem na wspomnianą decyzję, 20 kwietnia 2020 r. wystąpiła z wnioskiem o przekazanie jej w tym celu z bazy PESEL danych 30 mln polskich obywateli, którzy w planowanym dniu wyborów mieli być pełnoletni i mieli miejsce zamieszkania w kraju.

Minister cyfryzacji zgodził się na to przekazanie i 22 kwietnia 2020 r. dane na płycie DVD zostały przekazane Poczcie Polskiej. Były tam następnie przetwarzane i choć finalnie „wybory kopertowe” nie odbyły się, to dane zniszczono dopiero 15–22 maja.

Obywatele składali liczne skargi do UODO w tej sprawie, jednak ówczesny prezes Urzędu Jan Nowak uznał je za bezpodstawne. Skargi do sądów administracyjnych na decyzje zarówno premiera, jak i ministra cyfryzacji wniósł jednak rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar.

Decyzja premiera został uznana za rażąco naruszającą prawo jeszcze we wrześniu 2020 r., decyzja MC – w lutym 2021 r. Jednak dopiero w 2024 r. (odpowiednio w czerwcu i marcu) wyroki te podtrzymał NSA, co dało podstawę do wszczęcia postępowania przez UODO.

Zabrakło podstawy prawnej

W trakcie tego postępowania prezes UODO ustalił, że minister cyfryzacji przekazał Poczcie Polskiej bez podstawy prawnej następujące dane obywateli: numery PESEL, imiona i nazwiska, adresy zameldowania (na pobyt stały i czasowy) oraz o aktualnie zarejestrowanym wyjeździe z kraju.

Według szacunków UODO dane dotyczyły wszystkich pełnoletnich obywateli, czyli ok. 80 proc. ogółu Polek i Polaków. Poczta zaś po otrzymaniu tych danych przetwarzała je również bez podstawy prawnej.

Sankcja też dla ministerstwa

Z tego powodu prezes UODO nałożył na ministra cyfryzacji maksymalną dopuszczalną przez RODO sankcję dla podmiotów publicznych, w wysokości 100 tys. zł. Naruszenie, którego dopuścił się ten organ, miało bowiem znaczną wagę i poważny charakter. Minister, odpowiadając za utrzymanie rejestru PESEL – centralnego i najważniejszego państwowego zbioru danych osobowych osób fizycznych – powinien nie tylko odznaczać się najwyższą znajomością prawa, ale również dawać gwarancję poszanowania praw i wolności obywateli – stwierdził UODO.

Także naruszenia, których dopuściła się Poczta Polska, miały według prezesa UODO bardzo wysoką wagę i wyjątkowo poważny charakter. Jako spółka Skarbu Państwa firma ta objęta była wyższym limitem kary przewidzianej w RODO, uzależnionej od swojego obrotu, który przekracza 1 mld zł. Według wyliczeń UODO, zgodnych z zaleceniami Europejskiej Rady Ochrony Danych, stosownie do wagi naruszenia kara powinna przekraczać 110 mln zł.

Jednak ze względu na to, że Poczta Polska wykonuje też ważne zadania publiczne, prezes UODO zdecydował się obniżyć ją o 75 proc., co spowodowało, że spółka ma zapłacić „jedynie” 27 mln 124 tys. zł. To jednak i tak najwyższa kara nałożona kiedykolwiek przez UODO.

W swojej decyzji organ nadzorczy zaznaczył, że Poczta Polska SA, będąc spółką Skarbu Państwa, powinna – w związku z realizacją powierzonych jej zadań publicznych – odznaczać się najwyższą starannością oraz poszanowaniem obowiązujących przepisów prawa, w tym przepisów o ochronie danych osobowych. Otrzymując decyzję premiera z 16 kwietnia 2020 r., zobowiązującą do podjęcia czynności przygotowawczych do przeprowadzenia wyborów, powinna była przeprowadzić dogłębną analizę, czy na tej podstawie może przetwarzać dane z bazy PESEL.

Premier nie został ukarany, gdyż nie był administratorem danych osobowych. Oba ukarane podmioty mogą zaskarżyć decyzje do sądów administracyjnych. Mają też możliwość dochodzenia roszczeń regresowych od osób odpowiedzialnych za podjęcie decyzji, które podjęły decyzje prowadzące do naruszenia ochrony danych.

Rodzice wcześniaków zyskali uzupełniający urlop macierzyński

Przypomnijmy, że nowe prawo ma na celu przyznanie opiekunom wcześniaków uzupełniającego urlopu macierzyńskiego.

Do tej pory wymagane było rozpoczęcie urlopu macierzyńskiego wraz z porodem wcześniaka, a możliwość jego przerwania następowała dopiero po ośmiu tygodniach. Efekt? Matki takich dzieci w praktyce czuły się pozbawione urlopu macierzyńskiego, bo w okresie hospitalizacji noworodków nie mogły spędzać całego czasu ze swoim chorym dzieckiem.

Nowelizacja kodeksu pracy, która obowiązuje od 19 marca 2025 r., zakłada wprowadzenie dla takich osób nowego uprawnienia, tj. uzupełniającego urlopu macierzyńskiego – płatnego co miesiąc w wysokości 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego.

Wraz z wejściem ustawy w życie o dodatkowy urlop mogą ubiegać się nie tylko pracownicy, ale również inne osoby objęte dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym. Prawo do nowego świadczenia będą miały także osoby, które 19 marca 2025 r. będą przebywać na urlopie macierzyńskim lub na urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego, nawet jeśli ich dziecko urodziło się przed wejściem w życie omawianych regulacji. Warunek jest jeden: ich podstawowy urlop macierzyński trwa do 19 marca 2025 r. W takiej sytuacji należy złożyć wniosek najpóźniej w ostatnim dniu trwania urlopu macierzyńskiego.

Wymiar dodatkowego urlopu będzie zależał od tygodnia ciąży, w którym urodzi się maluch, jego masy urodzeniowej oraz okresu jego pobytu w szpitalu. Nowa regulacja obejmie dzieci, które urodziły się:

– Sposób obliczania dodatkowego świadczenia dobrze obrazuje następujący przykład. Syn państwa X urodził się 10 marca 2025 r. (tj. w 39. tygodniu ciąży). Ze względu na komplikacje zdrowotne noworodek wymagał kilkukrotnej hospitalizacji w pierwszych tygodniach życia. Pierwszy pobyt w szpitalu trwał od 12 do 20 marca, a drugi – od 5 kwietnia do 20 maja. Przy ustalaniu wymiaru uzupełniającego urlopu macierzyńskiego bierze się pod uwagę hospitalizację od piątego dnia do ósmego tygodnia po porodzie, czyli od 15 marca do 4 maja 2025 r. W tym czasie dziecko przebywało w szpitalu pięć tygodni i dwa dni. Okres ten należy zaokrąglić do pełnych tygodni. Mama noworodka może więc skorzystać z sześciu tygodni uzupełniającego urlopu macierzyńskiego – tłumaczy dr Katarzyna Kalata, radca prawny z Kancelarii Kalata.

Podstawa prawna: nowelizacja Kodeksu pracy (Dz.U. z 2024 r. poz. 1871)

Plany ogólne od 1 lipca 2026 r.?

Jakie jest uzasadnienie projektowanych zmian?

Minister Rozwoju i Technologii wskazał, że celem projektowanej ustawy jest wydłużenie terminu obowiązywania studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gmin wskazanego w ustawie z 7.7.2023 r. o zmianie ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 1688) na dzień 30.6.2026 r. W konsekwencji zmianie ulegną również inne powiązane terminy, określające wejście w życie poszczególnych znowelizowanych przepisów reformy systemu planowania przestrzennego.

W ocenie Ministerstwa wejście w życie projektowanej ustawy nie wymaga nakładów finansowych oraz nie spowoduje skutków w postaci zmniejszenia dochodów i zwiększenia wydatków budżetu państwa i pozostałych jednostek sektora finansów publicznych.

W stanowisku pisemnym wskazano, że zgodnie z obowiązującymi przepisami po 1.1.2026 r. studia stracą moc, a uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego oraz wydawanie decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu będzie możliwe, jeśli w danej gminie wszedł w życie plan ogólny. Mając na uwadze stan zaawansowania prac nad planami ogólnymi, istnieje obawa, że dla wielu gmin termin ten będzie niewystarczający i do tego czasu prace nie zostaną zakończone. W związku z powyższym zachodzi konieczność wydłużenia obowiązującego terminu, co pozwoli gminom na dokończenie procedur sporządzania planów ogólnych bez zawieszenia uchwalania planów miejscowych oraz wydawania decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Dodatkowo zauważono, że w trakcie stosowania znowelizowanych przepisów ujawniły się oczywiste omyłki oraz wątpliwości interpretacyjne, które należy wyeliminować, aby nie dopuścić do ryzyka interpretacji przepisów niezgodnie z ich ratio legis.

Wydłużenie terminu wejścia w życie przepisów nowelizacji ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1130; dalej: PlanZagospU) pomoże w szczególności tym gminom, które w trakcie procedury natrafiły na problemy w zakresie uzgodnienia projektu planu ogólnego z właściwymi organami i instytucjami. Pomoże to również gminom, które otrzymały w trakcie konsultacji społecznych dużą liczbę uwag do projektowanego dokumentu, których uwzględnienie może skutkować koniecznością ponowienia uzgodnień.

Wydłużenie terminu da też większą pewność mieszkańcom i inwestorom na terenie gmin przygotowujących projekt planu ogólnego, że nie poniosą konsekwencji opóźnień w jego uchwalaniu wynikających z opisanych wyżej uwarunkowań formalnych.

Jakie przepisy zostaną zmienione?

Projekt przewiduje zmiany przede wszystkim w PlanZagospU i w ustawach związanych z terminami wskazanymi w tej ustawie. W dokumencie Ocena Skutków Regulacji podano, iż zmianie podlegać będą przepisy określające wejście w życie w poszczególnych znowelizowanych przepisów reformy systemu planowania przestrzennego, w tym czas obowiązywania przepisów przejściowych w zakresie:

1. Terminu uwzględnienia złoża strategicznego w planie ogólnym i planie miejscowym (związany z przyjęciem pierwszego planu ogólnego).
2. Zakończenia wydawania uchwał o ustaleniu lokalizacji inwestycji mieszkaniowej, związanego z utratą mocy obowiązującej ustawy z 5.7.2018 r. o ułatwieniach w przygotowaniu i realizacji inwestycji mieszkaniowych oraz inwestycji towarzyszących (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 195; dalej: InwestMieszkU) oraz uchwał o ustaleniu lokalizacji biogazowni rolniczej, a także uchylenia niezbędnych odwołań do tych uchwał w innych przepisach.
3. Uruchomienia Rejestru Urbanistycznego i udostępniania w nim danych przestrzennych, przyjętych dokumentów planistycznych oraz ich projektów, które do tego czasu są publikowane w BIP.
4. Uruchomienia „newslettera planistycznego” (informacje o sporządzanych dokumentach planistycznych).
5. Obowiązku tworzenia danych przestrzennych dla miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego w rozszerzonym zakresie.
6. Obowiązku opracowania strategii rozwoju gminy.
7. Zasad wydawania decyzji o warunkach zabudowy oraz decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego.
8. Wprowadzenia 60-dniowego terminu na wyrażenie zgody na zmianę przeznaczenia gruntów rolnych i leśnych na cele nierolnicze i nieleśne.

Wyeliminowanie oczywistych omyłek

Stosowanie nowych przepisów w krótkim czasie w zasadzie zawsze ujawnia usterki redakcyjne przepisów, a co za tym idzie wątpliwości interpretacyjne. Projekt te wątpliwości ma wyeliminować, co ułatwi stosowanie znowelizowanych przepisów. Wprowadzane zmiany są wynikiem pierwszych doświadczeń w stosowaniu ustawy i obejmują:

1. Potwierdzenie, że plany ogólne nie obejmują obszarów morskich wód wewnętrznych.
2. Potwierdzenie, że wyznaczając w planie ogólnym strefy planistyczne pod zabudowę mieszkaniową uwzględnia się uwarunkowania rozwoju przestrzennego gminy oraz istniejącą zabudowę mieszkaniową.
3. Przywrócenie omyłkowo usuniętej podstawy prawnej do uzgadniania projektu planu miejscowego ze Spółką Celową dedykowaną CPK.
4. Potwierdzenie, że w planie miejscowym oraz w decyzji o warunkach zabudowy można uwzględnić wybrane elementy profilu funkcjonalnego strefy planistycznej określonej w planie ogólnym.
5. Potwierdzenie, że równoczesne procedowanie zmiany planu ogólnego i planu miejscowego w tym samym przedmiocie nie blokuje innych procedur planistycznych.
6. Potwierdzenie, że roboty budowlane niewymagające pozwolenia na budowę, nie wymagają decyzji o lokalizacji inwestycji celu publicznego.
7. Potwierdzenie, że uchwalenie planu ogólnego i położenie na obszarze uzupełnienia zabudowy nie jest wymagane do wydania decyzji o warunkach zabudowy na terenach zamkniętych innych niż kolejowe.
8. Usunięcie błędnych odesłań, w tym niezamierzonego przez ustawodawcę zawężenia zakresu analizy urbanistycznej sporządzanej w celu wydania decyzji o warunkach zabudowy.
9. Umożliwienie przygotowania pierwszych planów ogólnych z pominięciem postanowień nieaktualnych strategii rozwoju.
10. Uzupełnienie przepisów przejściowych umożliwiających kontynuowanie rozpoczętych procedur sporządzania planów miejscowych o odwołanie do konsultacji społecznych, które zastąpiły wyłożenie do publicznego wglądu.
11. Uzupełnienie przepisów przejściowych umożliwiających dokończenie trwających procedur ustalania lokalizacji inwestycji mieszkaniowych prowadzonych na podstawie InwestMieszkU.

Są zastrzeżenia do ustawy frankowej

Tzw. ustawa frankowa, która ma usprawnić rozpatrywania spraw dotyczących kredytów udzielanych w tej walucie budzi duże wątpliwości rzecznika praw obywatelskich.

– W celu sprostania zasadom sprawności i szybkości postępowania, by umożliwić rozpoznawanie spraw bez zbędnej zwłoki innych skarżących, przewiduje się wprowadzenie rozwiązań naruszających prawa kredytobiorców frankowych – wskazuje RPO.

W jego ocenie wątpliwości natury konstytucyjnej budzą projektowane regulacje przewidujące możliwość złożenia wniosku o rozliczenie (za zgodą powoda) nieważnej umowy kredytu na etapie postępowania przed sądem drugiej instancji.

Jego zdaniem pozbawia to konsumentów możliwości poddania kontroli odwoławczej zgłoszonego na końcowym etapie postępowania wniosku, przez co może pozostawać w sprzeczności z zasadą dwuinstancyjności postępowania (art. 176 ust. 1 Konstytucji RP). To samo tyczy się możliwości zgłoszenie zarzutu potrącenia aż do zamknięcia rozprawy przed sądem drugiej instancji lub do wydania wyroku przez sąd drugiej instancji (gdy sprawa była rozpoznana na posiedzeniu niejawnym).

Wątpliwości RPO budzą także przepisy zakładające możliwość rozpoznania sprawy (zarówno w I, jak i II instancji) na posiedzeniu niejawnym. Nawet wtedy, gdy strona złożyła wniosek o wysłuchanie na rozprawie.

– Moim zdaniem wydawanie wyroków na posiedzeniach niejawnych w sprawach frankowych bez przesłuchania stron, wywołuje zastrzeżenia co do jego zgodności z zasadą jawności postępowania, wyrażoną w art. 45 ust. 1 Konstytucji RP.

Zdaniem RPO w praktyce rozpoznawanie spraw frankowych na posiedzeniach niejawnych może przynieść skutek odwrotny do zamierzonego (jakim jest przyspieszenie ich rozpatrywania).

Jak argumentuje prof. Wiącek, rozpoznanie sprawy na posiedzeniu niejawnym, mimo złożenia w pierwszym piśmie procesowym wniosku o przeprowadzenie rozprawy, może być podstawą do kierowania, w szczególności przez banki, zarzutu nieważności postępowania z art. 379 pkt 5 kodeksu postępowania cywilnego. A to w konsekwencji będzie generować kolejne postępowania odwoławcze.

Wątpliwości rzecznika budzi też przepis, zgodnie z którym stronie będzie przysługiwał zwrot połowy opłaty, jeżeli strona cofnie pozew albo środek zaskarżenia w terminie sześciu miesięcy od wejścia w życie ustawy.

– Dla banków oznacza to ogromne oszczędności, bo w przypadku przedsiębiorców opłaty sądowe wynoszą aż 5 proc. wartości przedmiotu sporu albo przedmiotu zaskarżenia. W tym miejscu pojawia się wątpliwość, czy regulacji tej nie sprzeciwia się zasada sprawiedliwości społecznej oraz skutek zniechęcający z art. 6 i art. 7 dyrektywy 93/13, skoro interes ekonomiczny banków stosujących nieuczciwe klauzule umowne byłby zaspokojony na etapie zwrotu opłaty od pozwu albo środka zaskarżenia – zwraca uwagę RPO, podnosząc, że możliwość zwrotu połowy opłaty w takim przypadku powinna być zawężona jedynie do konsumentów.

Etap legislacyjny: konsultacje społeczne

Projektowane zmiany przepisów probierczych i metrologicznych

Główne cele nowelizacji

Nowelizacja ustawy z 1.4.2011 r. – Prawo probiercze (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 536; dalej: PrProb) przewiduje zmiany, które mają na celu skuteczniejsze przeciwdziałanie nieuczciwym praktykom na rynku jubilerskim oraz poprawę organizacji pracy administracji probierczej.

Wśród najważniejszych założeń projektu wymienia się:

Ponadto zmiany w ustawie z 11.5.2001 r. – Prawo o miarach (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2063; dalej: PrMiar) zmierzają do usprawnienia procedur związanych z pobieraniem opłat za czynności organów administracji miar oraz ułatwienia egzekucji opłat za czynności organów administracji miar.

Przyczyny i potrzeba rozwiązań planowanych w projekcie

Jak wskazują autorzy projektu, konieczność wprowadzenia odpowiednich rozwiązań legislacyjnych wynika z:

Zwiększenie efektywności kontroli probierczych w e-handlu

W celu usprawnienia kontroli probierczych w obrocie internetowym przewiduje się nałożenie na przedsiębiorców dodatkowych obowiązków. Podmioty prowadzące działalność w zakresie sprzedaży online będą zobowiązane do spełnienia takich samych wymogów, jakie obowiązują w handlu stacjonarnym. Wprowadzenie nowych regulacji pozwoli na skuteczniejsze przeprowadzanie czynności kontrolnych, zgodnie z rozwiązaniami określonymi w art. 51 ust. 3a ustawy z 6.3.2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 236).

Rozszerzenie działalności badawczej urzędów probierczych

Rozwój gospodarki wymaga umożliwienia instytucjom państwowym, wyposażonym w specjalistyczną aparaturę badawczą, prowadzenia badań w zakresie swojej działalności. Planowane zmiany umożliwiają prowadzenie prac badawczych w obszarze nowych metod analizy stopów metali szlachetnych oraz sposobów oznaczania wyrobów wykonanych z tych stopów. Działania te mają na celu zdobycie nowej wiedzy i rozwój metod badawczych.

Doprecyzowanie przepisów Prawa probierczego

W ramach nowelizacji przewiduje się usystematyzowanie i uściślenie regulacji dotyczących oznaczania wyrobów z metali szlachetnych, wydawania świadectwa badania w języku angielskim, a także składania wniosków o wpisanie znaku imiennego do rejestru oraz o udostępnienie informacji z rejestru w formie elektronicznej. Ponadto projektowane zmiany umożliwią umieszczanie na wyrobach oznaczenia „MET” obok cechy probierczej określającej próbę części zasadniczej wyrobu.

Uregulowanie opłat za czynności probiercze

Nowelizacja PrProb obejmie uzupełnienie regulacji dotyczących czynności wykonywanych przez urzędy probiercze, które dotychczas nie były uwzględnione w ustawie ani w cenniku. Dotyczy to m.in. badań analitycznych, usuwania błędnie umieszczonych oznaczeń liczbowych, a także badań surowców, półfabrykatów i złomu. Wprowadzane przepisy określą także maksymalne stawki za czynności administracji probierczej.

Zmiana regulacji dotyczących opłat administracji probierczej

Zgodnie z postulatem Ministra Finansów, wprowadzona zostanie modyfikacja delegacji ustawowej do wydawania rozporządzeń w sprawie opłat za czynności organów administracji probierczej. Nowe przepisy przewidują, że właściwym organem do określania wysokości opłat będzie minister właściwy do spraw gospodarki, w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych i po konsultacji z Prezesem GUM.

Zmiany w systemie opłat administracji miar

Nowe regulacje określą również maksymalne stawki za czynności organów administracji miar, co zapewni jednolitość w systemie pobierania opłat i dostosowanie ich do rzeczywiście wykonywanych działań.

Egzekwowanie opłat za czynności administracji miar

W celu realizacji uwag NIK wprowadzone zostaną zmiany w PrMiar, dotyczące windykacji należności niepodatkowych Skarbu Państwa. Obecnie GUM nie ma możliwości odmowy wykonania czynności administracyjnych w przypadku zaległości w opłatach po stronie wnioskodawcy. Nowelizacja przewiduje wprowadzenie przepisów umożliwiających odmowę realizacji czynności na rzecz podmiotów, które nie uiściły należnych opłat za wcześniejsze działania urzędowe.

Zmiana delegacji ustawowej w zakresie opłat administracji miar

W ramach ujednolicenia przepisów dotyczących wydawania rozporządzeń „opłatowych” przez organy administracji probierczej i administracji miar, planowana jest modyfikacja delegacji ustawowej w PrMiar. Zgodnie z projektem, organem właściwym do wydania rozporządzenia w sprawie wysokości opłat będzie minister właściwy do spraw gospodarki, działający w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw finansów publicznych oraz po konsultacji z Prezesem GUM.

Przewidywane skutki nowelizacji

Wprowadzenie nowelizacji przepisów przyniesie szereg korzyści zarówno dla konsumentów, jak i administracji probierczej oraz przedsiębiorców. Nowe regulacje zwiększą ochronę klientów przed oszustwami związanymi z fałszowanymi wyrobami jubilerskimi oraz zapewnią większą przejrzystość rynku dzięki skuteczniejszym kontrolom. Wzmocnienie nadzoru nad sprzedażą internetową pozwoli na eliminację nieuczciwych praktyk oraz zwiększenie zaufania do legalnie działających podmiotów.

Administracja probiercza i metrologiczna zyska nowe narzędzia do skuteczniejszego egzekwowania należności, co pozwoli na lepszą organizację pracy oraz większą stabilność finansową. W efekcie zwiększy się efektywność systemu kontroli nad obrotem wyrobami z metali szlachetnych, a przedsiębiorcy będą mogli działać w bardziej przewidywalnym i uczciwym otoczeniu regulacyjnym.

Etap legislacyjny

Założenia projektu ustawy o zmianie ustawy – Prawo probiercze oraz ustawy – Prawo o miarach zostały opublikowane w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów. Zgodnie z przekazanymi informacjami, planowany termin przyjęcia projektu przez Radę Ministrów to I kwartał 2026 r.

Stanowisko TSUE w kwestii umowy jurysdykcyjnej

Stan faktyczny

W celu wykonania obiektu budowlanego francuska spółka A. zawarła z włoską spółką S. umowę o dostawę. Umowa ta zawierała klauzulę jurysdykcyjną, która przewidywała, że: „wszelkie spory wynikające z niniejszej umowy lub powstające w związku z nią będą rozstrzygane przez sąd w Brescii (Włochy). S. zastrzega sobie możliwość pozwania kupującego przed inny, mający jurysdykcję, sąd we Włoszech lub za granicą”. Po stwierdzeniu nieprawidłowości w wykonaniu tego obiektu inwestorzy A. i S. pozwali je o odszkodowanie przed francuski sąd. Wówczas A. wystąpiła do S. z roszczeniami z tytułu gwarancji. W oparciu o ww. umowę jurysdykcyjną S. podniosła zarzut braku jurysdykcji międzynarodowej francuskiego sądu.

Sąd odsyłający powziął wątpliwości, co do wykładni art. 25 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012 z 12.12.2012 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.Urz. UE L z 2012 r. Nr 351, s. 1).

Stanowisko TS

Nieprecyzyjny lub niesymetryczny charakter

Zgodnie z art. 25 ust. 1 zd. 1 rozporządzenia 1215/2012, „jeżeli strony niezależnie od ich miejsca zamieszkania uzgodniły, że sąd lub sądy państwa członkowskiego powinny rozstrzygać spór już wynikły albo spór przyszły mogący wyniknąć z określonego stosunku prawnego, to sąd lub sądy tego państwa mają jurysdykcję, chyba że umowa ta jest nieważna pod względem materialnym, na mocy prawa danego państwa członkowskiego”.

Rozporządzenie 1215/2012 nie definiuje pojęcia „nieważności pod względem materialnym” ani nie odsyła do prawa państw członkowskich w celu zdefiniowania tego pojęcia.

Co do oceny wystarczająco precyzyjnego charakteru umowy jurysdykcyjnej dla celów ustalenia sądu lub sądów państwa członkowskiego, które powinny rozstrzygać spór już wynikły albo spór przyszły powstające między stronami, TS uznał, że aby umowa jurysdykcyjna była ważna, powinna ona w szczególności określać w sposób wystarczająco precyzyjny obiektywne czynniki uzgodnione przez strony do celów wyznaczenia sądu lub sądów, którym zamierzają poddać spory, już powstałe lub mogące powstać. Wymóg precyzyjności, który warunkuje ważność umowy jurysdykcyjnej, należy zatem badać nie w świetle kryteriów dotyczących podstaw „nieważności pod względem materialnym” w rozumieniu art. 25 ust. 1 zd. 1 rozporządzenia 1215/2012, lecz w świetle autonomicznych kryteriów wynikających z art. 25 rozporządzenia 1215/2012, zgodnie z jego wykładnią dokonaną przez TS.

Co do oceny niesymetrycznego charakteru umowy jurysdykcyjnej, TS wskazał, że zgodnie z art. 25 ust. 4 rozporządzenia 1215/2012 umowy dotyczące jurysdykcji nie wywołują skutku prawnego w szczególności wówczas, gdy nie spełniają przesłanek ważności określonych w art. 15, 19 lub 23 rozporządzenia 1215/2012. Z motywu 18 rozporządzenia 1215/2012 wynika, że umowy ubezpieczenia, umowy z udziałem konsumentów i umowy z zakresu prawa pracy charakteryzują się pewną nierównowagą między stronami, którą przepisy art. 15, 19 i 23 rozporządzenia 1215/2012 mają korygować poprzez zapewnienie stronie słabszej możliwości korzystania z przepisów jurysdykcyjnych korzystniejszych dla niej niż przepisy ogólne

Trybunał orzekł, że art. 25 ust. 1 rozporządzenia 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, iż w ramach oceny ważności umowy jurysdykcyjnej zarzuty dotyczące podnoszonego nieprecyzyjnego lub niesymetrycznego charakteru tej umowy należy badać nie w świetle kryteriów dotyczących podstaw „nieważności pod względem materialnym” tej umowy, określonych w prawie państw członkowskich zgodnie z tym przepisem, lecz w świetle autonomicznych kryteriów wynikających z tego artykułu.

Sąd

Treść art. 25 ust. 1 zd. 1 rozporządzenia 1215/2012 odnosi się do sądów „państwa członkowskiego”. Jednakże TS stwierdził, że tego przepisu nie można jednak interpretować w ten sposób, iż strony muszą koniecznie wskazać sądy jednego i tego samego państwa członkowskiego. Nałożenie takiego ograniczenia byłoby bowiem sprzeczne z autonomią woli stron, która – jak wynika z motywu 19 rozporządzenia 1215/2012 – powinna być przestrzegana.

Trybunał uściślił, że gdyby rozpatrywaną umowę jurysdykcyjną – w zakresie, w jakim odnosi się ona do „innego sądu mającego jurysdykcję za granicą” – należało interpretować w ten sposób, że wskazuje ona również jeden lub kilka sądów jednego lub kilku państw, które nie są ani członkami Unii, ani stronami Konwencji o jurysdykcji i uznawaniu oraz wykonywaniu orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych, podpisanej 30.10.2007 r. i zatwierdzonej w imieniu Wspólnoty decyzją Rady 2009/430/WE z 27.11.2008 r. (Dz.Urz. UE L Nr 147 z 2009 r. Nr 147, s. 1; dalej: Konwencja z Lugano II), wówczas byłaby ona sprzeczna z rozporządzeniem 1215/2012. W związku z tym TS uznał, że rozpatrywana umowa jurysdykcyjna może spełniać wymóg precyzyjności jedynie w zakresie, w jakim można ją interpretować w ten sposób, że do celów rozpoznawania sporów między stronami wskazuje ona sąd w Brescii i sądy państw członkowskich lub państw będących stronami Konwencji z Lugano II.

W zakresie ważności umowy jurysdykcyjnej przyznającej jednej stronie więcej praw niż drugiej, TS uznał, że z wyjątkiem przypadków wyraźnie zakazanych przez rozporządzenie 1215/2012 niesymetryczny charakter takiej umowy nie może podważyć jej ważności w świetle wymogów określonych w art. 25 rozporządzenia 1215/2012, który opiera się na zasadzie autonomii woli stron (wyrok TS z 18.11.2020 r., DelayFix, C-519/19, Legalis, pkt 38). Tymczasem z motywu 19 rozporządzenia 1215/2012 należy wywieść, że prawodawca Unii zamierzał dać pierwszeństwo przestrzeganiu tej zasady, w związku z czym należy zastosować się do wyboru dokonanego przez strony, z zastrzeżeniem wyjątków określonych w art. 25 ust. 4 rozporządzenia 1215/2012. Zatem niesymetryczny charakter takiej umowy nie czyni jej niezgodną z prawem, jeżeli strony dobrowolnie wyraziły na nią zgodę.

W niniejszej sprawie, z zastrzeżeniem weryfikacji przez sąd odsyłający, TS uznał, że sporna umowa jurysdykcyjna nie wydaje się ani być sprzeczna z przepisami art. 15, 19 lub 23 rozporządzenia 1215/2012, ani wyłączać jurysdykcji wyłącznej na podstawie art. 24 rozporządzenia 1215/2012, w związku z czym nie jest ona sprzeczna z art. 25 rozporządzenia 1215/2012, pomimo jej niesymetrycznego charakteru. Z art. 25 ust. 1 zd. 2 rozporządzenia 1215/2012 wynika, że jurysdykcja sądu wskazanego w umowie jurysdykcyjnej ma charakter wyłączny tylko wtedy, gdy strony nie uzgodniły inaczej. W związku z tym okoliczność, że zgodnie z rozpatrywaną umową jurysdykcyjną jedynie A. jest zmuszona do przestrzegania tej wyłącznej jurysdykcji przyznanej sądowi w Brescii, nie okazuje się sama w sobie sprzeczna z art. 25 rozporządzenia 1215/2012.

Trybunał orzekł, że art. 25 ust. 1 i 4 rozporządzenia 1215/2012 należy interpretować w ten sposób, iż umowa jurysdykcyjna, na mocy której jedna ze stron tej umowy może wytoczyć powództwo wyłącznie przed wskazanym przez tę umowę sądem, podczas gdy drugiej stronie pozwala na wytoczenie powództwa, oprócz tego sądu, przed dowolnym innym sądem mającym jurysdykcję, jest ważna, w zakresie, w jakim, po pierwsze, wskazuje ona sądy jednego lub kilku państw, które są albo członkami UE, albo stronami Konwencji z Lugano II, po drugie, określa czynniki wystarczająco precyzyjne do tego, aby umożliwić sądowi, przed którym wytoczono powództwo, ustalenie, czy ma on jurysdykcję, a po trzecie, nie jest sprzeczna z przepisami art. 15, 19 lub 23 rozporządzenia 1215/2012 i nie stanowi odstępstwa od jurysdykcji wyłącznej na podstawie art. 24 rozporządzenia 1215/2012.

Komentarz

Doradcy nie muszą ujawniać schematów podatkowych

Wydana 5 marca 2025 r. interpretacja ogólna ministra finansów w zasadzie potwierdza to, co już stało się jasne latem ubiegłego roku: doradca podatkowy jako zawód zaufania publicznego musi szanować przede wszystkim swoją tajemnicę zawodową. To oznacza, że ujawniania schematów podatkowych jego klientów (tzw. MDR) nie da się pogodzić z zasadami wykonywania zawodu, gwarantowanymi w konstytucji. Tak właśnie orzekł Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 23 lipca 2024 r. (K 13/20). Wyrok wydano po tym, jak zawnioskowała o to Krajowa Izba Doradców Podatkowych.

Jednak w treści wydanej interpretacji próżno szukać nawiązania do ubiegłorocznego wyroku TK. Mógł na tym zaważyć fakt, że wyrok w sprawie doradców został wydany przez skład orzekający z tzw. sędzią dublerem, a wyroku tego nie opublikowano.

Minister zwrócił natomiast uwagę na dwa wyroki Trybunału Sprawiedliwości UE, które dotyczyły kwestii ochrony tajemnicy zawodowej: z 8 grudnia 2022 r. w sprawie C-694/20 Orde van Vlaamse Balies i in. oraz z 29 lipca 2024 r. w sprawie C-623/22 Belgian Association of Tax Lawyers.

W obu tych wyrokach TSUE zajmował się sprawą tajemnicy zawodowej osób wykonujących zawody zaufania publicznego. Trybunał wskazał zawody, którym przysługuje uprawnienie do zastąpienia obowiązku raportowania schematu podatkowego obowiązkiem powiadomienia innych podmiotów o konieczności takiego zaraportowania do administracji skarbowej.

Minister zauważył, że wprawdzie wyroki te da się na polskim gruncie odnieść głównie do adwokatów i radców prawnych, ale z racji podobieństwa uprawnień do reprezentacji klientów i zasad tajemnicy zawodowej dotyczą też doradców podatkowych. „Doradcy podatkowemu oraz rzecznikowi patentowemu na takich samych zasadach jak adwokatowi oraz radcy prawnemu przysługuje uprawnienie związane z prawnie chronioną tajemnicą zawodową, co w konsekwencji oznacza zastąpienie obowiązku raportowania schematu podatkowego do Szefa KAS obowiązkiem powiadomienia innych podmiotów o konieczności takiego zaraportowania” – czytamy w treści interpretacji. Tym samym w praktyce schemat podatkowy powinni zgłosić korzystający lub podmioty ich wspomagające, np. księgowi.

Minister wyjaśnia, że zastąpienie obowiązku raportowania na rzecz powiadomienia przez wymienione zawody dotyczy jedynie schematów podatkowych niestandaryzowanych (opracowanych specjalnie na potrzeby danego klienta).

– Wprawdzie minister nie wspomina o korzystnym dla nas wyroku TK, ale jego rozumowanie jest podobne do naszej argumentacji, która została uwzględniona – mówi Andrzej Marczak, były wiceprzewodniczący samorządu doradców. – Dobrze, że taka interpretacja została wydana, bo to ogólnie potwierdza poszanowanie naszej tajemnicy zawodowej. Choć oczywiście oczekujemy jednoznacznego uregulowania tej sprawy w przepisach – dodaje Marczak.

Taka zmiana rzeczywiście ma wkrótce nastąpić. W wykazie prac legislacyjnych rządu jest zapowiedź nowelizacji ordynacji podatkowej, w której ma się znaleźć wyraźne zwolnienie radców prawnych, adwokatów, doradców podatkowych oraz rzeczników patentowych z obowiązku raportowania MDR. Nowe przepisy mają nałożyć na nich obowiązek poinformowania ich klienta, tj. „korzystającego” lub „promotora”, o konieczności złożenia informacji o schematach podatkowych do szefa KAS. Projekt ustawy ma być gotowy w II kwartale br.

Kwestia „prawnie chronionej tajemnicy zawodowej” była już objęta objaśnieniami MF z 2019 r., dotyczących MDR. Dlatego minister jednocześnie je skorygował w zakresie prawnie chronionej tajemnicy zawodowej promotora i wspomagającego.

Numer interpretacji: DTS5.8092.2.2025

Ograniczenie obowiązków informacyjnych banku

Stan faktyczny

W „arkuszu informacyjnym produktu dla kredytów związanych z nieruchomościami mieszkalnymi” austriacki bank (dalej: BAWAG) przekazuje konsumentom informacje ogólne na temat oferowanych przez siebie umów o kredyt, zamieszczając jako reprezentatywny przykład kredytu ze zmienną roczną nominalną stopą procentową. Austriackie stowarzyszenie ochrony konsumentów wniosło powództwo o zakazanie BAWAG zamieszczenia w tym arkuszu wyłącznie przykładu umowy o kredyt o zmiennym oprocentowaniu, podczas gdy oferuje on różne rodzaje oprocentowania dla owych umów.

Sąd odsyłający powziął wątpliwości, czy wymóg przedstawienia reprezentatywnych przykładów dla każdego z rodzajów oferowanych umów o kredyt przez BAWAG wykraczałby poza to, co powinny zawierać informacje ogólne w świetle art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/17/UE z 4.2.2014 r. w sprawie konsumenckich umów o kredyt związanych z nieruchomościami mieszkalnymi i zmieniającej dyrektywy 2008/48/WE i 2013/36/UE oraz rozporządzenie (UE) Nr 1093/2010 (Dz.Urz. UE L z 2014 r. Nr 60, s. 34).

Stanowisko TS

W art. 13 ust. 1 dyrektywy 2014/17 wymieniono informacje ogólne dotyczące umów o kredyt związanych z nieruchomościami mieszkalnymi, a państwa członkowskie powinny zapewnić, aby owe informacje były udostępniane przez kredytodawców konsumentom. W ramach tych informacji ogólnych art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17 przewiduje, że kredytodawca powinien w szczególności przedstawić „reprezentatywny przykład całkowitej kwoty kredytu, całkowitego kosztu kredytu ponoszonego przez konsumenta, całkowitej kwoty do zapłaty przez konsumenta oraz RRSO”.

Trybunał wskazał, że treść art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17 sugeruje, poprzez użycie rodzajnika nieokreślonego (w języku francuskim „un”), że od kredytodawców oczekuje się jedynie, aby w swoich informacjach ogólnych podawali konsumentom tylko jeden przykład. Zdaniem TS funkcją przedstawionego reprezentatywnego przykładu nie wydaje się być zilustrowanie różnorodności umów o kredyt oferowanych przez kredytodawcę, lecz umożliwienie konsumentom zrozumienia, w celu uzyskania ogólnej informacji, znaczenia i związku różnych pojęć dotyczących kredytu.

Co do kontekstu, w jaki wpisuje się art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17, TS stwierdził, że potwierdza on tę językową wykładnię. Po pierwsze, o ile art. 13 ust. 1 lit. e) dyrektywy 2014/17 wymaga, aby „informacje ogólne” zawierały wzmiankę dotyczącą „rodzajów dostępnej stopy oprocentowania kredytu, ze wskazaniem, czy jest to stopa stała, czy zmienna”, o tyle art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17 nie zawiera żadnej wskazówki, że dla każdego rodzaju oferowanej umowy o kredyt należy podać reprezentatywny przykład. Zdaniem TS należy uznać, że gdyby prawodawca Unii zamierzał zobowiązać kredytodawców do przedstawienia reprezentatywnego przykładu dla wszystkich rodzajów stóp oprocentowania, wyraźnie by to przewidział.

Po drugie, dyrektywa 2014/17 ustanawia, z korzyścią dla konsumentów, dwupoziomowy obowiązkowy system informacyjny. Pierwszy poziom obejmuje „informacje ogólne”, o których mowa w art. 13 dyrektywy 2014/17. Zgodnie z motywem 38 tej dyrektywy te informacje powinny umożliwiać konsumentom podjęcie w pełni świadomej decyzji „w kwestii szerokiej gamy oferowanych produktów i usług, i ich najważniejszych cech. Konsumenci powinni zatem mieć w każdym momencie dostęp do informacji ogólnych na temat oferowanych produktów kredytowych”. Drugi poziom informacji, z których powinni korzystać konsumenci, obejmuje „informacje przedumowne”, o których mowa w art. 14 dyrektywy 2014/17.

BAWAG i Komisja Europejska podkreślają, że celem „informacji ogólnych” nie jest dostarczenie konsumentom szczegółowych wyjaśnień dostosowanych do każdego rodzaju umowy o kredyt oferowanej przez kredytodawcę i do każdego konkretnego przypadku, które to wyjaśnienia powinny być im przekazane jako „informacje przedumowne”. Mają one jedynie na celu udzielenie konsumentom wyjaśnień w poszukiwaniu kredytu na wstępnym etapie. W konsekwencji przyjęcie wykładni art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17 wymagającej, aby informacje te były wyczerpujące, byłoby niewłaściwe. Zdaniem TS powyższa wykładnia mogłaby również podważyć dokonane przez prawodawcę Unii rozróżnienie między informacjami ogólnymi a informacjami przedumownymi.

Dyrektywa 2014/17 ma na celu, zgodnie z jej motywem 15, zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów zawierających umowy o kredyt związane z nieruchomościami.

W ocenie TS informacje ogólne, których potrzebuje konsument, aby dokonać świadomego wyboru kredytu o stałym oprocentowaniu, kredytu o zmiennym oprocentowaniu lub kredytu o mieszanym oprocentowaniem, nie są związane z informacjami, które powinien zawierać reprezentatywny przykład. Zasadnicze cechy umów o kredyt o stałym lub zmiennym oprocentowaniu powinny być podane w reprezentatywnym przykładzie w informacjach ogólnych stosownie do art. 13 ust. 1 lit. e) dyrektywy 2014/17, a nie zgodnie z art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17. Reprezentatywny przykład ma bowiem na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony konsumentów w połączeniu, z jednej strony, z innymi informacjami ogólnymi wymienionymi w art. 13 ust. 1 dyrektywy 2014/17, a z drugiej strony, z informacjami przedumownymi dostosowanymi do indywidualnej sytuacji każdego konsumenta z osobna. W tych okolicznościach fakt, że kredytodawca oferujący umowy o kredyt o stałym, zmiennym i mieszanym oprocentowaniu podaje w swoich informacjach ogólnych jedynie reprezentatywny przykład umowy o kredyt o zmiennym oprocentowaniu zabezpieczony hipoteką oraz reprezentatywny przykład umowy o kredyt o zmiennym oprocentowaniu niezabezpieczony hipoteką – zdaniem TS – nie świadczy o pozbawieniu konsumenta istotnych informacji i w związku z tym nie można owego faktu uznać za wskazówkę dotyczącą wprowadzającej w błąd praktyki handlowej kredytodawcy w rozumieniu art. 7 ust. 1 dyrektywy 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.5.2005 r. dotyczącej nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym oraz zmieniającej dyrektywę Rady 84/450/EWG, dyrektywy 97/7/WE, 98/27/WE i 2002/65/WE Parlamentu Europejskiego i Rady oraz rozporządzenie (WE) nr 2006/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady (Dz.Urz. UE L 2005 Nr 149, s. 22). W związku z tym przedstawienie w informacjach ogólnych jednego tylko reprezentatywnego przykładu jest zgodne z celem dyrektywy 2014/17.

Trybunał podkreślił, że przykład, o którym mowa w art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17, powinien być „reprezentatywny”. Motyw 53 dyrektywy 2014/17 stanowi, że „przy ustalaniu reprezentatywnego przykładu należy również uwzględnić dominację określonych rodzajów umów o kredyt na konkretnym rynku. Pożądane może być, by każdy kredytodawca opierał reprezentatywny przykład na kwocie kredytu, jaka jest reprezentatywna dla wachlarza produktów tego kredytodawcy i dla zakładanej przez niego bazy klientów, ponieważ w tym względzie mogą występować znaczne różnice pomiędzy kredytodawcami”.

Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego należy dokonanie oceny, w szczególności w świetle tych informacji, czy przykład podany przez BAWAG w informacjach ogólnych na podstawie art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17 jest reprezentatywny.

Reasumując TS orzekł, że art. 13 ust. 1 lit. g) dyrektywy 2014/17 należy interpretować w ten sposób, iż kredytodawca, który do celów finansowania budowy lokalu mieszkalnego oferuje umowy o kredyt zabezpieczony hipoteką lub niezabezpieczony hipoteką, o stałym lub zmiennym oprocentowaniu względnie z okresami naprzemiennie stałego i zmiennego oprocentowania, ma obowiązek przedstawienia w informacjach ogólnych tylko jednego przykładu spośród oferowanych przez niego kredytów, pod warunkiem że ten przykład będzie reprezentatywny.

Komentarz

Zakaz łączenia kary aresztu i kary pozbawienia wolności

Opis stanu faktycznego

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji Prokuratora Generalnego na korzyść skazanego, uchylił zaskarżony wyrok łączny i przekazał sprawę Sądowi Rejonowemu w R. do ponownego rozpoznania.

R.C. został skazany następującymi prawomocnymi wyrokami:

1. Sądu Rejonowego w R. z 17.8.2023 r., II K 2662/22, za przestępstwa: a) z art. 278 § 1 KK popełnione 28.4.2022 r. na karę 3 miesięcy pozbawienia wolności; b) z art. 35 ust. 1a ustawy z 21.8.1997 r. o ochronie zwierząt (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1580; dalej: OchrZwU), na karę 6 miesięcy pozbawienia wolności; c) za co na podstawie art. 85 § 1 KK i art. 86 § 1 KK orzeczono karę łączną w wymiarze 8 miesięcy pozbawienia wolności oraz
2. Sądu Rejonowego w R. z 6.12.2023 r., II K 845/23, za przestępstwo z art. 209 § 1a KK popełnione w okresie od 10.8.2022 r. do 16.3.2023 r. na karę 5 miesięcy pozbawienia wolności.

Wyrokiem łącznym z 23.5.2024 r., II K 70/24, Sąd Rejonowy w R. na podstawie art. 569 § 1KPK w zw. z art. 85 § 1 KK w zw. z art. 85a KK i art. 86 § 1 KK połączył ww. kary pozbawienia wolności i wymierzył R.C. karę łączną roku pozbawienia wolności. W wyroku orzekł, że w pozostałych niepołączonych częściach wyroki te podlegają odrębnemu wykonaniu. Na podstawie art. 577 KPK na poczet orzeczonej kary łącznej pozbawienia wolności zaliczył skazanemu okres rzeczywistego pozbawienia wolności w sprawie II K 2662/22 od 24.10.2023 r. do 21.4.2024 r. oraz w sprawie II K 845/23 od 21.4.2024 r. Sąd zwolnił skazanego w całości od kosztów sądowych, obciążając nimi Skarb Państwa.

Orzeczenie to, niezaskarżone przez żadną ze stron postępowania, uprawomocniło się 1.6.2024 r.

Kasację od wyroku wniósł Prokurator Generalny, zaskarżając orzeczenie w całości, na korzyść skazanego R.C.

Na zasadzie art. 523 § 1 KPK, art. 526 § 1 KPK i art. 537 § 1 i 2 KPK zarzucił rażące i mające istotny wpływ na treść wyroku naruszenie przepisów prawa procesowego i materialnego, a mianowicie art. 569 § 1 KPK w zw. z art. 568a § 1 pkt 2, art. 410 KPK i art. 85 § 1 KK w brzmieniu obowiązującym od 24.6.2020 r. oraz art. 86 § 1 KK przez dokonanie nieprawidłowej oceny prawomocnych wyroków skazujących R.C. i rozstrzygnięć z nimi związanych w kontekście istnienia warunków do orzeczenia w wyroku łącznym kary łącznej i w konsekwencji połączenie: kary 5 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczonej prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w R. z 6.12.2023 r., II K 845/23, oraz kar – 6 miesięcy pozbawienia wolności i 3 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczonych prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w R. z 17.8.2023 r., II K 2662/22, w sytuacji gdy ostatnia z tych kar – zgodnie z postanowieniem Sądu Rejonowego w R. z 1.10.2023 r., II 1 Ko 4322/23 – została na podstawie art. 2a § 1 KW zamieniona na karę 30 dni aresztu i jako kara innego rodzaju niż kara pozbawienia wolności oraz jako kara niepodlegająca łączeniu w świetle przepisów KK nie mogła stać się w myśl wymogów określonych w art. 85 § 1 KK podstawą orzeczenia kary łącznej pozbawienia wolności, co w konsekwencji doprowadziło do orzeczenia wobec skazanego R.C. kary łącznej pozbawienia wolności sprzecznie z dyspozycją art. 86 § 1 KK, w wysokości przewyższającej sumę rzeczywiście podlegających łączeniu jednostkowych kar pozbawienia wolności.

Podnosząc powyższy, zarzut Prokurator Generalny wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku łącznego i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w R. do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN kasacja okazała się być w sposób oczywisty zasadna, co pozwalało na rozpoznanie jej w trybie art. 535 § 5 KPK.

Słusznie skarżący wskazuje, że orzekający w przedmiocie wyroku łącznego Sąd Rejonowy w R. nie dostrzegł, że w sprawie II K 2662/22, postanowieniem z 1.10.2023 r., II 1 Ko 4322/23, Sąd Rejonowy w R. na podstawie art. 2a § 1 i 4 KW w zw. z art. 119 § 1 KW i art. 19 KW stwierdził, że przypisany skazanemu R.C. w wyroku, w sprawie II K 2662/22 Sądu Rejonowego w R., czyn z art. 278 § 1 KK stanowi obecnie wykroczenie z art. 119 § 1 KW i zamienił orzeczoną za ten czyn karę 3 miesięcy pozbawienia wolności na karę 30 dni aresztu. Jednocześnie Sąd ten stwierdził, że wobec powyższego straciło moc orzeczenie o karze łącznej 8 miesięcy pozbawienia wolności zawarte w wyroku i kara ta nie podlega wykonaniu, a w jej miejsce będą wykonywane: kara 30 dni aresztu za wykroczenie z art. 119 § 1 KW oraz kara 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczona w wyroku za przestępstwo z art. 35 ust. 1a OchrZwU w sprawie II K 2662/22. Rozstrzygnięcie to uprawomocniło się 13.10.2023 r. Orzeczenie to było następstwem dokonanej 1.10.2023 r. (mocą art. 4 pkt 5 ustawy z 7.7.2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. z 2022 r. poz. 2600) zmiany treści art. 119 § 1 KW, który otrzymał brzmienie: „Kto kradnie lub przywłaszcza sobie cudzą rzecz ruchomą, jeżeli jej wartość nie przekracza 800 złotych, podlega karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny”, na mocy której doszło do kontrawencjonalizacji czynu popełnionego przez oskarżonego.

Jak stanowi art. 85 § 1 KK w brzmieniu obowiązującym od 24.6.2020 r., jeżeli sprawca popełnił dwa lub więcej przestępstw, zanim zapadł pierwszy wyrok, chociażby nieprawomocny, co do któregokolwiek z tych przestępstw i wymierzono za nie kary tego samego rodzaju albo inne podlegające łączeniu, sąd orzeka karę łączną, biorąc za podstawę kary z osobna wymierzone za zbiegające się przestępstwa. Tym samym podstawą do wymierzenia kary łącznej są kary tego samego rodzaju albo kary różne, jednakże podlegające łączeniu w rozumieniu przepisów o karze łącznej.

Chociaż przy tym zastosowanie art. 2a § 1 KW polega jedynie na zamianie wymierzonej sprawcy kary i nie zmienia tego, że sprawca nadal pozostaje skazany za przestępstwo, a nie za wykroczenie, i w ten sposób wciąż zostaje zachowany podstawowy warunek orzeczenia kary łącznej, jakim jest istnienie realnego zbiegu przestępstw, to jednak po zamianie jednostkowej kary pozbawienia wolności na karę aresztu orzeczenie kary łącznej – w świetle art. 85 § 1 KK – nie jest w ogóle możliwe. Przepis art. 85 § 1 KK dopuszcza bowiem możliwość objęcia węzłem kary łącznej jedynie kar tego samego rodzaju albo innych podlegających łączeniu.

Tymczasem KK nie przewiduje możliwości łączenia kary aresztu i kary pozbawienia wolności, jak i nie można przyjąć, że są to kary tego samego rodzaju (por. wyrok SN z 26.6.2007 r., II KK 115/07, Legalis). Jeśli więc wyrokiem połączono karę pozbawienia wolności, orzeczoną za przestępstwo, z karą aresztu, orzeczoną za popełnienie wykroczenia, a więc kary niepodlegające łączeniu, to tym samym doszło do wydania zaskarżonego wyroku łącznego z rażącym naruszeniem przepisu prawa materialnego, a mianowicie art. 85 KK (por. wyrok SN z 25.11.2010 r., III KK 171/10, Legalis).

W tej sytuacji, łącząc węzłem kary łącznej następujące kary: 3 miesięcy pozbawienia wolności (nieistniejącą już, jak wykazano wyżej, w chwili orzekania) oraz 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczone w sprawie Sądu Rejonowego w R., II K 2662/22, i karę 5 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczoną w sprawie Sądu Rejonowego w R., II K 845/23, zamiast prawidłowo jedynie karę 6 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczoną w sprawie II K 2662/22, i karę 5 miesięcy pozbawienia wolności, orzeczoną w sprawie II K 845/23, Sąd uczynił to z rażącym naruszeniem wskazanych w niniejszej kasacji przepisów prawa, albowiem wbrew zgromadzonym w sprawie dowodom błędnie ustalił, że w dacie wyrokowania w przedmiocie wydania wyroku łącznego podlegała wykonaniu wobec skazanego R.C. kara jednostkowa 3 miesięcy pozbawienia wolności za przypisany temu skazanemu wyrokiem Sądu Rejonowego w R. z 17.8.2023 r. występek z art. 278 § 1 KK.

W rezultacie, orzekając karę łączną, Sąd meriti mógł ją ukształtować, zgodnie z art. 86 § 1 KK, w wymiarze od 7 do 11 miesięcy pozbawienia wolności, podczas gdy wymierzył ją w wysokości roku pozbawienia wolności, a więc w wymiarze przekraczającym sumę kar faktycznie podlegających łączeniu.

Komentarz

Wydatek poniesiony na podstawie ugody jako koszt uzyskania przychodu?

Stan faktyczny

Spółka kapitałowa złożyła wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych (podatku CIT) w zakresie możliwości zaliczenia do kosztów podatkowych kwoty wynagrodzenia ustalonego w porozumieniu dotyczącym zrzeczenia się roszczeń.

Spółka wskazała we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej, że prowadzi działalność deweloperską, a w 2013 r. zawarła umowę sprzedaży budynku. Jednocześnie spółka udzieliła nabywcy gwarancji jakości w odniesieniu do sprzedanego budynku. Następnie w trakcie użytkowania budynku jego nabywca wskazał na istnienie wad okien i fasady. W grudniu 2020 r. strony zawarły porozumienie (ugodę), na mocy którego nabywca zrzekł się wszelkich roszczeń wobec spółki i zobowiązał do ich niedochodzenia w zamian za wynagrodzenie pieniężne. Strony w treści porozumienia zaznaczyły, że osiągnięte porozumienie co do ugodowego zakończenia sporu nie stanowi uznania przez żadną ze stron za zasadne roszczeń ani przyznania argumentów drugiej strony, a ponadto wykonanie porozumienia oraz przestrzeganie jego warunków nie będzie stanowiło przyznania się do odpowiedzialności.

Spółka we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej stanęła na stanowisku, że dokonana zapłata wynagrodzenia w zamian za zrzeczenie się wszelkich roszczeń i zobowiązanie do ich niedochodzenia stanowiła koszt uzyskania przychodów prowadzonej przez nią działalności gospodarczej w rozumieniu art. 15 ust. 1 PDOPrU. Spółka uzasadniając swoje stanowisko, podniosła, że zawarcie porozumienia miało na celu przede wszystkim ograniczenie ryzyka strat, jakie mogłyby wyniknąć z dalszego narastania sporu między stronami. Działania podejmowane w celu ograniczenia strat są zaś, w ocenie spółki, objęte zakresem art. 15 ust. 1 PDOPrU jako wydatki ponoszone w celu zachowania lub zabezpieczenia źródła przychodów. Zdaniem spółki zapłacone wynagrodzenie stanowiło więc koszt poniesiony w celu zachowania i zabezpieczenia substancji biznesowej jej przedsiębiorstwa (aktywów), tj. źródła jej przychodów.

Przypomnijmy jeszcze, że przepis art. 15 ust. 1 PDOPrU przewiduje, że kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów ze źródła przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1 PDOPrU.

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) w interpretacji indywidualnej z 20.4.2021 r. stanowisko spółki uznał za nieprawidłowe. Nie zgodził się z poglądem, jakoby wydatek został poniesiony w celu osiągnięcia przychodów lub w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów. Poniesienie wydatku będącego tak naprawdę rezultatem niewykonania zobowiązania nie chroni bowiem źródła przychodu i tym bardziej nie zabezpiecza go przed uszczerbkiem. Jest to działanie, które ma na celu zaspokojenie roszczenia osoby uprawnionej, którego to roszczenia podatnik nie uregulował we właściwym trybie. Według Dyrektora KIS argumentacja spółki – zgodnie z którą zawarte porozumienie nie stanowi uznania przez żadną ze stron zasadności roszczeń, a zatem wykonanie porozumienia nie stanowiło przyznania się do odpowiedzialności za rzekome wady nieruchomości – nie przesądza o pełnej rzetelności i staranności działania spółki, gdyż finalnie to ona poniosła koszty rozwiązania i zakończenia sporu, przyznając w ten sposób rację stronie przeciwnej. Źródłem zgłoszonych przez nabywcę roszczeń było istnienie domniemanej wady okien i fasady budynku. Z kolei – w ocenie Dyrektora KIS – twierdzenie spółki, że porozumienie było zawarte w celu uniknięcia ryzyka związanego z niepewnym wynikiem ewentualnego procesu, świadczy o tym, że nie miała ona pewności co do rzetelności wykonania sprzedanej nieruchomości. Zapłata wynagrodzenia w ramach ugody nie mogła być też powiązana z tym nurtem działalności spółki, który jest związany z osiąganiem przychodów. Był to wydatek, który nie mógł przynieść spółce jakiegokolwiek przychodu ani też w żaden sposób nie zachował i nie zabezpieczał jego źródła. Spółka zawierając porozumienie, poniosła po prostu konsekwencje związane z niewłaściwym wykonaniem nieruchomości – tak należy oceniać przedmiotową ugodę, nawet w sytuacji, gdy spółka dalej nie uznaje słuszności roszczeń przeciwnika.

Orzeczenia sądów administracyjnych

W skardze do WSA w Warszawie spółka wniosła o uchylenie zaskarżonej interpretacji indywidualnej w całości. Niemniej WSA w Warszawie uznał, że skarga nie zasługiwała na uwzględnienie i oddalił skargę.

WSA w Warszawie przypomniał, że nie każdy wydatek, nawet związany z prowadzoną działalnością gospodarczą, jest kosztem podatkowym, zmniejszającym podstawę opodatkowania, ale tylko taki, który realizuje cel wskazany w art. 15 ust. 1 PDOPrU. Cel ten musi być widoczny, a ponoszone koszty winny go realizować bądź co najmniej zakładać realnie możliwość jego osiągnięcia. Za koszty uzyskania przychodów należy uważać tylko takie wydatki, których ponoszenie przez podatnika jest spowodowane racjonalnym dążeniem i obiektywną możliwością osiągnięcia przychodów (lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów).

Dodatkowo WSA w Warszawie wskazał, że wydatki będące wynikiem braku nadzoru, staranności czy niedbalstwa nie mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów. Zapłaty uzgodnionego w porozumieniu wynagrodzenia w celu uniknięcia konieczności poniesienia większych wydatków nie można uznać za działanie w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 PDOPrU. Sama chęć zapobieżenia jeszcze większej stracie niż zapłacone wynagrodzenie nie przesądza zatem, że jest to działanie w celu zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów.

Spółka nie zgadzając się z zapadłym rozstrzygnięciem WSA, wniosła następnie skargę kasacyjną do NSA.

NSA oddalił skargę kasacyjną spółki jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw, uznając wcześniejsze stanowisko WSA i Dyrektora KIS za prawidłowe.

Komentarz