Stan faktyczny
K.C., reprezentowana przez radcę prawnego, wniosła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi skargę na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Ł. w przedmiocie odmowy wydania zezwolenia na sprzedaż napojów alkoholowych. Zarządzeniami Przewodniczącego Wydziału wezwano pełnomocnika strony skarżącej do usunięcia, w terminie 7 dni pod rygorem odrzucenia skargi, braków formalnych i fiskalnych skargi przez złożenie pełnomocnictwa do reprezentowania skarżącej przed wojewódzkim sądem administracyjnym lub sądami administracyjnymi, wskazanie numeru PESEL skarżącej oraz do uiszczenia wpisu sądowego. W terminie do uzupełnienia braków K.C. wskazała numer PESEL oraz złożyła wniosek o przyznanie prawa pomocy, ale nie przedłożyła pełnomocnictwa, zaś kilka tygodni później poinformowała, że przed upływem termu do uzupełnienia braków radca prawny wypowiedział jej pełnomocnictwo.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi odrzucił skargę. W uzasadnieniu postanowienia wskazano, że wezwanie do uzupełnienia braków formalnych skargi zostało prawidłowo doręczone pełnomocnikowi skarżącej, który choć wypowiedział później pełnomocnictwo, to był na podstawie art. 42 § 2 ustawy z 30.8.2002 r. – Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 2325 ze zm., dalej: PostAdmU) zobligowany do działania za stronę jeszcze przez 2 tygodnie. We wskazanym przepisie nie określono, od jakiego momentu wypowiedzenie pełnomocnictwa przez pełnomocnika jest skuteczne wobec sądu, ale ze względu na bezpieczeństwo obrotu prawnego przez analogię przyjmuje się, że odnosi skutek prawny od dnia zawiadomienia sądu. Termin do usunięcia braku skargi upłynął w czasie, w którym pełnomocnik był jeszcze zobligowany do działania w imieniu strony.
Braki formalne nie zamykają drogi sądowej
Naczelny Sąd Administracyjny uchylił zaskarżone postanowienie podkreślając, że z art. 34 PostAdmU wynika zasada wolnego wyboru sposobu działania przed sądem administracyjnym, polegająca na tym, że strony same decydują o tym, czy w postępowaniu sądowoadministracyjnym będą występowały osobiście czy przez pełnomocnika (zob. postanowienie NSA z 5.4.2018 r., II FZ 143/18, Legalis). W orzecznictwie prezentowany jest pogląd, że prawo do zastępstwa procesowego jest ściśle związane z prawem do sądu (zob. postanowienie NSA z 19.2.2020 r., I OZ 50/20, Legalis). Wykładnia przepisów dotyczących działania pełnomocnika nie powinna bowiem ograniczać stronie realizacji tego prawa (zob. postanowienie NSA z 28.4.2020r., I GZ 80/20, Legalis). Jeśli skargę wnosi pełnomocnik, który nie złożył pełnomocnictwa, wezwanie do uzupełnienia braku formalnego należy skierować do wnoszącego pismo pełnomocnika. Jednak odrzucenie skargi z uwagi na nieuzupełnienie jej braków formalnych w postaci wykazania umocowania do reprezentacji skarżącej było w okolicznościach tej sprawy przedwczesne. W ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego podpisanie skargi przez osobę, która nie może być pełnomocnikiem, bądź która pełnomocnictwa takiego nie przedstawiła, jest brakiem formalnym, który może podlegać usunięciu przez wezwanie strony do podpisania skargi na podstawie art. 49 § 1 w zw. z art. 57 § 1 i w zw. z art. 46 § 1 pkt 4 PostAdmU. Odmienna interpretacja, przyjęta przez Sąd I instancji, zamyka stronie prawo do sądu, co stanowi naruszenie zasady wyrażonej w art. 45 ust. 1, art. 77 ust. 2 i art. 78 Konstytucji RP, które gwarantują każdemu prawo do rozpoznania jego sprawy przez niezawisły sąd i zakazują zamykania drogi sądowej.
Nie można bowiem uznać, że każde nieuzupełnienie braków formalnych pisma będzie prowadziło do sytuacji pozostawienia go bez rozpoznania bądź odrzucenia. Podstawą takiego rozstrzygnięcia może być jedynie brak istotny, tzn. taki, którego nieusunięcie uniemożliwia nadanie pismu dalszego biegu. Skoro skarga w tej sprawie mogła zostać wniesiona przez samą stronę, strona mogła w pełnym zakresie uzupełnić braki takiej skargi przez jej podpisanie. Z uwagi na dobro prawem chronione jakim jest prawo do sądu, ponownie rozpoznając sprawę Sąd I instancji powinien wszcząć procedurę uzupełnienia braków formalnych skargi przez jej podpisanie przez uprawnioną osobę, kierując wezwanie bezpośrednio do skarżącej.
