Nowelizacja przepisów o usuwaniu skutków powodzi

Geneza i cele nowych regulacji

Powódź, która nawiedziła tereny południowej i zachodniej Polski we wrześniu 2024 r., pozostawiła znaczące straty w infrastrukturze, gospodarce oraz w życiu codziennym wielu obywateli. Konieczne stało się opracowanie nowych przepisów, które znalazły się w ustawie z 1.10.2024 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2024 r. poz. 1473; dalej: ZmUsuwSkutkPowU24). Po dokonaniu analizy obowiązujących przepisów dostrzeżono potrzebę dodatkowych zmian w przepisach ustawowych, które mają ułatwić pomoc osobom i instytucjom poszkodowanym z powodu powodzi.

Celem ustawy z 21.11.2024 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2024 r. poz. 1717; dalej: ZmUsuwSkutkPowU24(2)) jest:

ZmUsuwSkutkPowU24(2) dotyczy licznych obszarów, w tym gospodarki nieruchomościami, rynku pracy, ochrony zdrowia, edukacji, a także ochrony środowiska.

Nowe formy zasiłków

Kluczowymi zmianami, które ZmUsuwSkutkPowU24(2) wprowadza w ZmUsuwSkutkPowU24 są nowe formy zasiłków.

Zgodnie z dodanym art. 69a ZmUsuwSkutkPowU24, zasiłek celowy, o którym mowa w art. 40 ust. 2 ustawy z 12.3.2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1283; dalej: PomSpołU), w kwocie 8.000 zł, jest przyznawany jako pomoc doraźna osobie albo rodzinie, które poniosły stratę w wyniku powodzi we wrześniu 2024 r., niezależnie od dochodu i sytuacji majątkowej i nie podlega zwrotowi.

Jak wynika z dodanego art. 69b ZmUsuwSkutkPowU24, zasiłek celowy, o którym mowa w art. 40 ust. 2 PomSpołU, z przeznaczeniem na remont, odbudowę budynku mieszkalnego, lokalu mieszkalnego, budynku gospodarczego, a także odtworzenie budynku lub lokalu mieszkalnego w innym miejscu lub o innych wymiarach, zakup budynku lub lokalu mieszkalnego albo budynku mieszkalnego wraz z gruntem, na którym jest posadowiony albo zakup działki budowlanej albo najem budynku lub lokalu mieszkalnego, jest przyznawany osobie albo rodzinie, które poniosły stratę w wyniku powodzi we wrześniu 2024 r., niezależnie od dochodu i sytuacji majątkowej tej osoby albo rodziny. Przy rozliczaniu zasiłku uwzględnia się wydatki poniesione od 16.9.2024 r. Część zasiłku celowego wypłaca się w kwocie 50.000 zł przed wydaniem decyzji o ustaleniu prawa do tego zasiłku, na podstawie wniosku złożonego przez osobę poszkodowaną w terminie 4 dni od dnia złożenia wniosku.

Zgodnie z art. 69 ust. 1 ZmUsuwSkutkPowU24, w 2024 r. zasiłek, o którym mowa w art. 5 ust. 1 ustawy z 16.9.2011 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 654; dalej: UsuwSkutkPowU), dla rodziny lub osoby samotnie gospodarującej, poszkodowanej w wyniku powodzi we wrześniu 2024 r. na terenie objętym stanem klęski żywiołowej, w gminie wskazanej w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2 UsuwSkutkPowU jest powiększony o kwotę 1.000 zł brutto w celu pokrycia kosztów zużycia energii elektrycznej lub paliwa niezbędnych do osuszenia pomieszczeń zajmowanych przez tę rodzinę lub osobę. Co istotne, jak wynika z art. 69 ust. 2, w 2024 r. przeznacza się dodatkowe środki z budżetu państwa w kwocie 25.000.000 mln zł na finansowanie powiększenia zasiłku, o którym mowa w ust. 1, z rezerwy celowej, o której mowa w art. 3 ust. 1 UsuwSkutkPowU.

Zasady odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych

ZmUsuwSkutkPowU24(2) przewiduje liczne uproszczenia w ustawie z 11.8.2001 r. o szczególnych zasadach odbudowy, remontów i rozbiórek obiektów budowlanych zniszczonych lub uszkodzonych w wyniku działania żywiołu (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1190; dalej: ŻywiołU).

Jak wynika ze znowelizowanego art. 6 ŻywiołU, nie wymaga uzyskania pozwolenia na budowę oraz zgłoszenia właściwemu organowi administracji architektoniczno-budowlanej remont uszkodzonych w wyniku działania żywiołu obiektów budowlanych. Należy jednak pamiętać, że remont obiektów budowlanych wpisanych do rejestru zabytków wymaga zgłoszenia właściwemu organowi administracji architektoniczno-budowlanej.

Przewidziano również ułatwienia w rozbiórce budynków zniszczonych w wyniku powodzi. Zgodnie z art. 8 ŻywiołU, nie wymaga uzyskania pozwolenia na rozbiórkę oraz zgłoszenia właściwemu organowi administracji architektoniczno-budowlanej rozbiórka zniszczonych w wyniku działania żywiołu:

1. budynków mieszkalnych jednorodzinnych nieobjętych formami ochrony konserwatorskiej, o których mowa w art. 7 ustawy z 23.7.2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1292; dalej: OchrZabU);
2. budynków i budowli, nieobjętych formami ochrony konserwatorskiej, o których mowa w art. 7 OchrZabU, o wysokości poniżej 8 m, jeżeli ich odległość od granicy działki jest nie mniejsza niż połowa wysokości.

Modyfikacje prawa pierwokupu

Jak wynika ze zmienionej treści art. 27a ZmUsuwSkutkPowU24, gminie wskazanej w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2 ZmUsuwSkutkPowU24 i w okresie wskazanym w tych przepisach przysługuje prawo pierwokupu położonych na obszarze tej gminy:

1. samodzielnego, wyodrębnionego lokalu mieszkalnego lub udziału w tym lokalu;
2. nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym jednorodzinnym lub udziału w takiej nieruchomości.

Do opisanego prawa pierwokupu stosuje się odpowiednio przepisy art. 109 ust. 3 i 4, art. 110 i art. 111 ustawy z 21.8.1997 r. o gospodarce nieruchomościami (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1145).

Co istotne, lokale mieszkalne i udziały w lokalach mieszkalnych oraz nieruchomości i udziały w nieruchomościach nabyte przez gminę w wykonaniu prawa pierwokupu wchodzą w skład mieszkaniowego zasobu gminy.

Dofinansowanie zadań własnych gmin i powiatów

Zgodnie z dodanym art. 43b ZmUsuwSkutkPowU24, w 2024 r. jednostki samorządu terytorialnego na obszarze gmin lub miejscowości wskazanych w przepisach wydanych na podstawie art. 1 ust. 2 ZmUsuwSkutkPowU24 mogą otrzymać dotacje celowe z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych z zakresu systemu pieczy zastępczej, jeżeli doszło do uszkodzenia lub zniszczenia infrastruktury służącej do realizacji tych zadań. Dotacji celowej udziela minister właściwy do spraw rodziny za pośrednictwem wojewody.

Dotacje są udzielane na podstawie zapotrzebowań zgłoszonych przez podmioty systemu pieczy zastępczej na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego, które nie mogą realizować na odpowiednim poziomie powierzonych im zadań z uwagi na uszkodzenia lub zniszczenia infrastruktury, składanych do wojewody.

Etap legislacyjny

Ustawa z 21.11.2024 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z usuwaniem skutków powodzi oraz niektórych innych ustaw weszła w życie 26.11.2024 r.

Zmierzch komunikatu IE-599 a 0% stawka VAT w eksporcie

Zgodnie z art. 41 ust. 6 ustawy z 11.3.2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 361; dalej: VATU), stawkę podatku 0% stosuje się w eksporcie towarów, pod warunkiem, że podatnik przed upływem terminu do złożenia deklaracji podatkowej za dany okres rozliczeniowy otrzymał dokument potwierdzający wywóz towaru poza terytorium Unii Europejskiej. Zgodnie z art. 41 ust. 6a VATU, dokumentem takim jest w szczególności dokument w formie elektronicznej otrzymany z systemu teleinformatycznego służącego do obsługi zgłoszeń wywozowych albo potwierdzony przez właściwy organ celny wydruk tego dokumentu. A względnie, dokument w formie elektronicznej pochodzący z systemu teleinformatycznego służącego do obsługi zgłoszeń wywozowych, otrzymany poza tym systemem, jeżeli zapewniona jest jego autentyczność (co ma zastosowanie zwłaszcza w przypadku eksportu pośredniego).

Pod tym enigmatycznym wyjaśnieniem krył się do tej pory przede wszystkim komunikat IE-599, czyli podstawowa forma potwierdzenia wywozu towaru poza terytorium UE w przypadku zgłoszenia do urzędu wywozu na terytorium Polski. Szczypta historii – od 31.8.2007 r. w Polsce zaczęła w pełni funkcjonować pierwsza faza Systemu Kontroli Eksportu (ang. Export Control System, ECS). System ECS (obecnie znany także jako AES – Automatyczny System Eksportu) pozwala na dokonywanie i obsługę zgłoszenia w formie elektronicznej, zarówno w urzędzie wywozu jak i wyprowadzenia. System opiera się na obiegu dokumentów pomiędzy urzędami a podmiotami dokonującymi zgłoszeń. Zgłoszenie celne (wywozowe) w postaci komunikatu IE-515 jest składane przez zgłaszającego do właściwego urzędu wywozu. Z kolei urząd wyprowadzenia (urząd celny graniczny, przez który towar opuszcza obszar celny Unii Europejskiej) niezwłocznie po tym, jak towar opuścił obszar celny UE przesyła do urzędu wywozu (urzędu, w którym zostało złożone zgłoszenie celne) komunikat IE-518 zawierający wyniki kontroli przeprowadzonej w urzędzie wyprowadzenia. Po otrzymaniu przez urząd wywozu komunikatu IE-518 System AES generuje automatycznie komunikat IE-599 i przesyła go zgłaszającemu. Komunikat IE-599 jest dokumentem celnym potwierdzającym, także dla celów podatkowych, wywóz towarów poza terytorium UE przez wskazanego w zgłoszeniu wywozowym eksportera. Przy czym, komunikat IE-599, może być wydany nie tylko przez krajową administrację celną, ale także przez inne unijne organy celne, jeśli odprawa celna wywozowa (eksportowa) miała miejsce na terenie innego państwa członkowskiego (tak m.in. Dyrektor KIS w interpretacji indywidualnej z 10.9.2024 r., 0112-KDIL1-3.4012.398.2024.2.JK, Legalis).

Zmiana komunikatu

Począwszy od 31.10.2024 r., komunikat IE-599 przeszedł jednak do historii. Zastąpił go komunikat CC599C. Wynika to z faktu uruchomienia systemów AES/ECS2 PLUS i NCTS2 PLUS. Abstrahując jednak od nowego formatu i zakresu danych oraz sposobu ich prezentacji, funkcja nowego komunikatu z perspektywy rozliczeń VAT pozostanie taka sama. A więc, nadal to właśnie ów komunikat, ale w zmienionej formie będzie stanowił najważniejszą w praktyce podstawę do stosowania 0% stawki VAT w eksporcie towarów.

Co ciekawe, również komunikat IE-529 zostanie zastąpiony nowym komunikatem CC529C. Chodzi tu o dokument celny potwierdzający procedurę wywozu, o którym mowa w art. 41 ust. 8 VATU. Jego posiadanie umożliwia eksporterowi przesunięcie w czasie raportowania eksportu o jeden okres rozliczeniowy, w przypadku opóźnionego odbioru komunikatu CC599C.

Komentarz

Zmiany w składce zdrowotnej od 2025 r.

Część przedsiębiorców zapłaci w 2025 r. niższą składkę minimalną. Część zyska na nowych zasadach rozliczenia środków trwałych. Zmiany wprowadza nowelizacja przepisów o składce zdrowotnej z 27.11.2024 r. W piątek 6 grudnia Sejm przyjął techniczne poprawki Senatu i ustawa czeka na podpis prezydenta.

Nowelizacja nie zaszkodzi firmom, eksperci podkreślają jednak – tak ważne zmiany wypadałoby skonsultować z zainteresowanymi. Tym bardziej że nowa władza obiecywała dialog z biznesem, zapowiadała też półroczne vacatio legis na istotne ustawy. W tej sprawie żadnego dialogu nie było, a przepisy wejdą w ostatniej chwili.

Dlaczego tak się stało? Pominięcie etapów uzgodnień, konsultacji publicznych i opiniowania jest uzasadnione pilnością proponowanej inicjatywy – tłumaczą autorzy nowelizacji.

Obowiązek konsultacji

– Rząd myślał przez rok nad zmianami, a jak już coś wymyślił, okazało się, że nie ma czasu na dialog, bo sprawa wymaga „jak najszybszego przeprowadzenia procesu legislacyjnego” – mówi Wojciech Jasiński, doradca podatkowy w ATA Finance.

– Konsultacje społeczne stanowią kluczowy element legislacji. Szczególnie w sprawach obciążeń publicznoprawnych. Mają na celu zapewnienie transparentności oraz umożliwiają zaangażowanie różnych grup interesariuszy, takich jak przedsiębiorcy czy organizacje pozarządowe. W tej sprawie tych konsultacji zabrakło, co budzi poważne wątpliwości co do rzetelności procesu legislacyjnego – podkreśla Arkadiusz Łagowski, doradca podatkowy w kancelarii Chojnacka & Łagowski.

Zwróciło na to też uwagę Biuro Legislacyjne Senatu. Wskazało, że projekt powinien być skonsultowany m.in. z Radą Dialogu Społecznego, związkami zawodowymi oraz organizacjami pracodawców. Zlekceważenie tego wymogu to uchybienie trybowi legislacyjnemu, co może naruszać Konstytucję RP – podkreśliło biuro. Przypomniało, że obowiązek konsultacji przewidują ustawy. Nie można go wyłączyć, powołując się na regulamin pracy rządu, gdyż „przepisy uchwały Rady Ministrów, tj. aktu normatywnego o charakterze wewnętrznym, nie wyłączają obowiązków określonych w ustawach”. Legislatorzy zwrócili też uwagę, że są to analogiczne zastrzeżenia, jakie mieli do niektórych ustaw uchwalanych w czasach poprzedniej władzy.

Kto zyska w 2025 r.

Co zmienia nowelizacja? Skorzystają na niej przede wszystkim przedsiębiorcy na skali i liniowym PIT, którzy płacą składkę minimalną. W 2025 r. nie będzie liczona od całej kwoty minimalnego wynagrodzenia, tylko od 75 proc. Będzie to 314,96 zł miesięcznie. Ile przedsiębiorcy na tym zaoszczędzą? Maksymalnie niecałe 105 zł miesięcznie. Na korzyści mogą liczyć przedsiębiorcy na skali, którzy mają stratę lub miesięczny dochód poniżej 4666 zł. A także liniowcy ze stratą lub miesięcznym dochodem do 8570 zł.

Na tej zmianie skorzystają też firmy na karcie podatkowej. Nie obejmuje ryczałtowców, u nich najniższa składka wzrośnie.

Druga zmiana dotyczy przedsiębiorców, którzy rozliczają środki trwałe. Ci, którzy są na skali bądź liniowym PIT, przy obliczaniu dochodu będącego podstawą wymiaru składki nie będą już uwzględniali przychodów z ich sprzedaży. Nie rozliczą też kosztów, czyli niezamortyzowanej wartości majątku. Jeśli jednak ta zasada okaże się dla nich niekorzystna, będą mogli oskładkować sprzedaż środków trwałych.

Ryczałtowcy nie będą mieli możliwości wyboru, dla części ta zmiana jest korzystna, dla pozostałych neutralna.

– Zmiany w składce zdrowotnej są konieczne, dlatego uważam, że ta nowelizacja jest krokiem w dobrą stronę i oceniam ją pozytywnie. Zasadą powinny być jednak rzetelne konsultacje społeczne proponowanych rozwiązań, a w tym przypadku rzeczywiście tego elementu zabrakło – podsumowuje Jakub Bińkowski, dyrektor Departamentu Prawa i Legislacji Związku Przedsiębiorców i Pracodawców.

Legislacja gospodarcza w stylu słabej drużyny futbolowej

Zachowawcza gra, więcej podań do tyłu i do boku, a za mało śmiałych rajdów na bramkę – w takiej piłkarskiej terminologii firma doradczo-audytorska Grant Thornton (GT) oceniła styl ustawodawstwa gospodarczego w ciągu mijającego roku. W swoim najnowszym raporcie o prawodawstwie gospodarczym („Rz” poznała go jako pierwsza) przeanalizowała 30 ustaw gospodarczych, jakie uchwalono od początku działalności obecnego rządu w grudniu ubiegłego roku.

Spośród nich tylko 6 oceniono jako wprowadzające cenne zmiany na korzyść przedsiębiorców. 15 ustaw było niewiele wnoszącymi „podaniami do boku”, a 9 oceniono jako szkodliwe. Nakładały bowiem nowe obowiązki biurokratyczne na przedsiębiorców lub podnosiły podatki.

Więcej ustaw szkodliwych niż pożytecznych

Wśród zmian, które eksperci GT uznali za korzystne dla firm, jest m.in. umożliwienie małym firmom rozliczania PIT metodą kasową (tj. po otrzymaniu należności od kontrahenta), a także wprowadzenie „wakacji ZUS”, czyli jednomiesięcznego zwolnienia ze składek na ubezpieczenia społeczne. Dobrą ocenę zyskała też ustawa o uproszczeniu w segregacji materiałów budowlanych i specustawa wspomagająca przedsiębiorców z terenów powodziowych.

Wśród szkodliwych dla przedsiębiorców ustaw GT wymienia głośne ostatnio regulacje o sygnalistach. Bo choć mają one służyć przejrzystości działania firm i instytucji, to nakładają na pracodawców szereg kosztownych i wymagających czasu obowiązków, np. stworzenia wewnętrznego regulaminu przyjmowania zgłoszeń, powołania przedstawicielstwa pracowników czy konsultacje regulaminu.

Za szkodliwe dla firm uznano dwie ustawy podatkowe. Pierwsza przyspiesza podwyżki akcyzy na wyroby tytoniowe, a druga wprowadza globalny podatek wyrównawczy. Co ciekawe, negatywną ocenę zyskały też trzy ustawy, które przynoszą korzyści pracownikom i konsumentom, ale nie pracodawcom. Chodzi o ułatwienia w pozwach konsumenckich przeciwko firmom, zmiany na korzyść konsumenta w prawie telekomunikacyjnym oraz wprowadzenie wolnej wigilii Bożego Narodzenia.

Dłuższe vacatio legis

W raporcie dostrzeżono też pozytywny trend związany z wydłużeniem okresu między publikacją ustaw a ich wejściem w życie. Średni okres vacatio legis ustaw gospodarczych wzrósł do 42,4 dnia, co jest znaczącym wzrostem w stosunku do ustaw z 2023 r., gdy wyniósł zaledwie 30,9 dnia.

Z takiego trendu jest zadowolony Grzegorz Szysz, radca prawny w Grant Thorntonie.

– Nadal jest to okres zdecydowanie za krótki i do postulowanych przez nas sześciu miesięcy wiele brakuje, ale poprawa w tym obszarze jest zauważalna. Pozostaje trzymać kciuki, aby ten odwrócony trend został nie tylko utrzymany, ale wręcz wzmocniony – zauważa ekspert.

Przypomnijmy, że półroczne vacatio legis w przepisach gospodarczych było postulatem organizacji gospodarczych i obietnicą wyborczą polityków z obecnej koalicji rządzącej. Jednak o tym, że nie udało się tego dochować, świadczą choćby ostatnie zmiany w ustawach o podatku od nieruchomości oraz o podatku globalnym. W obu przypadkach prace nad projektami toczyły się od początku działania obecnego rządu, Sejm uchwalił je jednak dopiero w listopadzie, a wejdą w życie już z początkiem przyszłego roku.

Eksperci GT zauważyli też, że w mijającym roku spadła objętość wydawanych przepisów. W pierwszych trzech kwartałach 2024 r. przybyło 9074 strony nowego prawa, a w analogicznym okresie ubiegłego roku powstało ich aż 25,9 tys. Może to oznaczać odejście od obserwowanej w ostatnich latach nadprodukcji prawa.

GT w raporcie zastrzega, że oczekiwania przedsiębiorców co do stabilności prawa i stylu wprowadzania nowych przepisów wciąż nie są w pełni zaspokojone. Grzegorz Szysz, nawiązując do sportowej oceny legislacji, zauważa, że wynik mierzony liczbą i istotnością zmian wygląda całkiem nieźle.

Zabrakło odwagi

– Styl samego wprowadzania piłki do gry też daje nadzieję, ale już ze stylu samej gry nie powinniśmy być zadowoleni. Przeważa defensywa i sporo podań do tyłu i do boku. To, czego brakuje, to istotne zmiany, które dawałyby impuls do rozwoju polskich firm – zauważa ekspert. Dodaje, że w tworzeniu prawa dla przedsiębiorców przydałoby się więcej odwagi i mniej kompromisów.

System Wjazdu i Wyjazdu (EES) w Polsce od 2030 r.

Etap legislacyjny

Prezydent RP podpisał 15.11.2024 r. ustawę z 18.10.2024 r. o udziale Rzeczypospolitej Polskiej w Systemie Wjazdu/Wyjazdu (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1688; dalej: UdzRPSysWjU). Ustawa ta wejdzie w życie – co do zasady – z dniem określonym w decyzji Komisji Europejskiej, zgodnie z art. 66 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2017/2226 z 30.11.2017 r. ustanawiającego system wjazdu/wyjazdu (EES) w celu rejestrowania danych dotyczących wjazdu i wyjazdu obywateli państw trzecich przekraczających granice zewnętrzne państw członkowskich i danych dotyczących odmowy wjazdu w odniesieniu do takich obywateli oraz określającego warunki dostępu do EES na potrzeby ochrony porządku publicznego i zmieniającego konwencję wykonawczą do układu z Schengen i rozporządzenia (WE) nr 767/2008 i (UE) nr 1077/2011 (Dz.Urz. UE L z 2017 r. Nr 327, s. 20), tj. 1.1.2030 r. (art. 26 UdzRPSysWjU).

System Wjazdu/Wyjazdy dla obywateli spoza UE – EES

Jak wynika wprost z uzasadnienia UdzRPSysWjU, ustawa służy stosowaniu Rozporządzenia 2017/2226. W tym kontekście należy wyjaśnić, że Rozporządzenie 2017/2226 tworzy podstawy prawne do funkcjonowania scentralizowanego, informatycznego Systemu Wjazdu/Wyjazdu (Entry/Exit System) dla obywateli państw spoza Unii Europejskiej (dalej: EES). EES będzie elektronicznie rejestrował datę, godzinę i miejsce wjazdu i wyjazdu obywateli państw trzecich dopuszczonych do pobytu krótkoterminowego na terytorium państw członkowskich UE oraz obliczał okres ich dozwolonego pobytu. Ponadto w EES będą rejestrowane decyzje organu państwa członkowskiego o odmowie wjazdu i przyczynach tej odmowy. Celem wprowadzenia i funkcjonowania EES jest – jak wskazuje ustawodawca unijny – w szczególności:

Dla realizacji ww. celów niezbędne okazało się określenie w Rozporządzeniu 2017/2226 kategorii danych, które będą pobierane i wprowadzane do EES. Ustawodawca unijny wskazał, że będą to:

Warto więc podkreślić, że EES będzie miał zastosowanie wyłącznie do osób, które nie są obywatelami UE.

Krajowy System Informatyczny do spraw Systemu Wjazdu/Wyjazdu – KSI EES

UdzRPSysWjU określa zasady i sposób realizacji udziału Rzeczypospolitej Polskiej w EES, w tym obowiązki i uprawnienia organów dotyczące przetwarzania danych zawartych w EES przez Krajowy System Informatyczny do spraw Systemu Wjazdu/Wyjazdu (dalej: KSI EES) (art. 1 UdzRPSysWjU). Kompetencje w zakresie nadzoru nad prawidłowością działania KSI EES przyznano ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych.

Ustawodawca przewidział dwie możliwości dostępu do ww. systemu, tj. dostęp bezpośredni i pośredni.

W art. 3 UdzRPSysWjU wskazano organy i służby uprawnione do bezpośredniego dostępu do Systemu EES w celu realizacji poszczególnych zadań wynikających z Rozporządzenia 2017/2226. Bezpośredni dostęp do EES to dostęp umożliwiający wprowadzanie, zmianę, usuwanie oraz przeglądanie danych w systemie przetwarzanych przez KSI EES (art. 2 pkt 3 UdzRPSysWjU). Określono organy i służby, które mogą pobierać dane biometryczne obywateli państw trzecich. Należą do nich: Straż Graniczna, Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców, wojewoda, minister właściwy do spraw wewnętrznych, minister właściwy do spraw zagranicznych, konsul, Policja, Krajowa Administracja Skarbowa.

Wskazano także – w art. 4 UdzRPSysWjU – podmioty uprawnione do pośredniego dostępu do KSI EES w celu zapobiegania przestępstwom terrorystycznym lub innym poważnym przestępstwom, ich wykrywania oraz prowadzenia postępowań przygotowawczych. Przez dostęp pośredni rozumie się dostęp do przeglądania danych EES, realizowany za pośrednictwem centralnego punktu dostępu (art. 2 pkt 16 UdzRPSysWjU). Dostęp do tych danych przysługuje: prokuraturze; sądom; Policji; Straży Granicznej; Krajowej Administracji Skarbowej; Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego; Agencji Wywiadu; Centralnemu Biuru Antykorupcyjnemu; Służbie Ochrony Państwa; Służbie Kontrwywiadu Wojskowego; Służbie Wywiadu Wojskowego; Żandarmerii Wojskowej. Jeśli chodzi o centralny punkt dostępu, to funkcjonuje on w ramach komórki organizacyjnej Komendy Głównej Straży Granicznej, realizującej zadania Krajowej Jednostki ds. EES. Funkcję Krajowej Jednostki ds. EES pełni Komendant Główny Straży Granicznej (art. 5 ust. 1 UdzRPSysWjU).

UdzRPSysWjU przyznała szereg nowych kompetencji Komendantowi Głównemu Straży Granicznej. Realizuje on bowiem – jak wyżej wspomniano – zadania Krajowej Jednostki ds. EES odpowiedzialnej za udział Rzeczypospolitej Polskiej w EES (art. 5 ust. 1 UdzRPSysWjU), pełni rolę Centralnego Organu Technicznego Krajowego Systemu Informatycznego EES (COT KSI EES), odpowiedzialnego na aspekt techniczny wynikający z udziału w EES (art. 6 ust. 1 UdzRPSysWjU).

Ustawodawca uregulował także zasady ochrony danych osobowych gromadzonych w KSI SSE, wskazując m.in., że ich administratorem jest Komendant Główny Straży Granicznej (art. 17 i nast. UdzRPSysWjU).

Zakres wprowadzonych zmian

W związku z UdzRPSysWjU, wprowadzono zmiany – o charakterze dostosowującym, mające na celu zachowanie spójności polskiego sytemu prawa – w następujących ustawach:

Wolna Wigilia dopiero w 2025 r.

Zmiana w ustawie o dniach wolnych od pracy

Najważniejszym elementem projektu jest nowelizacja ustawy z 18.1.1951 r. o dniach wolnych od pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1920; dalej: DniWolneU). Zgodnie z jej obowiązującym brzmieniem, dniami wolnymi od pracy są:

Proponuje się dodanie do listy dni wolnych 24.12 – Wigilii Bożego Narodzenia. Obecnie Wigilia nie jest dniem ustawowo wolnym, chociaż wiele firm i instytucji skraca w tym dniu czas pracy lub organizuje pracę w systemie zmianowym.

Jak podkreśla się w uzasadnieniu nowelizacji, Wigilia Bożego Narodzenia to dzień o szczególnym znaczeniu w polskiej tradycji. Jest to czas, kiedy Polacy przygotowują się do świąt Bożego Narodzenia, uczestniczą w rodzinnych kolacjach wigilijnych oraz kultywują religijne i kulturowe obrzędy. Dzień wolny pozwoli na lepszą organizację tego czasu oraz zwiększy komfort pracowników, którzy obecnie muszą łączyć obowiązki zawodowe z przygotowaniami świątecznymi.

Zmiana w Kodeksie pracy

Projekt ustawy wprowadza również modyfikacje w ustawie z 26.6.1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465; dalej: KP), dostosowując przepisy do nowego statusu Wigilii Bożego Narodzenia jako dnia wolnego od pracy.

Przewidziana zmiana dotyczy art. 151^9b KP, który reguluje ograniczenia w wykonywaniu pracy w placówkach handlowych w niedziele i święta. Nowelizacja uwzględnia specyfikę Wigilii Bożego Narodzenia oraz eliminuje potencjalne nieścisłości wynikające z dotychczasowego brzmienia przepisów.

Opisana wyżej zmiana zapewni spójność regulacji prawnych dotyczących pracy w Wigilię Bożego Narodzenia z pozostałymi dniami ustawowo wolnymi od pracy. Dzięki temu pracownicy handlu, którzy dotychczas byli zobowiązani do pracy do godziny 14.00, zyskają pełen dzień wolny. Wprowadzenie tej zmiany zwiększy równość w traktowaniu pracowników różnych sektorów, zwłaszcza tych, którzy dotychczas nie mieli możliwości skorzystania z dnia wolnego.

Zmiana w ustawie o ograniczeniu handlu w niedziele i święta

W ustawie z 10.1.2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 449; dalej: OgrHandNiŚU) wprowadzone zostaną liczne modyfikacje, które mają dostosować przepisy do nowych realiów. Główne zmiany dotyczą zakazu handlu w Wigilię Bożego Narodzenia oraz usunięcia zapisów o ograniczeniu pracy handlowców do godziny 14.00.

Główne modyfikacje w przepisach dotyczących handlu to:

1. rozszerzenie katalogu dni z zakazem handlu – Wigilia Bożego Narodzenia zostanie dodana do listy dni objętych całkowitym zakazem handlu, co ujednolici przepisy i wyeliminuje konieczność stosowania ograniczeń godzinowych;
2. korekta wyjątków od zakazu handlu – przewiduje się wprowadzenie zmian dotyczących wyjątków, takich jak kolejne niedziele przedświąteczne, które nadal będą objęte wyłączeniami od zakazu, co pozwoli na zachowanie równowagi między interesami handlu a potrzebami konsumentów.

W uzasadnieniu nowelizacji wskazano, że dzięki wprowadzeniu Wigilii Bożego Narodzenia jako dnia wolnego handlowcy zyskają możliwość pełnego uczestnictwa w przygotowaniach do świąt. Jednocześnie nowe przepisy uwzględniają interesy konsumentów, pozwalając na zwiększenie aktywności handlowej w dniach poprzedzających święta Bożego Narodzenia.

Społeczne uzasadnienie projektowanych zmian

Wprowadzenie dnia wolnego w Wigilię Bożego Narodzenia ma silne uzasadnienie społeczne. Współczesne standardy pracy kładą coraz większy nacisk na równowagę między życiem zawodowym a prywatnym. Wigilia Bożego Narodzenia to dzień, który wymaga szczególnego traktowania, zarówno ze względu na znaczenie kulturowe, jak i potrzeby rodzinne.

Znaczenie dla pracowników i ich rodzin:

Wpływ projektowanych zmian na gospodarkę i pracodawców

Wprowadzenie Wigilii Bożego Narodzenia jako dnia wolnego od pracy może budzić obawy związane z potencjalnymi stratami ekonomicznymi. Jednak analiza danych pokazuje, że skutki te są ograniczone, ponieważ wiele firm już teraz traktuje Wigilię Bożego Narodzenia jako dzień częściowo wolny od pracy. Aktywność ekonomiczna ulega przesunięciu na inne dni robocze, co zmniejsza wpływ zmian na gospodarkę.

Negatywne i pozytywne skutki gospodarcze:

Perspektywa międzynarodowa

Wprowadzenie dnia wolnego w Wigilię Bożego Narodzenia harmonizuje polskie prawo pracy z praktykami stosowanymi w innych krajach europejskich. Przykłady takich państw jak Czechy, Dania czy Słowacja pokazują, że uznanie Wigilii Bożego Narodzenia za dzień wolny wspiera lokalne tradycje i zwiększa dobrostan społeczny.

Etap legislacyjny

Ustawa o zmianie ustawy o dniach wolnych od pracy oraz niektórych innych ustaw została przekazana Prezydentowi i Marszałkowi Senatu 29.11.2024 r.

Wigilia w podatkowych kosztach firmy

Święta Bożego Narodzenia za pasem, firmy szykują wigilijne spotkania. To tradycja i przyjemność, ale też spore wydatki. Czy mogą je rozliczyć w kosztach?

Generalnie tak, dużo jednak zależy od tego, kto uczestniczy w spotkaniu. Jeśli tylko osoby z firmy (pracownicy, menedżerowie, członkowie zarządu), to nie ma problemu. Fiskus nie będzie kwestionować rozliczenia kosztów. I to z paru powodów.

Po pierwsze dlatego, że świąteczne przyjęcia są mocno zakorzenione w naszej tradycji i rezygnacja z Wigilii mogłaby się załodze nie spodobać. Po drugie, nie ma wątpliwości, że takie spotkania integrują pracowników. A pracodawca musi się przecież troszczyć o atmosferę w firmie. Po trzecie, świąteczna impreza jest z reguły dobrą okazją do podsumowania mijającego roku i wskazania planów na następny. Jest więc też w niej aspekt czysto zawodowy.

Potwierdzają to interpretacje skarbówki. Fiskus przyznaje w nich, że spotkania dla załogi poprawiają atmosferę i działają motywująco, co przekłada się na przychody (np. interpretacja nr 0111-KDIB1-2.4010.574.2023.3.MK). Skarbówka zgadza się też, że imprezy są dobrą okazją do poznania się pracowników z kadrą kierowniczą, co pozytywnie wpływa na efektywność i organizację pracy (interpretacja nr 0114-KDIP2-2.4010.338.2024.1.AS).

Schody zaczynają się, gdy na spotkanie świąteczne przyjdą też inni goście. Zacznijmy od współpracowników, czyli tych, którzy mają własną działalność (tzw. samozatrudnieni) oraz są na zleceniach. Fiskus każe wyrzucać ich z kosztów.

Dlaczego? Bo zapraszanie współpracowników na imprezy uznaje za działanie reprezentacyjne, czyli budowanie wizerunku wobec osób trzecich. A reprezentacja jest z podatkowych kosztów wyłączona (np. interpretacja nr 0111-KDIB1-3.4010.346.2023.2.JG). Skarbówka twierdzi też, że organizacja spotkań dla współpracowników nie ma wpływu na wykonywane przez nich usługi.

Z tym stanowiskiem wielokrotnie na łamach „Rzeczpospolitej” (np. 11 sierpnia 2023 r.) polemizowaliśmy. Podkreślaliśmy, że skarbówka nie uwzględnia realiów gospodarczych i nie zauważa, że w wielu branżach, np. informatycznej, samozatrudnieni nie są obcymi kontrahentami, tylko członkami zespołu. Takimi jak pracownicy.

Jeśli więc właściciel przedsiębiorstwa zaprasza całą załogę na imprezę świąteczną, to głównym celem jest budowanie dobrej atmosfery w firmie. I nie ma powodów, aby świadczenia dla współpracowników traktować gorzej niż dla etatowców.

Trudno jednak liczyć na zmianę poglądów fiskusa, bo wygrał już kilka sporów w tej sprawie w Naczelnym Sądzie Administracyjnym (np. wyrok o sygn. II FSK 759/21, który opisywaliśmy w „Rzeczpospolitej” z 17.6.2024 r.).

Warto jednak wspomnieć, że zdarzają się interpretacje, w których przedsiębiorcom udaje się „przemycić” wydatki na współpracowników w kosztach. Tak było w sprawie spółki informatycznej, która zapytała fiskusa o cały szereg świadczeń dla załogi (pracowników, zleceniobiorców oraz samozatrudnionych). Między innymi o poczęstunki z okazji Bożego Narodzenia. Fiskus zgodził się, że one także mogą być kosztem uzyskania przychodów (interpretacja nr 0114-KDIP2-1.4010.167.2024.3.MR1).

– Obawiam się, że to tylko „wypadek przy pracy”. Nie spodziewam się generalnej zmiany stanowiska skarbówki w sprawie współpracowników, zważywszy na sprzyjające jej orzecznictwo Naczelnego Sądu Administracyjnego – mówi Piotr Hanuszewski, senior menedżer w KPMG.

Problem jest też z innymi gośćmi – kontrahentami czy przedstawicielami lokalnych władz. Ich także fiskus każe wyrzucać z kosztów. Twierdzi, że związek wydatków poniesionych na te osoby z przychodem firmy jest zbyt odległy. Poza tym działania skierowane do kontrahentów i polityków są wyłączoną z podatkowych kosztów reprezentacją.

Co więc ma zrobić firma, która organizuje Wigilię dla całej załogi?

– Sporządzić listę gości i podzielić wydatki. To najbezpieczniejsze rozwiązanie – mówi Piotr Hanuszewski.

Czy bez listy się nie da? Może być kłopot, bo jak twierdzi skarbówka, nie wolno zaliczać do kosztów uzyskania przychodów wydatków na „imprezę dla bliżej niezidentyfikowanej grupy osób” (interpretacja nr 0114-KDIP2-2.4010.338.2024.1.AS).

Pamiętajmy też, że fiskus zakwestionuje, bez względu na skład gości, wydatki na alkohol. Zdaniem skarbówki serwowanie mocnych trunków nie wpływa pozytywnie na prowadzoną działalność.

Ochrona emerytów nie obejmuje wszystkich

Osoby, którym pozostał krótki czas do emerytury, mogą liczyć na ochronę. Ustawodawca wprowadził bowiem w Kodeksie pracy odpowiednie zapisy tak, aby ich interesy były zabezpieczone.

I tak, zgodnie z art. 39 Kodeksu pracy pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę osobie, której brakuje nie więcej niż cztery lata do osiągnięcia wieku emerytalnego, jeżeli okres zatrudnienia umożliwia mu uzyskanie prawa do świadczenia z osiągnięciem tego wieku. Dzieje się tak, ponieważ grupa ta jest najbardziej narażona na dyskryminację na rynku pracy. Nie wszyscy jednak mogą z tych zapisów skorzystać. – Ochrona ze względu na wiek przysługuje tylko osobom zatrudnionym na umowie o pracę – wyjaśnia dr Tomasz Lasocki z Politechniki Warszawskiej. Przekonała się o tym niedawno osoba zatrudniona w jednej z firm branży medialnej, świadcząca swoje usługi w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej. Podziękowano jej na krótko przed osiągnięciem wieku emerytalnego.

Pracownik to nie samozatrudniony

Jak zatem zabezpieczyć takie osoby przed utratą zatrudnienia tuż przed emeryturą? Eksperci raczej sceptycznie patrzą na propozycję rozszerzenia ochrony kodeksowej na samozatrudnionych. – To jest stricte rozwiązanie z obszaru prawa pracy. Jestem przeciwny rozciąganiu uprawnień z tego zakresu na inne relacje, w tym biznesowe i cywilnoprawne. W przypadku umów B2B ingerowalibyśmy tym samym w swobodę umów. Taka zmiana mogłaby także doprowadzić do sytuacji, że osoby prowadzące działalność w określonym wieku byłyby na rynku gorzej traktowane. Mam na myśli to, że kontrahenci obawialiby się podejmowania współpracy z przedsiębiorcami w wieku przedemerytalnym, bowiem istniałaby konieczność utrzymania tej relacji przez długi czas, nawet jeżeli nie byłoby takiej woli lub potrzeby po stronie zamawiającego – mówi Łukasz Kozłowski z Federacji Przedsiębiorców Polskich.

Dr Tomasz Lasocki zastanawia się z kolei, czy ochrona nie powinna przysługiwać w sytuacji, gdy ma się np. jednego kontrahenta. – Jest jednak pewien problem. Musielibyśmy bardzo taki przepis zniuansować. Wyobraźmy sobie bowiem osobę prowadzącą działalność, która remontuje domy. Kończy jedno zlecenie, a zaczyna drugie, potem trzecie. Nie jest zatem w jednym czasie związana kilkoma kontraktami. A jednak trudno wymagać, aby jakiś kontrahent zatrudniał ją przez kilka lat, których brakuje jej do emerytury – wyjaśnia.

Dalej ekspert zauważa, że moglibyśmy przykładowo przyjąć, że chodzi o dłuższą współpracę. – Tylko wyobrażam sobie sytuację, że podmioty, które będą chciały przed tym uciec, zaczną podpisywać serię krótkich umów, np. miesięcznych, zamiast jednej długiej z cyklicznym okresem rozliczenia – mówi dr Lasocki.

Kwestia systemu

Ekspert proponuje natomiast inne rozwiązanie. – Obecnie kwestia ustalenia stosunku pracy na drodze sądowej trwa bardzo długo i jest skomplikowana. Dlatego warto zastanowić się nad udrożnieniem tej procedury. Teraz jest ona bowiem niesatysfakcjonująca. Problemem są np. kwestie dowodowe. Przykładowo, jeżeli nakaże się sprzątaczce kupić wiadro z własnych środków, to już może być podstawa do uznania, że nie mamy do czynienia z umową o pracę, bo taka osoba sama sobie zapewnia narzędzia – wyjaśnia.

Jak to rozwiązać? Ekspert sugeruje, że w takim przypadku warto doprecyzować, jakie cechy wystarczyłyby do uznania danego stosunku za umowę o pracę. – Chodzi o takie przesłanki, które można szybko i łatwo zweryfikować. Przykładowo, jeżeli dany podmiot np. w okresie trzyletnim przez dwa lata był dominującym kontrahentem takiej osoby, usługa była świadczona osobiście, najczęściej w miejscu wskazanym przez zatrudniającego, który miał prawo do przekazywania bieżących wskazówek dotyczących sposobu realizacji usługi, to powinien zostać uznany za pracodawcę. Sąd miałby jasną sytuację do podjęcia szybkiej decyzji – mówi.

Jak zaznacza, jeszcze ważniejsza byłaby redukcja drastycznie różnych obciążeń podatkowo-składkowych osobiście świadczonej pracy, w zależności od wybranej formy zatrudnienia.– Tak długo jak te różnice nie tylko występują, ale są wręcz przez ustawodawcę pogłębiane, nie ma szans na normalizację rynku pracy – uważa dr Lasocki. W podobnym tonie wypowiada się Łukasz Kozłowski. – Powodem świadczenia pracy w ramach działalności zamiast etatu jest duża dysproporcja w poziomie obciążeń pomiędzy taką formą zarobkowania a umową o pracę. Należałoby zatem zreformować system podatkowy i ubezpieczeniowy.

Zmiany dla pacjentów z wczesnym zapaleniem stawów

Aktualny stan prawny

Program pilotażowy KOWZS został wprowadzony rozporządzeniem Ministra Zdrowia z 15.9.2023 r. w sprawie programu pilotażowego w zakresie kompleksowej opieki nad świadczeniobiorcą z wczesnym zapaleniem stawów (Dz.U. z 2023 r. poz. 2212). Rozporządzenie weszło w życie 31.10.2023 r.

Celem programu jest:

1. ocena organizacji, jakości i efektywności opieki KOWZS;
2. opracowanie krajowych wytycznych postępowania medycznego wraz ze standardami prowadzenia elektronicznej dokumentacji medycznej w zakresie opieki nad pacjentami z wczesnym zapaleniem stawów (dalej: WZS).

Program podzielono na następujące etapy:

1. etap organizacji – 12 miesięcy do dnia wejścia w życie (tj. do 31.10.2024 r.), obejmujący przygotowanie przez Narodowy Instytut Geriatrii, Reumatologii i Rehabilitacji im. prof. dr hab. med. Eleonory Reicher w Warszawie – lidera KOWZS i zatwierdzenie przez ministra właściwego do spraw zdrowia wytycznych postępowania w programie pilotażowym KOWZS, podpisanie przez NFZ umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej z ośrodkami WZS i liderem KOWZS oraz umowy na realizację zadań z w zakresie programu pilotażowego KOWZS, podpisanie umowy na dotację z Ministrem Zdrowia;
2. etap realizacji – 26 miesięcy od dnia zakończenia etapu organizacji, obejmujący realizację świadczeń w ramach programu, bieżącą ocenę i weryfikację prowadzenia opieki KOWZS, bieżącą ocenę poprawności wdrożenia i funkcjonowania wytycznych postępowania w programie pilotażowym KOWZS;
3. etap ewaluacji – 7 miesięcy od dnia zakończenia etapu realizacji, obejmujący m.in. działania analityczne oraz ewaluacyjne w ramach programu pilotażowego KOWZS, przygotowanie sprawozdań, raportów, krajowych wytycznych.

Aktualnie został zrealizowany pierwszy z etapów, tj. etap organizacji trwający ostatnie 12 miesięcy, począwszy od listopada 2023 r.

Natomiast dla pacjenta program oznacza dwa moduły:

1. moduł diagnostyczny;
2. moduł kompleksowej opieki.

W module diagnostycznym, na podstawie skierowania lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, pacjent powyżej 18 roku życia z konkretnym rozpoznaniem wg ICD-10 (np. łuszczyca stawowa, dna moczanowa, zapalenie mięśni), u którego wystąpiły objawy WZS, byłyby diagnozowany przez lekarza reumatologa. Podczas pierwszej porady kwalifikującej do programu pilotażowego KOWZS w ramach modułu 1. pacjent otrzymuje Kartę Świadczeniobiorcy z Zapalnymi Chorobami Reumatycznymi. Natomiast w trakcie drugiej porady w ramach modułu 1. pacjent otrzymuje Indywidualny Plan Opieki WZS, czyli ,,IPO WZS”.

Moduł kompleksowej opieki obejmował według założeń 4 porady reumatologiczne i 2 porady lekarza specjalisty rehabilitacji medycznej, rehabilitację medyczną według indywidualnego programu rehabilitacji psychoruchowej oraz wizyty specjalistyczne w zależności od potrzeb pacjentów.

Niezakwalifikowanie lub wykluczenie z programu KOWZS dotyczy pacjentów, u których:

1. występuje przeciwskazanie do terapii chorób zapalnych zgodnie z aktualną wiedzą medyczną,
2. w trakcie realizacji programu pilotażowego KOWZS nastąpiła zmiana rozpoznania klinicznego, która nie mieści się w założonej kwalifikacji.

Potrzeba zmian

Projektodawcy zwrócili uwagę na następujące problemy wymagające zmian:

1. brak precyzyjnego określenia jednostek chorobowych, dla których mają zostać opracowane krajowe wytycznych postępowania diagnostyczno-leczniczego, co może przełożyć się na brak spójności założeń programu pilotażowego, które dotyczą jedynie wybranych schorzeń reumatologicznych w opiece WZS, a nie wszystkich rozpoznań chorobowych w dziedzinie reumatologii;
2. dopuszczanie możliwość rozliczenia zrealizowanych do tej pory świadczeń opieki zdrowotnej u świadczeniobiorców, którzy nie mogą uczestniczyć w pilotażu ze względów medycznych, lecz nie przewiduje się możliwości przerwania opieki WZS w przypadku rezygnacji świadczeniobiorcy z udziału w programie pilotażowym KOWZS;
3. rozbieżności interpretacyjne w sposobie naliczania współczynnika korygującego naliczanego do porady bilansowej;
4. brak możliwości przekazywania danych medycznych dotyczących udzielonych świadczeń opieki zdrowotnej świadczeniobiorcy, w tym procesu leczenia bezpośrednio przez NFZ, na podstawie zgody uczestnika, ośrodkom WZS;
5. brak zadania dla ośrodków WZS związanego z przekazywaniem danych do Bazy Zapalnych Chorób Reumatycznych;
6. określenie liczby porad udzielanych przez lekarza specjalistę w dziedzinie rehabilitacji medycznej w ramach modelu organizacyjnego KOWZS;
7. brak dostępności do wskazanych porad specjalistycznych w ośrodkach WZS;
8. brak w modelu organizacyjnym programu pilotażowego KOWZS możliwości realizacji świadczeń diagnostycznych w trybie hospitalizacji jednego dnia;
9. brak zapewnienia, w przypadkach tego wymagających, dodatkowych porad reumatologicznych;
10. katalog badań laboratoryjnych obowiązujący w programie pilotażowym KOWZS nie wyczerpuje w całości możliwości diagnostycznych dla świadczeniobiorców z podejrzeniem jednostek chorobowych wymienionych kodami ICD w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 15.9.2023 r. w sprawie programu pilotażowego w zakresie kompleksowej opieki nad świadczeniobiorcą z wczesnym zapaleniem stawów (Dz.U. z 2023 r. poz. 2212).

Kierunek zmian

Wobec rozbieżności i wątpliwości projektodawcy uwzględnili wprowadzenie następujących zmian w obecnym brzmieniu przepisów:

1. możliwość rozliczenia zrealizowanych świadczeń wynikających z IPO WZS nawet w przypadku rezygnacji przez pacjenta z udziału w programie (obecnie rozliczenie było możliwe jedynie w przypadku przerwania opieki WZS ze względów medycznych, co byłoby niekorzystne finansowo dla świadczeniodawców);
2. doprecyzowanie celów programu pilotażowego KOWZS poprzez dodanie odpowiednich rozpoznań chorobowych według obowiązującej Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych;
3. rozszerzenie katalogu badań laboratoryjnych (z 71 do 89 badań) możliwych do wykonania w ramach WZS, a dzięki temu – precyzyjne rozpoznanie choroby we wczesnym etapie;
4. doprecyzowanie sposobu naliczania współczynnika korygującego naliczanego do porady bilansowej;
5. zobowiązanie ośrodków WZS do przekazywania danych do Bazy Zapalnych Chorób Reumatycznych, co skoordynuje proces diagnostyczno-leczniczy w ramach programu pilotażowego KOWZS;
6. doprecyzowanie liczby porad udzielanych przez lekarza specjalistę w dziedzinie rehabilitacji medycznej w ramach programu pilotażowego KOWZS;
7. wprowadzenie przepisów umożliwiających Liderowi KOWZS oraz ośrodkom WZS uzyskanie od Narodowego Funduszu Zdrowia danych medycznych dotyczących udzielonych świadczeń opieki zdrowotnej pod warunkiem wyrażenia zgody przez świadczeniobiorcę – dzięki temu możliwa będzie pełna koordynacja leczenia świadczeniobiorcy uczestniczącego w programie w zakresie określonym w programie;
8. możliwość wykonywania w 1. module w ramach pierwszej porady świadczenia w postaci hospitalizacji w trybie 1 dnia, a tym samym zwiększenie dostępności do diagnostyki we wszystkich możliwych trybach w zależności od wskazań medycznych;
9. alternatywne sposoby spełnienia warunku lokalizacji porad specjalistycznych;
10. dodanie w modelu organizacyjnym kolejnych porad w zależności od potrzeb świadczeniobiorcy, czego efektem będzie zwiększenie dla świadczeniobiorców dostępności do leczenia w przypadkach tego wymagających.

Zmiany mają nie mieć wpływu na wzrost kosztów realizacji programu pilotażowego, a jedynie umożliwić skorzystanie z pełniejszej diagnostyki przez wybór alternatywnych badań, w zależności od wskazań medycznych.

Etap legislacyjny

Projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia zmieniającego rozporządzenie Ministra Zdrowia z 15.9.2023 r. w sprawie programu pilotażowego w zakresie kompleksowej opieki nad świadczeniobiorcą z wczesnym zapaleniem stawów (Dz.U. z 2023 r. poz. 2212) dostępny jest w wykazie prac legislacyjnych Ministra Zdrowia, numer MZ 1713.

Kasowy PIT zacznie obowiązywać od 2025 r.

Cel i kontekst wprowadzenia dobrowolnego PIT kasowego

Głównym celem ZmPDOFizU24, zgodnie z zapowiedziami zawartymi w exposé premiera z 13.12.2023 r., jest wprowadzenie kasowego sposobu rozliczania przychodów i kosztów uzyskania przychodów.

Przyjęte rozwiązania znajdą zastosowanie na gruncie:

Dotychczasowe regulacje opierały się na zasadzie memoriałowej, zgodnie z którą przedsiębiorca musiał rozliczać przychody w momencie wystawienia faktury, wykonania usługi lub dostawy towaru, niezależnie od faktycznego otrzymania należności. Analogicznie, koszty uzyskania przychodów były rozliczane w momencie ich wystąpienia, nawet jeśli nie zostały jeszcze zapłacone. Takie podejście prowadziło do sytuacji, w których przedsiębiorcy musieli płacić podatek od przychodów, których jeszcze nie otrzymali, co szczególnie obciążało małe firmy.

Na czym polega kasowy PIT?

Metoda kasowa, polegająca na opodatkowaniu dochodów w momencie ich faktycznego otrzymania, ma stanowić odpowiedź na problemy związane z opóźnieniami w płatnościach. W praktyce oznacza to, że przedsiębiorca będzie płacił podatek dopiero wtedy, gdy otrzyma płatność od kontrahenta, co pozwoli uniknąć sytuacji, w której zobowiązania podatkowe powstają w momencie wystawienia faktury, niezależnie od tego, czy należność została uregulowana.

Wyjątek stanowi sytuacja, w której zapłata nie zostanie uregulowana w ciągu 2 lat od daty wystawienia faktury – w takim przypadku przedsiębiorca będzie zobowiązany do rozpoznania przychodu, niezależnie od faktycznej zapłaty.

Warunki korzystania z kasowego PIT

Nowe rozwiązanie skierowane jest przede wszystkim do małych przedsiębiorców. Zasady ustalania przychodów z działalności gospodarczej metodą kasową w ZmPDOFizU24 zostały uregulowane w dodanym art. 14c PDOFizU. Zgodnie z nim, podatnik będzie mógł rozliczać PIT metodą kasową, jeśli:

1. przychody z prowadzonej samodzielnie działalności gospodarczej w roku bezpośrednio poprzedzającym rok podatkowy nie przekroczyły kwoty odpowiadającej równowartości 1.000.000 zł, oraz
2. w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą nie prowadzi ksiąg rachunkowych, oraz
3. złoży właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego sporządzone na piśmie oświadczenie o wyborze metody kasowej rozliczania przychodów, w stosownym terminie.

Przepisy przewidują także możliwość stosowania kasowego PIT przez przedsiębiorców rozpoczynających działalność, co ma ułatwić im start na rynku i zmniejszyć ryzyko związane z początkową płynnością finansową.

Kasowy PIT będą mogli stosować podatnicy PIT prowadzący działalność gospodarczą, którzy będą opłacać podatek dochodowy według:

Co istotne, z opisywanego rozwiązania dotyczącego kasowego PIT będą mogły korzystać osoby fizyczne osiągające przychody z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie. Samodzielne prowadzenie działalności oznacza, że prawa do kasowego PIT nie będą miały osoby prowadzące działalność gospodarczą np. w formie spółki cywilnej czy spółki jawnej.

Procedura wyboru metody kasowej

Mimo że decyzja o wyborze metody kasowej będzie dobrowolna, przedsiębiorca będzie musiał jednak złożyć stosowne oświadczenie właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego.

Zgodnie z dodanym art. 14c ust. 1 pkt 3) PDOFizU, oświadczenie to powinno zostać złożone:

Jak wynika z dodanego art. 14c ust. 11 PDOFizU, dokonany wybór metody kasowej dotyczy również lat następnych, chyba że w kolejnych latach podatnik, w terminie do dnia 20 lutego roku podatkowego, zawiadomi na piśmie właściwego naczelnika urzędu skarbowego o rezygnacji z metody kasowej rozliczania przychodów.

Zasady rozliczania przychodów i kosztów

Jak wskazano powyżej, przedsiębiorca stosujący kasowy PIT będzie rozpoznawał przychód w dacie uregulowania należności. Przez uregulowanie należności będzie rozumiane również częściowe uregulowanie należności, a także wpłaty na poczet dostaw towarów i usług, które zostaną wykonane w następnych okresach sprawozdawczych. Przychodem będzie zatem również, np. zapłacona zaliczka, przedpłata czy zapłacona rata.

Zgodnie z dodanym art. 14c ust. 2 PDOFizU, w przypadku metody kasowej za datę powstania przychodu uważa się dzień uregulowania należności, nie późniejszy niż dzień:

1. upływu 2 lat, licząc od dnia wystawienia faktury, albo
2. likwidacji działalności gospodarczej.

Koszty uzyskania przychodów będą mogły być rozliczane tylko po ich faktycznym poniesieniu. Wyjątek stanowią odpisy amortyzacyjne od środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, które będą rozliczane zgodnie z dotychczasowymi zasadami.

Metoda kasowa jedynie dla udokumentowanych przychodów

Jak wynika z dodanego art. 14c ust. 4 PDOFizU, metoda kasowa rozliczania przychodów ma zastosowanie wyłącznie do przychodów, które:

1. wynikają z transakcji między podatnikiem a przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy z 6.3.2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 236) oraz
2. są udokumentowane fakturami wystawionymi w terminach określonych zgodnie z odrębnymi przepisami.

Wymóg udokumentowania transakcji fakturami ułatwi weryfikację zasadności stosowania przez przedsiębiorców metody kasowej.

Ewidencja i obowiązki administracyjne

Podatnicy korzystający z kasowego PIT będą zobowiązani do prowadzenia ewidencji faktur dokumentujących przychody i koszty.

Nie będzie ona miała określonego wzoru, ale powinna zawierać:

Celem tych wymogów jest zapewnienie transparentności rozliczeń i ograniczenie ryzyka nadużyć podatkowych.

Jeżeli zmarły przedsiębiorca prowadził ewidencję faktur, to przedsiębiorstwo w spadku będzie kontynuować prowadzenie tej ewidencji.

Etap legislacyjny

Prezydent podpisał ustawę 28.10.2024 r. Wejdzie w życie 1.1.2025 r.