Zmiany w przepisach dotyczących cen energii elektrycznej w Polsce

Cele nowelizacji

ZmOgrWysCenEnergU zakłada:

1. przedłużenie wsparcia dla gospodarstw domowych – mechanizm ceny maksymalnej energii elektrycznej został utrzymany na poziomie 500 zł/MWh do 30.9.2025 r.;
2. ograniczenie wsparcia dla innych podmiotów – z uwagi na stabilniejszą sytuację samorządów, instytucji użyteczności publicznej oraz sektora małych i średnich przedsiębiorstw, wsparcie skierowano ku gospodarstwom domowym;
3. poprawę efektywności systemu rekompensat – usprawnienie przepływu środków finansowych oraz doprecyzowanie zasad rozliczeń z Funduszu Wypłaty Różnicy Ceny;
4. wprowadzenie elastyczności finansowej – umożliwienie przesuwania środków między funduszami celem zapewnienia płynności wypłat rekompensat.

Zmiany w systemie cen energii elektrycznej

Kontynuacja mechanizmu ceny maksymalnej

Nowelizacja przedłuża funkcjonowanie mechanizmu ceny maksymalnej za energię elektryczną. Mimo względnej stabilizacji na krajowych i międzynarodowych rynkach energii, uznano, że podmioty z sektora jednostek samorządu terytorialnego, instytucji użyteczności publicznej oraz sektora małych i średnich przedsiębiorstw są mniej narażone na skoki cen niż gospodarstwa domowe. W efekcie wsparcie skoncentrowano wyłącznie na tej ostatniej grupie odbiorców. W okresie od 1.1.2025 r. do 30.9.2025 r. cena maksymalna energii elektrycznej dla gospodarstw domowych będzie wynosić 500 zł/MWh, co pozwoli na uniknięcie kosztów sięgających średnio 623 zł/MWh, wynikających z taryf rynkowych zatwierdzonych na okres od 1.7.2024 r. do 31.12.2025 r. przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.

Obowiązki w zakresie taryf energetycznych

ZmOgrWysCenEnergU nakłada na przedsiębiorstwa energetyczne wykonujące działalność w zakresie obrotu energią elektryczną obowiązek złożenia wniosków o zmianę taryfy dla energii elektrycznej do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki w terminie do 30.4.2025 r.

W odniesieniu do przedsiębiorstw wykonujących zadania sprzedawcy z urzędu, zwolnionych z obowiązku przedkładania taryf do zatwierdzenia zgodnie z art. 49 ust. 1 ustawy z 10.4.1997 r. – Prawo energetyczne (Dz.U. z 2024 r. poz. 266) obowiązek ten będzie dotyczył złożenia do Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki wniosku o taryfę dla energii elektrycznej albo jej zmianę także w terminie do dnia 30.4.2025 r.

Wprowadzone rozwiązanie gwarantuje dalsze monitorowanie kosztów energii, a także ścisłe przestrzeganie założeń dotyczących cen maksymalnych.

Odejście od wsparcia dla instytucji publicznych

W obliczu stabilniejszej sytuacji na rynku oraz rosnącej dostępności ofert konkurencyjnych, zrezygnowano z mechanizmów ochronnych dla jednostek samorządowych, instytucji publicznych oraz podmiotów z sektora małych i średnich przedsiębiorstw.

Zmiana ta ma na celu uproszczenie systemu wsparcia oraz skoncentrowanie środków na gospodarstwach domowych, dla których wzrost rachunków za energię może mieć najbardziej dotkliwe skutki.

Korekty w systemie opłat mocowych

Zawieszenie opłaty mocowej dla gospodarstw domowych

Działania osłonowe obejmują przedłużenie zerowej stawki opłaty mocowej dla gospodarstw domowych na 2025 r. Odbiorcy energii elektrycznej w punktach poboru o napięciu znamionowym nieprzekraczającym 1 kV, wykorzystujący energię na własne potrzeby, zostaną zwolnieni z tej opłaty.

Operator systemu przesyłowego, który pobiera opłatę mocową, będzie otrzymywał rekompensatę powiększoną o podatek VAT, na wyodrębniony rachunek, który wskaże dysponentowi Fundusz Przeciwdziałania COVID-19. Środki będą przekazywane na wskazany rachunek do 20. dnia miesiąca następującego po miesiącu, którego dotyczy rekompensata. Co istotne, środki finansowe wypłacane w ramach rekompensaty są środkami zgromadzonymi z tytułu opłaty mocowej.

Nowe limity wydatków z Funduszu COVID-19

W ZmOgrWysCenEnergU przewidziano maksymalne limity wydatków z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 z tytułu rekompensaty w 2025 r. Dostrzeżono również konieczność zmiany planu finansowego Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 oraz zmianę w ustawie z 31.3.2020 r. o zmianie ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 568) poprzez określenie, że celem wydatkowania z Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 jest rekompensata wypłacana na rzecz operatora systemu przesyłowego w związku z ustaleniem stawki opłaty mocowej dla wybranych odbiorców końcowych na poziomie 0 zł/miesiąc w 2025 r.

Modernizacja zasad finansowania rekompensat

Elastyczność w zarządzaniu funduszami

Analiza funkcjonowania dotychczasowych systemów wsparcia wykazała konieczność wprowadzenia większej elastyczności w gospodarowaniu środkami. ZmOgrWysCenEnergU umożliwia przesuwanie funduszy między Funduszem Wypłaty Różnicy Ceny a Funduszem Przeciwdziałania COVID-19 środków przeznaczonych na rekompensaty za stosowanie mechanizmu ceny maksymalnej w celu zapewnienia ich płynnych wypłat.

Doprecyzowanie terminów rozliczeń

Przepisy nowelizacji wprowadzają terminy końcowego rozliczenia systemu rekompensat za 2025 r., aby uniknąć kolizji z rozliczeniami za poprzednie okresy wsparcia.

Rozwiązanie to zapewnia płynność działania systemu finansowego oraz ułatwia zarządzanie środkami przeznaczonymi na wsparcie odbiorców energii elektrycznej.

Etap legislacyjny

Przepisy ustawy z 27.11.2024 r. o zmianie ustawy o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku oraz w 2024 roku oraz niektórych innych ustaw weszły w życie 12.12.2024 r.

Komentarz dla Legalis.pl
dr hab. Mariusz Szyrski, prof. Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Przepisy ustawy z 27.11.2024 r. o zmianie ustawy o środkach nadzwyczajnych mających na celu ograniczenie wysokości cen energii elektrycznej oraz wsparciu niektórych odbiorców w 2023 roku oraz w 2024 roku oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2024 r. poz. 1831), które weszły w życie 12.12.2024 r. stanowią dobrą kontynuację działań osłonowych dla gospodarstw domowych – w zakresie mechanizmu ceny maksymalnej energii elektrycznej oraz zawieszenia opłaty mocowej. Problematyczne jednak wydaje się pominięcie innych grup odbiorców (jak wskazano – środków nadzwyczajnych nie stosuje się między innymi wobec jednostek samorządu terytorialnego, instytucji użyteczności publicznej, czy sektora małych i średnich przedsiębiorstw) – w szczególności właśnie w stosunku do najmniejszych przedsiębiorców (MŚP oraz mikro). Na sprawę tą zwrócił uwagę Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców w piśmie z 20.11.2024 r. stanowiącym opinię w procesie legislacyjnym na etapie konsultacji. W znowelizowanej ustawie wprowadzono ponadto „uelastycznienie” w zakresie możliwości przesunięcia pomiędzy Funduszem Wypłaty Różnicy Ceny a Funduszem Przeciwdziałania COVID-19 środków przeznaczonych na rekompensaty za stosowanie mechanizmu ceny maksymalnej.

To był dobry rok dla frankowiczów, a następny może być jeszcze lepszy

Kluczowym wydarzeniem mijającego roku była uchwała frankowa Sądu Najwyższego. 25 kwietnia 2024 r. Izba Cywilna SN w swojej uchwale (sygn. akt III CZP 25/22) odpowiedziała na kilka kluczowych dla frankowiczów pytań przedstawionych przez pierwszą prezes SN Małgorzatę Manowską.

W uchwale SN stwierdzono:

W ciągu trzech lat czekania na uchwałę SN, TSUE rozstrzygnął część tych kwestii generalnie na korzyść frankowiczów. Z tego powodu zwłaszcza prawnicy reprezentujący frankowiczów raczej zmniejszali rolę uchwały SN, ale już w pierwszych dniach po jej przyjęciu kolejne składy SN w sprawach frankowych odwoływały się do jej tez.

– Nie można przecenić znaczenia tej uchwały, która niejako potwierdziła trafność głównej linii orzeczniczej ukształtowanej m.in. w Wydziale Frankowym – wskazuje jego były szef, sędzia Tomasz Niewiadomski.

Podobnie uchwałę SN ocenia adwokat Wojciech Wandzel, występujący w sądach po stronie banków. Jego zdaniem było to najważniejsze wydarzenie w sprawach kredytów walutowych w 2024 r. Choć uchwała w przeważającej części podtrzymała już wcześniej wykształcone linie orzecznicze, to jednak doprecyzowała niektóre kwestie, jak np. przedawnienie roszczenia banku.

– Za sprawą tej uchwały praktycznie na dobre zakończyliśmy dyskusje na temat ważności umów powiązanych z walutami obcymi. Z kolei za sprawą TSUE zakończyliśmy też dyskusję na temat różnego rodzaju wynagrodzeń za korzystanie z kapitału, których domagały się banki – ocenia Wiktor Budzewski, adwokat.

Kolejne uchwały i wyroki

SN nie poprzestał na uchwale z 25 kwietnia, wydając kolejne wyroki i uchwały dotyczące kredytów frankowych. W wyroku z 30 kwietnia 2024 r. Sąd Najwyższy (sygn. akt II CSKP 1531/22) wyjaśnił, że bank nie może skutecznie wezwać konsumenta do zwrotu kapitału wypłaconego w wykonaniu nieważnej umowy kredytu, jeżeli w tym samym czasie kwestionuje nieważność tej umowy.

– To znaczy, że nieskuteczne z tej przyczyny wezwanie do zapłaty nie wywołuje wymagalności roszczenia banku, a więc nie może być dochodzone przed sądem, a konsument nie jest zobowiązany do zapłaty odsetek za opóźnienie – wyjaśnia adwokat Marcin Szymański. I przypomina też uchwałę SN z 19 czerwca 2024 r. (sygn. akt III CZP 31/23), że w przypadku nieważności umowy, w wykonaniu której obie strony spełniały świadczenia pieniężne, a więc nadające się do potrącenia, wykluczone jest podnoszenie zarzutu zatrzymania.

Warto również odnotować uchwałę SN z 19 września 2024 r. (sygn. akt III CZP 5/24), która ułatwia tysiącom frankowiczów rozstanie z upadłym Getin Bankiem, rozliczenie i uwolnienie hipotek na ich mieszkaniach i domach. Uchwała rozstrzygnęła, że postępowanie sądowe o ustalenie nieistnienia umowy kredytu przeciwko bankowi w upadłości może być podjęte z chwilą ustanowienia syndyka.

W mijającym roku reaktywowana Komisja Kodyfikacyjna Prawa Cywilnego przygotowała projekt ustawy potocznie nazywanej frankową, która ma usprawnić rozpoznawanie spraw frankowych, których w sądach czeka na wyrok obecnie 200 tys.

Będzie też ustawa

Przewiduje ona m.in. rozszerzenie możliwości orzekania w takich sprawach na posiedzeniu niejawnym w pierwszej i drugiej instancji, możliwość przesłuchania świadka zdalnie mimo sprzeciwu strony. Zniesiony ma być też w sprawach frankowych zakaz podnoszenia przez pozwanego zarzutu potrącenia, co umożliwi łączne rozpoznanie roszczeń frankowicza i banku oraz orzekanie tylko co do nadwyżki większego roszczenia nad mniejszym, co ograniczy liczbę spraw frankowych.

To nie koniec proponowanych zmian: z chwilą doręczenia odpisu pozwu bankowi z mocy prawa ma następować wstrzymanie spłaty kredytu przez konsumenta, co odciąży także sądy od rozpoznawania tysięcy wniosków o takie zabezpieczenia. Wreszcie ułatwienia mają dotyczyć także ugodowego kończenia sporów. Tu dobra wiadomość, bo liczba ugód konsument–bank rośnie od pewnego czasu i sięga obecnie 5 tys. miesięcznie.

Projekt musi jednak przejść jeszcze konsultacje publiczne, uzyskać potwierdzenie rządu i przejść cały proces legislacyjny – to wszystko w 2025 r.

Tymczasem zespół dr Anety Wiewiórowskiej-Domagalskiej, pełnomocnika ministra sprawiedliwości ds. ochrony praw konsumenta, już wdraża cyfrowe rozwiązania, które mają usprawnić rozpoznawanie spraw frankowych.

Narzędzia dla sądów

Chodzi m.in. o bazę orzecznictwa TSUE w sprawach frankowych z ich opracowaniem oraz „cyfrowego asystenta” sędziego, pozwalającego na cyfrowe korzystanie z akt sprawy. Na początku 2025 r. ma być też powołany dodatkowy wydział frankowy w warszawskim Sądzie Apelacyjnym, który jest szczególnie obciążony odwołaniami z warszawskiego sądu frankowego.

– Pozytywnie oceniam te rozwiązania tworzone w konsultacji z sędziami, także naszego wydziału frankowego, który do końca III kwartału 2024 r. miał bardzo dobre wyniki przejawiające się m.in. rosnącą liczbą wydawanych wyroków oraz konsekwentnym „pokrywaniem wpływu”. Pojawiały się jednak także czynniki niekorzystne: znaczne zwiększenie wpływu nowych spraw w IV kwartale 2024 r. Nie można też zapominać o nasilających się sporach wewnątrz wymiaru sprawiedliwości, które skutkują m.in. decyzjami personalnymi oderwanymi od faktycznych kompetencji czy brakiem nominacji nowych sędziów – mówi sędzia Tomasz Niewiadomski.

– Zmiany w „sądach frankowych”, w szczególności w strukturze SA w Warszawie, powinny przyczynić się do znacznego przyspieszenia rozpoznawania spraw i powinny się przełożyć na coraz częstsze zawieranie przez banki ugód, które będą korzystne także dla frankowiczów – ocenia mec. Budzewski.

– Zarówno prace MS, jak i aktywność sądów w zadawaniu pytań do TSUE (a są tam aż trzy pytania dotyczące początku biegu terminu przedawnienia roszczeń banku w razie nieważności umowy) mogą zwiększyć presję na banki do zawierania ugód na warunkach bardziej niż dziś odpowiadających spodziewanemu wyrokowi – wskazuje dr Mariusz Korpalski.

Nie tylko wcześniejsze emerytury. Kluczowe orzeczenia 2024 r.

Jakie tegoroczne rozstrzygnięcia w kwestiach pracy i świadczeń ZUS były najistotniejsze?

– Po namyśle na pewno wymieniłbym wyrok TK w sprawie wcześniejszych emerytów, bo zapewne wymusi on zmiany w prawie – mówi Oskar Sobolewski, ekspert emerytalny i rynku pracy z HRK Payroll Consulting.

Wskazuje również na uchwałę SN potwierdzającą bezwzględną ochronę kobiet w ciąży.

– Takie orzeczenia są też ważne w kontekście budowania środowiska sprzyjającego zwiększaniu poziomu dzietności, szczególnie kiedy jej współczynnik w Polsce jest coraz mniejszy. Dobrze, żeby podobne komunikaty były wysyłane nie tylko w kierunku pracownic, ale też kobiet prowadzących działalność gospodarczą – dodaje.

Oto lista kluczowych orzeczeń.

Sąd Najwyższy uznał, że odmowa rozłożenia na raty należności z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne następuje w formie decyzji administracyjnej, od której jednak przysługuje odwołanie do sądu (w terminie i na zasadach określonych w KPA). Efekt? W takim przypadku sąd jest uprawniony wyłącznie do oceny, czy decyzja odmowna organu rentowego była zasadna. Jeśli uzna, że nie, to ją uchyla i daje ZUS możliwość zaproponowania lepszych dla płatnika warunków. To ważna wiadomość dla przedsiębiorców, którym SN otworzył w ten sposób drogę sądową do kwestionowania niekorzystnego dla nich rozstrzygnięcia ZUS.

Uchwała SN z 10 grudnia 2024 r. (sygn. akt: III UZP 3/24).

Sąd Najwyższy uznał, że ujawnienie w toku postępowania sądowego nowej okoliczności, jaką jest ciąża pracownicy, w okresie biegnącego wypowiedzenia nie stanowi zmiany powództwa. Dlatego też nie jest ograniczona terminem z art. 264 KP.

Innymi słowy, informacja o ciąży może być przekazana pracodawcy z dużym opóźnieniem, a i tak kobieta będzie podlegać ochronie. SN przekonywał, że ujawnienie, iż dana osoba spodziewa się dziecka, później ma wpływ tylko na ograniczenie okresu, za który zasądza się wynagrodzenie za czas pozostawania przez nią bez pracy. Jest ono wówczas liczone od momentu, kiedy pracodawca otrzymał informację na temat stanu zatrudnionej. Rozstrzygnięcie SN potwierdza, że ochrona kobiet w ciąży ma charakter bezwzględny.

Uchwała SN z 17 października 2024 r. (sygn. akt: III PZP 1/24).

SN uznał, że sąd ma prawo do przyznania renty szkoleniowej określonej w art. 60 ust. 1 ustawy emerytalnej. Mają do niej prawo ci ubezpieczeni, którzy są niezdolni do pracy w dotychczasowym zawodzie i spełniają warunki do przyznania renty, ale zarazem mogą podjąć pracę innego rodzaju po przekwalifikowaniu się. Sąd może przyznać rentę szkoleniową na okres sześciu miesięcy od uprawomocnienia się wyroku.

Uchwała SN z 27 listopada 2024 r. (sygn. akt: III UZP 1/24).

Wiele czynników decyduje o tym, czy właściwa jest umowa o dzieło, czy może ta o świadczenie usług – uznał Sąd Najwyższy. Twórczy aspekt wykonywanych czynności o tym jednak nie przesądza. Jest on jedynie wykładnikiem starannego działania. To kolejne orzeczenie, które określa, w jakich warunkach dopuszczalne są umowy o dzieło.

Wyrok SN z 19 listopada 2024 r. (sygn. akt: I USKP 83/24).

SN orzekł, że małoletni, który uległ wypadkowi w czasie zajęć dydaktycznych, powinien być uprawniony do ubiegania się o rentę z tytułu niezdolności do pracy w związku z tym zdarzeniem bez konieczności dokumentowania okresów składkowych i nieskładkowych (na podstawie ustawy o zaopatrzeniu z tytułu wypadków lub chorób zawodowych powstałych w szczególnych okolicznościach (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 984). W efekcie SN przesądził, że przepisy nie zawierają dolnej granicy wieku, po ukończeniu którego ubezpieczony może ubiegać się o omawiane świadczenie.

Wyrok SN z 18 września 2024 r. (sygn. akt: III USKP 29/24).

TK wydał wyrok, w którym uznał, że art. 25 ust. 1b ustawy emerytalnej pozwalający na pomniejszenie świadczenia, w sytuacji gdy ubezpieczony przeszedł na wcześniejszą emeryturę, jest niezgodny z konstytucją w stosunku do osób, które skorzystały z możliwości przejścia, zanim regulację tę ogłoszono. Przepis ten naruszał konstytucję w odniesieniu do kilku roczników, tj. kobiet urodzonych w latach 1949+ (z wyłączeniem roku 1953, gdyż w stosunku do nich TK wypowiedział się w wyroku o sygn. P 20/16) oraz mężczyzn urodzonych w latach 1949–1952 i w 1954 r. Efekt? Konieczna jest kolejna nowelizacja przepisów.

Wyrok TK z 4 czerwca 2024 r. (sygn. akt: SK 140/20).

Lekarz, który w ramach działalności gospodarczej współpracuje z podmiotem medycznym, gdzie odbywał staż, może korzystać z preferencji w należnościach do ZUS – uznał SN. Chodzi o art. 18a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych, normujący preferencje składowe trwające 24 miesiące oraz art. 18 prawa przedsiębiorców regulujący ulgę na start.

To ważne rozstrzygnięcie dla młodych medyków, którym ZUS do tej pory odmawiał prawa do opłacania niższych składek w takim przypadku.

Uchwała składu siedmiu sędziów SN z 9 kwietnia 2024 r. (sygn. akt: III UZP 9/23).

Osoba posiadająca 99 proc. udziałów w spółce z o.o. nie podlega ubezpieczeniom społecznym – orzekł SN. Temat budzi kontrowersje, bowiem sądy często uznają, że 1 proc. udziałów to wartość iluzoryczna i zbyt mała, by można było mówić o spółce wieloosobowej, której wspólnicy są zwolnieni z opłacania ZUS. SN, stosując wykładnię literalną, uznał inaczej. Ewentualne ukrócenie przypadków unikania oskładkowania leży zatem w gestii ustawodawcy.

Uchwała SN z 21 lutego 2024 r. (sygn. akt: III UZP 8/23)

NSA uznał, że pracodawcy mogą przechowywać dokumenty kandydatów do pracy (np. ich CV) nawet kilka lat. Wystarczającym powodem jest obrona przed przyszłym potencjalnym roszczeniem kandydatów do pracy. W efekcie firmy mogą przechowywać dokumenty rekrutacyjne przynajmniej do momentu, w którym nie upłynie termin przedawnienia roszczeń z tytułu naruszenia zasady równego traktowania tj. do trzech lat od zakończenia rekrutacji.

Wyrok NSA z 20 lutego 2024 r. (sygn. akt: III OSK 2700/22).

Znamiona niezatrzymania pojazdu na polecenie osoby uprawnionej

Opis stanu faktycznego

Sąd Rejonowy w P. wyrokiem z 7.3.2022 r., II K 153/21, uznał oskarżonego G.C. za winnego tego, że 25.7.2020 r. w miejscowości O. na drodze publicznej kierował pojazdem mechanicznym w postaci samochodu osobowego marki B., będąc w stanie nietrzeźwości, przy czym nie zastosował się do wydawanego przez osobę uprawnioną do kontroli ruchu drogowego, poruszającą się pojazdem uprzywilejowanym, polecenia zatrzymania się, wydanego przy użyciu sygnałów świetlnych i dźwiękowych, i kontynuował dalszą jazdę. Ponadto SR przyjął, iż oskarżony nie zastosował się do wydawanych przez osobę uprawnioną do kontroli ruchu drogowego sygnałów tarczą do zatrzymania pojazdu i kontynuował dalszą jazdę, i uznał oskarżonego G.C. za winnego popełnienia przestępstwa określonego w dyspozycji art. 178a § 1 KK i art. 178b KK w zw. z art. 11 § 2 KK, za które przy zastosowaniu art. 37a § 1 KK wymierzył mu karę 200 stawek dziennych grzywny, przyjmując wysokość jednej stawki dziennej w kwocie 40 złotych. Ponadto Sąd I instancji na podstawie art. 42 § 2 KK i art. 42 § 1a pkt 1 KK orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci zakazu prowadzenia wszelkich pojazdów mechanicznych przez okres 4 lat, a także na podstawie art. 43a § 2 KK orzekł wobec oskarżonego środek karny w postaci świadczenia pieniężnego w kwocie 6000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej.

Apelację od wyroku Sądu I instancji wniósł obrońca oskarżonego i zaskarżając go w całości zarzucił obrazę przepisów postępowania, która mogła mieć wpływ na treść orzeczenia, a mianowicie art. 7 KPK oraz art. 5 § 2 KPK, przez orzeczenie w sposób dowolny z naruszeniem zasady swobodnej oceny zebranych w sprawie dowodów, naruszenie zasady in dubio pro reo, a także przypisanie oskarżonemu popełnienie występku na podstawie błędnie sformułowanego zarzutu.

Podnosząc powyższe zarzuty, skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi I instancji.

Po rozpoznaniu apelacji Sąd Okręgowy w P. wyrokiem z 12.7.2022 r., II Ka 112/22, utrzymał w mocy zaskarżony wyrok Sądu Rejonowego w P.

Kasację od wyroku Sądu odwoławczego wniósł Rzecznik Praw Obywatelskich, zaskarżając go w całości na korzyść skazanego.

Skarżący w uzasadnieniu kasacji zarzucił wyrokowi rażące i mające istotny wpływ na jego treść naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 440 KPK w zw. z art. 433 § 1 KPK, polegające na tym, że Sąd II instancji, rozpoznając apelację obrońcy, niezależnie od granic zaskarżenia i podniesionych zarzutów, utrzymał w mocy rażąco niesprawiedliwe orzeczenie Sądu I instancji, które zapadło z oczywistym naruszeniem prawa procesowego, to jest art. 7 KPK i art. 410 KPK, wskutek przyjęcia, że oskarżony swoim zachowaniem wyczerpał znamiona występku z art. 178b KK, podczas gdy żaden z dowodów przeprowadzonych w toku przewodu sądowego nie wskazywał, by skierowane na drodze publicznej polecenie zatrzymania pojazdu kierowanego przez niego wydane było przez uprawnionego do kontroli ruchu drogowego, poruszającego się pojazdem, oraz by dokonane było przy użyciu sygnałów dźwiękowych i świetlnych.

Podnosząc powyższy zarzut, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi odwoławczemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Rzecznika Praw Obywatelskich na korzyść skazanego, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Okręgowemu w P. w postępowaniu odwoławczym.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego kasację, jako oczywiście zasadną, należało uwzględnić na posiedzeniu w trybie określonym w art. 535 § 5 KPK.

W przedmiotowej sprawie doszło do naruszenia przez Sąd odwoławczy art. 433 § 1 KPK w zw. z art. 440 KPK. Zgodnie z art. 433 § 1 KPK sąd odwoławczy może rozpoznać sprawę poza granicami zaskarżenia i postawionych zarzutów m.in. w przypadku określonym w art. 440 KPK, tj. gdy „utrzymanie orzeczenia w mocy byłoby rażąco niesprawiedliwe”. O rażącej niesprawiedliwości rozstrzygnięcia można zasadnie twierdzić wówczas, gdy dotknięte jest ono niepodniesionymi w zwykłym środku odwoławczym uchybieniami mieszczącymi się w każdej z tak zwanych względnych przyczyn odwoławczych, o ile ich waga i charakter są takie, że czynią orzeczenie niesprawiedliwym, i to w stopniu rażącym (zob. np. wyrok SN z 8.3.2017 r., III KK 444/16, Legalis).

Należało przyjąć, zgodnie z treścią zarzutu kasacyjnego, że rozstrzygnięcie Sądu I instancji dotknięte było tego rodzaju uchybieniem, które nakazywało zgodnie z art. 440 KPK wykroczyć poza granice zaskarżenia i treść postawionych w apelacji zarzutów. Sąd I instancji całkowicie bezpodstawnie przyjął bowiem, że w przedmiotowej sprawie skazany G.C. zrealizował znamiona czynu zabronionego z art. 178b KK. W myśl dyspozycji tego przepisu osoba uprawniona do kontroli ruchu drogowego, która wydała polecenie zatrzymania pojazdu mechanicznego, ma obowiązek m.in. poruszania się pojazdem samochodowym. Innymi słowy przepis ten wyłącza z zakresu hipotezy normy sankcjonującej m.in. funkcjonariusza znajdującego się obok albo wewnątrz zaparkowanego pojazdu (zob. np. G. Bogdan, w: Kodeks karny. Część szczególna. Tom II. Część I. Komentarz do art. 117-211a, red. W. Wróbel, A. Zoll, Warszawa 2017, teza 6 do art. 178b). Ponadto polecenie zatrzymania pojazdu ma nastąpić „przy użyciu sygnałów dźwiękowych i świetlnych”.

W świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie budzi zaś wątpliwości to, że funkcjonariusz Policji M.K. wydał polecenie zatrzymania pojazdu kierowanego przez skazanego G.C., znajdując się poza pojazdem, a ponadto używając wyłącznie tarczy sygnalizacyjnej. Świadczą o tym wyjaśnienia skazanego złożone na etapie postępowania przygotowawczego: „Ja, jadąc widziałem, jak po prawej stronie na poboczu stoi bus z przyczepą i za nim prawdopodobnie stał radiowóz policyjny. Będąc na wysokości tego busa i radiowozu, nagle zobaczyłem jak na mój pas ruchu wychodzi funkcjonariusz Policji, który chciał mnie zatrzymać lizakiem. Zjeżdżając na parking obok ośrodka zdrowia, nie słyszałem sygnałów dźwiękowych radiowozu, który podobno miał jechać za moim pojazdem”. Wyjaśnienia te zostały ujawnione na rozprawie na podstawie art. 405 § 2 KPK. Znajdują one potwierdzenie w zeznaniach świadka M.K.: „Kategorycznie stwierdzam, że oskarżony widział nadawany mu kilkakrotnie przeze mnie znak tarczą do zatrzymywania się. Wyszedłem odrobinę na jezdnię. Gdy dawałem kierującemu znak do zatrzymania, zrobiłem krok do przodu na jezdni. Następnie niezwłocznie ruszyłem za kierującym samochodem oznakowanym. Mimo starań nigdzie nie zauważyłem pojazdu marki B.”. Oznacza to, że w przedmiotowej sprawie nie doszło do polecenia zatrzymania pojazdu wydanego przez osobę uprawnioną poruszającą się pojazdem (funkcjonariusz Policji stał przy jezdni), ani za pomocą sygnałów dźwiękowych i świetlnych (używał tarczy sygnalizacyjnej).

W doktrynie podnosi się, że karalność zachowania opisanego w art. 178b KK opiera się zasadniczo na nieposłuszeństwie wobec normy ustanowionej przez ustawodawcę, a stopień ingerencji w wolność sprawcy jest niewspółmiernie wysoki w stosunku do zagrożenia dla życia i zdrowia jednostek, jakie sprawca stwarza swoim zachowaniem.

Ponownie rozpoznając sprawę, Sąd odwoławczy uwzględni powyższe uwagi, dokonując prawidłowej subsumpcji stanu faktycznego w sprawie.

Niższy podatek od nieruchomości wynajmowanych przez przedsiębiorców na cele mieszkaniowe

Pytanie prawne

Prokurator Generalny wystąpił z wnioskiem o podjęcie przez skład 7 sędziów NSA uchwały mającej na celu wyjaśnienie: czy budynki mieszkalne lub ich części przeznaczone do najmu mającego służyć zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych najemców w ramach prowadzenia przez podatnika podatku od nieruchomości działalności gospodarczej, należy traktować jako budynki mieszkalne lub ich części, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. a ustawy z 12.1.1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 70; dalej: PodLokU), czy jako budynki mieszkalne lub ich części zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. b PodLokU?

Stawka podatku od nieruchomości ciążącego na właścicielu, posiadaczu i użytkowniku wieczystym, pozostaje w związku z celami, którym służy dana nieruchomość oraz rodzajem i sposobem wykorzystania tego majątku. W art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. a PodLokU ustawodawca przyjął dla budynków mieszkalnych lub ich części preferencyjną, niską stawkę opodatkowania. Wyjątkiem od tego rozwiązania jest opodatkowanie budynków mieszkalnych lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej. Powierzchnie takie opodatkowane zostały maksymalną stawką, zrównaną z opodatkowaniem budynków lub ich części związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej.

W orzecznictwie w zakresie przedstawionego przez Prokuratora Generalnego zagadnienia prezentowane są dwa stanowiska. Według pierwszego z nich prowadzenie przez wynajmującego działalności gospodarczej w oparciu i dzięki budynkom lub lokalom mieszkalnym przesądza, że należy je uznać za zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej. Przedsiębiorca powinien więc opłacać podatek według stawek, których maksymalną wartość wyznacza art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. b PodLokU (zob. wyrok NSA z 25.7.2023 r., III FSK 125/23, Legalis, wyrok NSA z 4.10.2022 r., III FSK 967/21, Legalis). Drugi pogląd opiera się na założeniu, że dla zastosowania w odniesieniu do budynków mieszkalnych lub ich części najwyższej stawki opodatkowania kluczowe znaczenie ma zajęcie na faktyczne prowadzenie działalności gospodarczej. W rezultacie za zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. b PodLokU nie będą mogły być uznane te części budynku mieszkalnego, które są wykorzystywane na cele mieszkalne, czyli długotrwałe zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych posiadacza lokalu. Ma to miejsce nawet wówczas, gdy oddanie przez podatnika budynku mieszkalnego lub jego części do korzystania osobom trzecim dla realizacji funkcji mieszkalnej nastąpiło w ramach działalności gospodarczej tego podatnika np. komercyjnego najmu (zob. wyrok NSA z 7.2.2024 r., III FSK 1473/22, Legalis, wyrok NSA z 18.1.2024 r., III FSK 3942/21, Legalis).

Zajęcie budynku na prowadzenie działalności gospodarczej

NSA uznał, że budynki, sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków w rozumieniu art. 21 ust. 1 ustawy z 17.5.1989 r. Prawo geodezyjne i kartograficzne (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1151) jako mieszkalne, przeznaczone do najmu, w ramach prowadzonej przez podatnika podatku od nieruchomości działalności gospodarczej, w takiej części, w jakiej służą zaspokojeniu potrzeb mieszkaniowych najemców, należy traktować jako budynki mieszkalne lub ich części, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. a PodLokU. W uzasadnieniu uchwały wyjaśniono, że z zajęciem budynku lub jego części na prowadzenie działalności gospodarczej wynajmującego mamy do czynienia wówczas, gdy w obrębie jego powierzchni wykonywane są faktycznie działania wypełniające definicję działalności gospodarczej z art. 1a ust. 1 pkt 4 PodLokU w zw. z art. 3 ustawy z 6.3.2018 r. Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 236) lub nie jest realizowany cel mieszkaniowy, a budynek mieszkalny lub jego część pozostaje w dyspozycji przedsiębiorcy, stanowiąc element jego strategii gospodarczej. Za zajęte na prowadzenie działalności gospodarczej nie będą mogły być uznane natomiast te części budynku mieszkalnego, które są wykorzystywane na cele mieszkalne. Należy przez to rozumieć trwałe zaspokajanie podstawowych potrzeb mieszkaniowych posiadacza lokalu, nawet wówczas, gdy ich oddanie przez podatnika, np.: dewelopera, spółdzielnię mieszkaniową lub innego właściciela będącego przedsiębiorcą, do korzystania osobom trzecim dla realizacji tej funkcji, nastąpiło w ramach gospodarczej działalności podatnika np. komercyjnego najmu.

Realizowanie potrzeb mieszkaniowych

NSA zaznaczył, że realizowanie potrzeb mieszkaniowych danego podmiotu nie musi ograniczać się wyłącznie do jednego budynku mieszalnego czy też jego części. Realizowanie potrzeb mieszkaniowych to rodzaj pobytu osoby fizycznej w lokalu znajdującym się w budynku sklasyfikowanym w tej części w ewidencji gruntów i budynków jako mieszkalny, który cechuje się zaspokajaniem codziennych potrzeb życiowych tej osoby w mieszkaniu faktycznie zajmowanym w celu zaspokojenia potrzeb domowych, tych rodzinnych, zawodowych i innych w danym okresie, polegającym na nocowaniu, stołowaniu się i wypoczynku. Przy interpretacji wyrażenia „trwałe zaspokajanie potrzeb mieszkaniowych”, nie należy odwoływać się wyłącznie do cywilistycznego pojęcia miejsca zamieszkania osoby fizycznej przyjętego w art. 25 KC. Będzie nim bowiem np. trwała realizacja potrzeb mieszkaniowych przez pracownika najemcy w związku z wykonywaniem zatrudnienia poza miejscem zamieszkania albo wykonywaniem innej aktywności przez osobę faktycznie zajmującą lokal mieszkalny i realizującą tam funkcje mieszkalne.

NSA stwierdził, że niedopuszczalne jest powiązanie kryterium „zajęcia na prowadzenie działalności gospodarczej”, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. b) PodLokU, wyłącznie z okolicznością, że lokale mieszkalne stanowią element przedsiębiorstwa i wykorzystywane są do prowadzenia działalności gospodarczej poprzez ich wynajem na cele mieszkaniowe. Taka wykładnia jest nie do zaakceptowania ze względów społecznych, bowiem obciążenie wynajmującego najwyższą stawką opodatkowania przełoży się na znaczny wzrost stawek czynszowych, w stosunku do lokali mieszkalnych wynajmowanych przez podatników nieprowadzących działalności gospodarczej. W uzasadnieniu uchwały podkreślono, że z art. 75 ust. 1 Konstytucji RP wynika nakaz popierania działań obywateli zmierzających do uzyskania własnego mieszkania rozumianego również jako mieszkanie, z którego obywatel może korzystać na podstawie innego tytułu prawnego niż prawo własności. Państwo może wspierać te działania nie tylko za pomocą tanich pożyczek i kredytów, ale również przyznając różnego rodzaju ulgi i zwolnienia podatkowe.

Najem krótkoterminowy i pustostany

NSA zastrzegł, że realizacji podstawowych potrzeb mieszkaniowych najemcy nie można utożsamiać z zakwaterowaniem mającym najczęściej charakter krótkotrwały i niewiążący się z podstawową funkcją budynku wyznaczoną w ewidencji gruntów i budynków. Jak stwierdzono, coraz bardziej popularny w kurortach oraz miejscowościach mających znaczenie turystyczne, powtarzający się krótkotrwały odpłatny najem lokali mieszkalnych na dobę lub kilka dni zbliżony jest w istocie do świadczenia usług hotelarskich. Praktyka taka jest formą rotacyjnego zakwaterowania, które nie stanowi realizacji podstawowych potrzeb mieszkaniowych i skutkuje zajęciem lokalu mieszkalnego na prowadzenie działalności gospodarczej w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 2 lit. b PodLokU.

Za zajęcie na prowadzenie działalności gospodarczej należy też uznać sytuację, w której przedsiębiorca wprawdzie wzniósł budynek mieszkalny albo nabył budynek lub jego część, ale nie dokonuje sprzedaży lokali mieszkalnych, ani ich nie wynajmuje na cele zgodne z przeznaczeniem. Takie trwałe pustostany nabywane są w celach inwestycyjnych jako forma długoterminowej lokaty środków finansowych w oczekiwaniu na wzrost cen. Budynki takie lub ich części można kwalifikować do kategorii towaru mającego na celu zabezpieczenie na przyszłość źródła przychodów, którym jest działalność gospodarcza, a brak realizacji funkcji mieszkalnych ma charakter subiektywny, stanowiąc efekt decyzji gospodarczych podatnika, element jego strategii ekonomicznej.

Ministerstwo Finansów ukróci swawolę skarbówki

Przez wiele lat pod koniec każdego roku podatnicy drżeli ze strachu, pytając: przyjdą czy nie przyjdą? Mowa o kontrolerach skarbowych, którzy nie tylko chcieli przyglądać się firmowym rozliczeniom. Wszczynali też pod pierwszym lepszym pretekstem procedurę karną przeciwko księgowym czy prezesom firmy. Nie chodziło nawet o podejrzenie realnego przestępstwa, ale o wydłużenie pięcioletniego okresu przedawnienia zobowiązań podatkowych.

Tak zdarzało się w setkach przypadków co roku. Na taki właśnie trik pozwala art. 70 § 6 pkt 1 ordynacji podatkowej.

Przepisy będą złagodzone, bo fiskus przegrywa

– Sytuacja dojrzała do zmiany. Ten przepis nie ma racji bytu – powiedział w Sejmie w ostatnią środę wiceminister finansów Jarosław Neneman. Zapowiedział, że stosowny projekt nowelizacji ordynacji podatkowej, przewidujący także inne zmiany, zostanie przedstawiony w pierwszym kwartale 2025 r. Zastrzegł jednak, że nowe regulacje trzeba będzie sformułować tak, aby pogodzić interesy podatników i Skarbu Państwa. – W tych sprawach są też przypadki mafii VAT-owskich – zaznaczył Neneman.

Ta deklaracja padła po tym, jak Sejm zaczął debatę nad poselskim projektem usunięcia tego przepisu (zgłosiła go Konfederacja). Zresztą podobny pomysł powstał też w samym rządzie, bo już wiele miesięcy temu podobny projekt opracowało Ministerstwo Rozwoju i Technologii. Była to część tzw. pakietu deregulacyjnego, który nie doczekał się dotąd przyjęcia przez rząd.

– Decyzja o podjęciu prac w tym zakresie ma najpewniej związek z licznymi, przegranymi przez organy podatkowe sprawami, w których sądy administracyjne stwierdzały instrumentalne posługiwanie się przez fiskusa instytucją zawieszenia biegu terminu przedawnienia – zauważa Wojciech Majkowski, doradca podatkowy i partner w KPMG.

Przypomina on, że w 2021 r. Naczelny Sąd Administracyjny w uchwale siedmiu sędziów (sygn. akt: I FPS 1/21) wskazał, że sądy mają prawo badać, czy w danej sprawie wszczęcie postępowania karnoskarbowego nie było instrumentalne i nie służyło jedynie wstrzymaniu biegu terminu przedawnienia podatku.

Zresztą uchwała NSA wyraźnie wpłynęła na zmniejszenie częstotliwości takich przypadków. Jak podał w Sejmie Jarosław Neneman, w 2020 r. było ich 1326, rok później – 738, a w 2022 r. liczba ta spadła do 409. W 2023 r. było nieco więcej, bo 571.

– To nie jest dużo, biorąc pod uwagę to, ilu w ogóle mamy podatników – oceniał wiceminister. Dodał, że w 2022 r. sądy zastopowały 115 takich postępowań.

– Organy skarbowe już rzadziej instrumentalnie wszczynają postępowania z kodeksu karnego skarbowego, ale tych kilkaset przypadków wciąż jest nadużyciem prawa – ocenia Andrzej Ladziński, doradca podatkowy i partner zarządzający w GWW Tax. Dodaje, że usunięcie art. 70 § 6 pkt 1 ordynacji byłoby jedną z najbardziej pożądanych przez podatników zmian w procedurze podatkowej.

Na razie nie wiadomo, jaki miałby być kształt przepisów, które zaproponuje MF. Wojciech Majkowski zauważa, że podobnych propozycji było już wiele i nie wszystkie jednoznacznie poprawiały sytuację podatnika. – W projektach ustaw przewidywano także inne podstawy dla zawieszenia biegu terminu przedawnienia i, w skrajnej sytuacji, już samo wszczęcie kontroli podatkowej miało bieg tego terminu zawieszać – przypomina ekspert.

I tak ma czas

Natomiast Andrzej Ladziński sugeruje, że nieuzasadnione są obawy MF przed osłabieniem siły służb skarbowych w zwalczaniu przestępstw podatkowych z przeszłości. Zwraca przy tym uwagę na przepis art. 44 § 5 KKS. Wyraźnie przewiduje on, że jeśli przed upływem terminu przedawnienia karalności przestępstwa wszczęto postępowanie karne skarbowe przeciwko sprawcy, to organy skarbowe mają kolejne pięć lub dziesięć lat na skuteczne doprowadzenie takiego postępowania do końca i ukaranie tej osoby.

– To całkiem sporo czasu. Klucz do skutecznego zwalczania przestępstw leży zatem w sprawnym identyfikowaniu osób podejrzanych o przestępstwa i stawianiu im zarzutów karnych. W innych sprawach po prostu należy kontrolować podatników bez czekania na koniec pięcioletniego okresu przedawnienia. Zresztą postępująca elektronizacja rozliczeń podatkowych powinna temu sprzyjać – ocenia Ladziński.

A co z projektem poselskim? Na razie trafił do pracy w sejmowej komisji. Występujący w debacie poseł Janusz Kowalski (PiS) zauważył, że rządząca koalicja powinna go poprzeć. – Przecież już w 2020 r. ówczesny rzecznik praw obywatelskich, a dziś minister sprawiedliwości Adam Bodnar zgłosił ten przepis do Trybunału Konstytucyjnego jako naruszający jego zdaniem ustawę zasadniczą – przypomniał poseł.

Nowe standardy bezpieczeństwa pożarowego

Zakres i cel nowych regulacji

Celem nowelizacji rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7.6.2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 822; dalej: OchrPożR) jest wprowadzenie zmian w dwóch obszarach funkcjonowania ochrony przeciwpożarowej budynków oraz podniesienie występującego w nich poziomu bezpieczeństwa pożarowego.

Zmiana w pierwszym obszarze dotyczy określenia obowiązku stosowania odpowiednich urządzeń wykrywających zagrożenia związane z pożarem lub uwolnieniem tlenku węgla. Ma ona na celu ograniczenie liczby ofiar śmiertelnych i osób rannych w pożarach oraz zatruć tlenkiem węgla (czadem).

Zmiana w drugim obszarze odnosi się do wprowadzenia obowiązku odpowiedniego oznaczenia miejsc połączenia ściany oddzielenia przeciwpożarowego ze ścianą zewnętrzną oraz dachem w wielkopowierzchniowych budynkach handlowych, produkcyjnych oraz magazynowych. Oznaczenie tych miejsc w sposób wskazany w rozporządzeniu pozwoli strażakom na natychmiastową identyfikację przebiegu granic stref pożarowych w budynku, co z kolei umożliwi podjęcie bardziej efektywnych działań gaśniczych i ograniczanie możliwości rozprzestrzenienia się pożaru do sąsiednich stref pożarowych.

Wprowadzenie autonomicznych urządzeń wykrywających zagrożenia

W rozdziale 6 OchrPożR dodano § 28a, zgodnie z którym pomieszczenie mieszkalne lub jednostkę mieszkalną, o której mowa w przepisach wydanych na podstawie art. 45 ustawy z 29.8.1997 r. o usługach hotelarskich oraz usługach pilotów wycieczek i przewodników turystycznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1944), w których są świadczone usługi hotelarskie, a także lokal mieszkalny należy wyposażyć w co najmniej jedną autonomiczną czujkę dymu, spełniającą wymagania Polskiej Normy PN-EN 14604 Autonomiczne czujki dymu.

Celem wprowadzonego przepisu jest zapewnienie właściwych warunków bezpieczeństwa w budynkach, w których ludzie mieszkają i przebywają w porze nocnej. Jego stosowanie powinno w konsekwencji spowodować zmniejszenie liczby ofiar śmiertelnych i rannych w pożarach.

Co ważne, opisanych regulacji nie stosuje się w przypadku ochrony pomieszczenia mieszkalnego, jednostki mieszkalnej lub lokalu mieszkalnego przez system sygnalizacji pożarowej lub stałe samoczynne urządzenie gaśnicze.

Jak wynika z dodanego art. § 28a ust. 3 OchrPożR, pomieszczenie, w którym odbywa się proces spalania paliwa stałego, ciekłego lub gazowego, wchodzące w skład lokalu mieszkalnego lub lokalu użytkowego przeznaczonego na pobyt ludzi, znajdującego się w strefie pożarowej zakwalifikowanej do kategorii zagrożenia ludzi ZL, należy wyposażyć w co najmniej jedną autonomiczną czujkę tlenku węgla, spełniającą wymagania Polskiej Normy PN-EN 14604 Autonomiczne czujki dymu.

Przepis § 28a ust. 4 wyłącza natomiast obowiązek stosowania autonomicznych czujek tlenku węgla w pomieszczeniach, w których:

ZmOchrPożR24 przewiduje następujące terminy dostosowania:

Oznakowanie miejsc połączenia ścian oddzielenia przeciwpożarowego

W § 4 ust. 2 OchrPożR dodano pkt 6, który wprowadza obowiązek oznakowania w budynkach handlowych, produkcyjnych oraz magazynowych miejsc połączenia ściany oddzielenia przeciwpożarowego ze ścianą zewnętrzną oraz z dachem.

Obowiązek ten będzie dotyczył wymienionych budynków, w przypadku gdy ściana oddzielenia przeciwpożarowego oddziela strefy pożarowe o powierzchni co najmniej 2000 m² każda i zachodzi co najmniej jeden z następujących warunków:

Każdorazowo będzie on realizowany poprzez oznakowanie budynku w sposób:

Jak wynika z załącznika nr 1 do OchrPożR, miejsce połączenia ściany oddzielenia przeciwpożarowego ze ścianą zewnętrzną oraz z dachem oznakowuje się:

1. za pomocą znaku koloru czerwonego i białego o wymiarach co najmniej 200 mm × 200 mm, według przedstawionego wzoru lub
2. za pomocą pasa koloru czerwonego o szerokości co najmniej 0,15 m lub
3. przez wykonanie w kolorze czerwonym wysunięcia ściany oddzielenia przeciwpożarowego poza lico ściany zewnętrznej lub ponad pokrycie dachu budynku − w sposób przedstawiony na rysunku.

Co istotne, znaki mogą być mocowane do ścian lub dachów bezpośrednio lub za pomocą trwałych elementów mocujących, takich jak uchwyty lub słupki.

W stosunku do budynków handlowych, produkcyjnych oraz magazynowych, dla których przed dniem wejścia w życie ZmOchrPożR24 wydano decyzję w sprawie pozwolenia na użytkowanie albo został złożony wniosek o pozwolenie na budowę lub odrębny wniosek o zatwierdzenie projektu zagospodarowania działki lub terenu lub projektu architektoniczno-budowlanego i wnioski te zostały opracowane na podstawie dotychczasowych przepisów z zakresu ochrony przeciwpożarowej, albo zostało dokonane zgłoszenie budowy lub wykonania robót budowlanych, opisane wyżej wymagania należy stosować od 1.1.2026 r.

Etap legislacyjny

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 21.11.2024 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów zostało ogłoszone w Dzienniku Ustaw 22.11.2024 r. Nowe przepisy wchodzą w życie 23.12.2024 r.

Procedura szczególna rozliczania VAT od 1.1.2025 r.

Etap legislacyjny

Zgodnie z art. 10 ustawy z 8.11.2024 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2024 r. poz. 1721; dalej: ZmVATU24) wejdzie ona w życie 1.1.2025 r.

Wyjątkiem jest art. 8 ZmVATU24, dotyczący ważności zawiadomień o przyjętym sposobie opodatkowania, który wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia, co nastąpiło 25.11.2024 r. Tym samym, art. 8 ZmVATU24 wszedł w życie 26.11.2024 r. Art. 8 ZmVATU24 stanowi, że przedmiotowe zawiadomienia, których ważność upływa po 31.12.2024 r., tracą ją z 31.12.2024 r. W konsekwencji prowadzi to do skrócenia terminu ważności ww. zawiadomień.

Zakres zmian

ZmVATU24 wprowadza zmiany w:

Cel zmian

Jak wskazuje ustawodawca w uzasadnieniu do ZmVATU24, dostępnym na stronie internetowej Sejmu RP (druk sejmowy nr 656), zasadniczym celem ZmVATU24 jest implementacja:

1. dyrektywy Rady (UE) 2020/285 z 18.2.2020 r. zmieniającej dyrektywę 2006/112/WE w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej w odniesieniu do procedury szczególnej dla małych przedsiębiorstw oraz rozporządzenie (UE) nr 904/2010 w odniesieniu do współpracy administracyjnej i wymiany informacji do celów monitorowania i prawidłowego stosowania procedury szczególnej dla małych przedsiębiorstw (Dz.Urz. UE L z 2020 r. Nr 62, s. 13);
2. dyrektywy Rady (UE) 2022/542 z 5.4.2022 r. w sprawie zmiany dyrektyw 2006/112/WE i (UE) 2020/285 w zakresie stawek podatku od wartości dodanej (Dz.Urz. UE L z 2022 r. Nr 107, s. 1).

Przechodząc do zmian merytorycznych, ZmVATU24 umożliwia stosowanie zwolnienia podmiotowego z VAT w państwach członkowskich, które wprowadziły u siebie procedurę szczególną dla małych przedsiębiorstw (SME). Na skutek wprowadzonych zmian modyfikacji ulegną także zasady określania miejsca świadczenia usług transmitowanych lub udostępnianych wirtualnie.

Szczególna procedura zwolnień z VAT dla małych przedsiębiorstw

Zgodnie z dotychczasowym stanem prawnym, istniała możliwość stosowania zwolnienia podmiotowego z VAT podatników posiadających siedzibę działalności gospodarczej na terytorium kraju, u których wartość sprzedaży nie przekroczyła łącznie w poprzednim roku podatkowym kwoty 200 000 zł (art. 113 VATU). Jednocześnie, należy podkreślić, że podatnicy nieposiadający siedziby działalności gospodarczej w Polsce, dotychczas mieli obowiązek rozliczać VAT od pierwszej sprzedaży dokonanej na terytorium kraju.

Na skutek wejścia w życie ZmVATU24, w odniesieniu do małych przedsiębiorstw, podatnicy posiadający siedzibę działalności gospodarczej w państwach członkowskich innych niż Polska, po spełnieniu warunków określonych w VATU, będą mogli skorzystać ze zwolnienia podmiotowego w Polsce. Jednocześnie podatnicy posiadający siedzibę działalności gospodarczej na terytorium Polski, będą mogli skorzystać ze zwolnienia podmiotowego w innym państwie członkowskim.

Stosownie do art. 113a ust. 1 pkt 1-3 VATU (art. 1 pkt 15 ZmVATU24), zwalnia się od podatku sprzedaż dokonywaną przez podatnika posiadającego siedzibę działalności gospodarczej na terytorium państwa członkowskiego innym niż terytorium kraju, jeżeli łącznie spełnione są warunki:

Podatnik, przed rozpoczęciem korzystania z ww. zwolnienia, będzie obowiązany powiadomić państwo członkowskie, na terytorium którego posiada siedzibę działalności gospodarczej, o zamiarze skorzystania ze zwolnienia na terytorium kraju oraz uzyskać w państwie członkowskim, na terytorium którego posiada siedzibę działalności gospodarczej, indywidualny numer identyfikacyjny zawierający kod EX, na potrzeby korzystania ze zwolnienia na terytorium kraju (art. 113a ust. 2 pkt 1 i 2 VATU).

Jeśli natomiast chodzi o podatnika, który posiada siedzibę działalności gospodarczej na terytorium kraju i którego roczny obrót na terytorium UE nie przekroczył w poprzednim ani bieżącym roku podatkowym kwoty 100 000 euro, to będzie mógł on skorzystać ze zwolnienia dla dostaw towarów i świadczenia usług w państwie członkowskim innym niż Polska, na warunkach określonych przez to państwo członkowskie, jeżeli to państwo członkowskie wprowadziło zwolnienie na zasadach odpowiadających regulacjom wprowadzanym w drodze ZmVAT24 (art. 113b ust. 1 VATU). W celu skorzystania z tej preferencji podatnik będzie musiał złożyć właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego powiadomienie o zamiarze skorzystania ze zwolnienia, tzw. uprzednie powiadomienie (art. 113b ust. 2 VATU). Zasady i rodzaje rozstrzygnięć wydawanych przez naczelnika urzędu skarbowego w sprawie nadania numeru identyfikacyjnego EX, a także zwolnienia podmiotowego w VAT wskazuje art. 113b VATU.

Nowe zasady określania miejsca świadczenia usług

Jeśli zaś chodzi o zmiany służące implementacji Dyrektywy 2022/542, to dotyczą one reguł ustalania miejsca świadczenia niektórych usług. Celem zmian jest precyzyjne odzwierciedlenie zasady opodatkowania usług podatkiem VAT w miejscu rzeczywistej ich konsumpcji (wykorzystania), w warunkach cyfrowej transformacji gospodarki.

W odniesieniu do usług w dziedzinie kultury, sztuki, sportu, nauki, edukacji, rozrywki oraz usług takich jak targi i wystawy oraz usług pomocniczych do tych usług, świadczonych na rzecz podmiotów niebędących podatnikami, miejscem świadczenia jest miejsce, w którym działalność ta jest faktycznie wykonywana. Zgodnie bowiem z art. 28g ust. 1 VATU miejscem świadczenia usług wstępu na imprezy kulturalne, artystyczne, sportowe, naukowe, edukacyjne, rozrywkowe lub podobne, takie jak targi i wystawy, oraz usług pomocniczych związanych z usługami wstępu na te imprezy, świadczonych na rzecz podatnika, w przypadku gdy obecność na nich nie jest wirtualna, jest miejsce, w którym te imprezy faktycznie się odbywają (art. 1 pkt 4 lit. a ZmVATU24).

Ustawodawca przewidział również rozwiązanie dotyczące ww. usług, które są transmitowane lub udostępniane wirtualnie. W takim przypadku, zgodnie z art. 28g ust. 3 VATU, miejscem świadczenia tych usług jest miejsce, w którym podmiot niebędący podatnikiem, na rzecz którego są świadczone te usługi, posiada siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu (art. 1 pkt 4 lit. b ZmVATU24). Tym samym, usługi świadczone w ww. sposób będą opodatkowane według zasady ogólnej, tj. w miejscu, w którym usługobiorca ma siedzibę działalności gospodarczej, a w przypadku, gdy jest on konsumentem – tam, gdzie ma siedzibę, stałe miejsce zamieszkania lub zwykłe miejsce pobytu.

Rozwiązanie to ma przeciwdziałać negatywnym zjawiskom zakłócającym konkurencję, takim jak przenoszenia siedziby przedsiębiorstwa do państwa o preferencyjnych zasadach podatkowych, w celu uzyskania korzyści podatkowej przy kalkulacji ceny brutto usługi.

Zmiany w przepisach o doręczeniach elektronicznych od 2025 r.

Cele nowelizacji

ZmDorElektrU24 zakłada nowelizację ustawy z 18.11.2020 r. o doręczeniach elektronicznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1045; dalej: DorElektrU) poprzez:

1. zapewnienie okresu przejściowego – umożliwienie podmiotom publicznym dostosowania się do nowych wymogów organizacyjnych, takich jak wdrożenie elektronicznego obiegu dokumentów czy przeszkolenie pracowników;
2. ujednolicenie przepisów – wprowadzenie spójności w zakresie stosowania e-doręczeń przez uczelnie publiczne i niepubliczne oraz inne podmioty realizujące zadania publiczne;
3. promowanie rozwiązań cyfrowych – zachęcanie do korzystania z nowoczesnych usług takich jak publiczna usługa rejestrowanego doręczenia elektronicznego (PURDE).

Zakres przedmiotowy nowelizacji

Odroczenie obowiązku stosowania e-doręczeń

Nowelizacja przewiduje wprowadzenie okresu przejściowego do 31.12.2025 r. W tym okresie doręczenie korespondencji nadanej przez podmiot publiczny posiadający elektroniczną skrzynkę podawczą w ePUAP do osoby fizycznej lub podmiotu niebędącego podmiotem publicznym, o których mowa w art. 147 ust. 2 DorElektrU, nieposiadających adresu do doręczeń elektronicznych, jeżeli:

1. korespondencja ta stanowi odpowiedź na podanie albo wniosek złożone w ramach usługi udostępnionej w ePUAP, albo
2. ta osoba fizyczna lub ten podmiot wystąpiły do organu administracji publicznej o doręczenie korespondencji na konto w ePUAP

– jest równoważne w skutkach prawnych z doręczeniem przy wykorzystaniu publicznej usługi rejestrowanego doręczenia elektronicznego.

Takie rozwiązanie umożliwia uniknięcie przerw w komunikacji oraz minimalizuje ryzyko opóźnień w realizacji zadań publicznych.

Bez zmian pozostaje jednak obowiązek uzyskania przez podmioty publiczne wymienione w art. 155 ust. 5 DorElektrU adresu do doręczeń elektronicznych do dnia określonego w komunikacie wydanym na podstawie art. 155 ust. 10 DorElektrU.

Rozszerzenie katalogu podmiotów zobowiązanych do e-doręczeń

Zgodnie z art. 2 pkt 6 DorElektrU podmioty publiczne, na których spoczywa obowiązek stosowania e-doręczeń to:

1. jednostka sektora finansów publicznych w rozumieniu przepisów ustawy z 27.8.2009 r. o finansach publicznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1530);
2. inne niż określone w lit. a państwowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej;
3. inne niż określone w lit. a osoby prawne utworzone w szczególnym celu zaspokajania potrzeb o charakterze powszechnym, niemające charakteru przemysłowego ani handlowego, jeżeli podmioty, o których mowa w tym przepisie oraz w lit. a i b, pojedynczo lub wspólnie, bezpośrednio albo pośrednio przez inny podmiot finansują je w ponad 50% lub posiadają ponad połowę udziałów albo akcji, lub sprawują nadzór nad organem zarządzającym, lub mają prawo do powoływania ponad połowy składu organu nadzorczego lub zarządzającego;
4. związki podmiotów, o których mowa w lit. a-c, jeżeli realizują zadania publiczne;
5. komornik sądowy.

Nowelizacja rozszerza ten katalog poprzez dodanie uczelni niepublicznych oraz federacji podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki. Rozwiązanie to ma na celu zlikwidowanie luk w przepisach, które mogły prowadzić do nierównego traktowania podmiotów o podobnym charakterze. W ten sposób zapewniono jednolite standardy komunikacji w całym sektorze publicznym.

Ujednolicenie zasad e-doręczeń

Nowelizacja wprowadza zmiany również w treści art. 11-16 DorElektrU. Mają one na celu umożliwienie klientom składanie wniosków za pośrednictwem operatora wyznaczonego, analogicznie do kwalifikowanych dostawców usług – jest to ujednolicenie podejścia dla klientów i zasad dla wszystkich dostawców.

Co istotne, wprowadzone zmiany umożliwią podmiotom niepublicznym założenie adresów do doręczeń elektronicznych również za pośrednictwem operatora wyznaczonego, który na rzecz danego podmiotu mógłby realizować usługi elektroniczne. Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ZmDorElektrU24, rozszerzy to możliwe kanały do składania wniosków o adresy do doręczeń elektronicznych i jednocześnie uprości cały proces dla podmiotów niepublicznych, umożliwiając załatwienie całego procesu założenia i aktywacji za pośrednictwem jednego operatora, w tym przypadku operatora wyznaczonego.

Jeden adres do e-doręczeń

Zgodnie z dodanym art. 12 ust. 1a DorElektrU, minister właściwy do spraw informatyzacji tworzy jeden adres do doręczeń elektronicznych powiązany z publiczną usługą rejestrowanego doręczenia elektronicznego dla:

1. urzędu gminy;
2. starostwa powiatowego;
3. urzędu marszałkowskiego;
4. podmiotu obsługującego związki międzygminne, związki powiatów, związki powiatowo-gminne albo związki metropolitalne.

Co ważne, adres do doręczeń elektronicznych jest wspólny dla:

1. jednostki samorządu terytorialnego oraz jej organów;
2. związku międzygminnego, związku powiatów, związku powiatowo-gminnego albo związku metropolitalnego oraz ich organów.

Z kolei przepis ust. 1c stanowi, że dla każdej jednostki organizacyjnej jednostki samorządu terytorialnego, posiadającej numer identyfikacyjny REGON, tworzy się odrębny adres do doręczeń elektronicznych powiązany z publiczną usługą rejestrowanego doręczenia elektronicznego.

Bezterminowość wpisu adresu do e-doręczeń

Zgodnie ze zmianą brzmienia art. 34 DorElektrU, wpisu adresu do doręczeń elektronicznych do bazy adresów elektronicznych dokonuje się bezterminowo.

Celem tego rozwiązania jest usprawnienie dla osób fizycznych, tak jak dla innych podmiotów, polegające na tym, aby nie musieli oni dokonywać dodatkowych czynności związanych ze wznowieniem po 3 latach adresu do doręczeń elektronicznych. W przypadku osób fizycznych zawsze istnieje jednak możliwość rezygnacji z adresu do doręczeń elektronicznych.

Etap legislacyjny

Ustawa z 21.11.2024 r. o zmianie ustawy o doręczeniach elektronicznych została ogłoszona w Dzienniku Ustaw 12.12.2024 r. Nowe przepisy wejdą w życie 1.1.2025 r.

Zasiedzenie znów na wokandzie SN

Biegu zasiedzenia służebności nie uruchamia nawet rozpoczęta budowa instalacji przesyłowej. To sedno najnowszego rozstrzygnięcia Sądu Najwyższego, istotnego dla tysięcy właścicieli gruntów z instalacjami przesyłowymi (posadowionymi przed 30 laty lub dawniej), zagrożonych orzeczeniem zasiedzenia służebności na rzecz firmy przesyłowej, a w konsekwencji bezpłatnym użytkowaniem.

Kwestia ta wynikła w sprawie z wniosku spółki energetycznej domagającej się stwierdzenia zasiedzenia na jej rzecz służebności przesyłu pod linią energetyczną ze słupem na prywatnej działce.

Urządzenie musi być widoczne

Sąd Okręgowy w Płocku odmówił wnioskodawcy. Uznał, że nabycie w drodze zasiedzenia służebności gruntowej o treści służebności przesyłu (skomplikowana nazwa wynika z tego, że chodzi o stare instalacje powstałe, kiedy formalnie służebności przesyłu nie było), w postaci „korzystania z trwałego i widocznego urządzenia” w przypadku napowietrznej linia energetycznej, spełnione jest dopiero od momentu rozpoczęcia przesyłania energii za pośrednictwem tego urządzenia.

Sąd zaznaczył nadto, że spółka nie dostarczyła żadnych dokumentów potwierdzających przynajmniej protokolarny odbiór techniczny słupa, co potwierdziło, że do lipca 1988 r. instalacja nie zyskała waloru „widoczności”.

Zgodnie zaś z art. 292 kodeksu cywilnego służebność gruntowa, a więc także przesyłu, może być nabyta przez zasiedzenie (po upływie 30 lat) tylko w przypadku, gdy polega na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia.

Budowa to nie zasiadywanie

Niezadowolona z odmowy S O spółka nie dała za wygraną i odwołała się do Sądu Najwyższego, ale ten nie podzielił jej zarzutów. Wskazał, że na podstawie art. 292 KC służebność przesyłu polegająca na korzystaniu z trwałego i widocznego urządzenia może powstać w wyniku zasiedzenia, ale ustawodawca nie wyjaśnił, co rozumie przez „trwałość” i „widoczność”. W ten sposób uniknął zbędnie kazuistycznego podejścia przy ocenie, czy dana konstrukcja może być już uznana za urządzenie.

Nie budzi jednak wątpliwości – wskazał SN – że wejście przedsiębiorcy przesyłowego na grunt i rozpoczęcie prac przy wznoszeniu słupa energetycznego nie daje jeszcze podstaw do tego, aby utożsamić te czynności z korzystaniem z obciążonego gruntu w takim zakresie i w taki sposób, jak czyniłby to podmiot, któremu przysługuje służebność. Do 1988 r. spółka uzyskała jedynie dostęp do nieruchomości właścicieli, a nic nie wskazywało, by korzystała ze służebności w pełnym zakresie.

Wobec tego samo wejście na grunt, a także wznoszenie słupa energetycznego, nie oznaczało jeszcze wyraźnego ani oczywistego korzystania z gruntu, które miałoby przesądzić o stwierdzeniu zasiedzenia służebności (czego domagała się spółka).

– Konstrukcjom rozpoczętym, jeszcze nieukończonym, elementom i przyrządom niestanowiącym pewnej całości, wymagającym nadal bliżej nieokreślonego nakładu prac w toku ich wznoszenia, nie sposób przypisać przymiotu urządzeń dających się zauważyć i zdatnych do użytku – wskazała w konkluzji uzasadnienia sędzia Marta Romańska.

Jak mówi „Rzeczpospolitej” prof. Bartosz Rakoczy z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, radca prawny, art. 305 (1) kodeksu cywilnego stanowi, że nieruchomość można obciążyć służebnością przesyłu na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia przesyłowe.

– W mojej ocenie zatem objęcie służebności w posiadanie nie następuje dopiero z chwilą rozpoczęcia eksploatacji urządzenia, ale już z chwilą rozpoczęcia jego budowy. Oczywiste jest bowiem, że nie można rozpocząć eksploatacji instalacji w dniu rozpoczęcia budowy. Budowa na gruncie powinna być już traktowana jako objęcie służebności prowadzące z czasem do jej zasiedzenia – komentuje ekspert.

Sygnatura akt: I CSK 3617/23