Stan faktyczny
Zwrotybankowe.pl sp. z o.o. wystąpiła do Sądu Rejonowego dla Warszawy‑Śródmieścia w Warszawie (Sąd odsyłający) z żądaniem zasądzenia od PKO BP S.A. na swoją rzecz kwotę 4537,45 zł, wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie i kosztami sądowymi. Zwrotybankowe.pl wytoczyła to powództwo na podstawie umowy cesji zawartej z konsumentem, na mocy której konsument przeniósł na nią prawo do dochodzenia wszelkich wierzytelności pieniężnych, które mógł podnosić względem PKO BP. Wierzytelność ta wynika z zastosowania sankcji kredytu darmowego przewidzianej w art. 45 ust. 1 KredytKonsU za naruszenie przez PKO BP obowiązków informacyjnych. W umowie tej zawarto postanowienie, że w zamian za będącą jej przedmiotem cesję konsument ów otrzyma 50% kwoty wierzytelności głównej odzyskanej od PKO BP. PKO BP wnosi o oddalenie tego powództwa, podnosząc, że Zwrotybankowe.pl nie przysługuje w stosunku do niej czynna legitymacja procesowa, a ponadto twierdzi, że nie naruszyła obowiązków informacyjnych ciążących na niej w ramach ww. umowy o kredyt.
Sąd odsyłający powziął wątpliwości co do wykładni zakazu uregulowanego w art. 22 ust. 2 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23.4.2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz. UE L z 2008 r. Nr 133, s. 66). Ponadto, odnośnie obowiązku badania z urzędu nieuczciwego charakteru warunku umownego, zgodnie z art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5.4.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz. UE L z 1993 r. Nr 95, s. 29), umowy cesji zawartej między konsumentem a jego cesjonariuszem.
Stanowisko TS
Cesja wierzytelności
Trybunał stwierdził, że treść art. 22 ust. 2 dyrektywy 2008/48 nie pozwala na wyjaśnienie, co należy rozumieć przez zrzekanie się praw przyznanych konsumentom na mocy prawa krajowego wprowadzającego w życie tę dyrektywę. Należy zatem dokonać analizy tego przepisu w świetle jego kontekstu oraz celów uregulowań, których część on stanowi – wyrok TS z 26.4.2022 r., Landespolizeidirektion Steiermark (Maksymalny okres kontroli granicznej na granicach wewnętrznych), C-368/20 i C‑369/20, pkt 56.
Trybunał wypowiedział się już w przedmiocie wykładni przepisu prawa Unii mającego na celu zapewnienie wysokiego poziomu ochrony słabszej stronie umowy w przypadku cesji praw tej strony na spółkę handlową. W wyroku z 29.2.2024 r. w sprawie Eventmedia Soluciones, C-11/23, Legalis, TS zbadał bowiem, czy art. 15 rozporządzenia (WE) Nr 261/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z 11.2.2004 r. ustanawiającego wspólne zasady odszkodowania i pomocy dla pasażerów w przypadku odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów, uchylającego rozporządzenie (EWG) Nr 295/91 (Dz.Urz. UE L z 2004 r. Nr 46, s. 1) pozwala na ustanowienie klauzuli zakazującej przeniesienia praw przysługujących pasażerowi wobec obsługującego przewoźnika lotniczego, w szczególności prawa do odszkodowania.
Trybunał orzekł, że aby zapewnić wysoki poziom ochrony pasażerów linii lotniczych i umożliwić im skuteczne wykonywanie przysługujących im praw, należy zagwarantować pasażerowi linii lotniczych doświadczającemu odwołanie lotu swobodę wyboru najskuteczniejszego sposobu obrony jego prawa. W szczególności dotyczy to możliwości podjęcia przez niego decyzji o bezpośrednim zwróceniu się do obsługującego przewoźnika lotniczego, o skierowaniu sprawy do właściwych sądów lub, jeżeli jest to przewidziane we właściwym prawie krajowym, o przeniesieniu swojej wierzytelności na osobę trzecią, aby oszczędzić mu trudności i kosztów, które mogą zniechęcić go do podejmowania wobec tego przewoźnika działań, gdy chodzi o niewielkie kwoty (wyrok Eventmedia Soluciones, pkt 44).
W ocenie TS z powyższego analogicznie wynika, że cel polegający na zapewnieniu wysokiego poziomu ochrony konsumentów stoi na przeszkodzie zamierzonej przez sąd odsyłający szerokiej wykładni pojęcia „zrzeczenia się” zawartego w art. 22 ust. 2 dyrektywy 2008/48, która to wykładnia prowadziłaby do zakazania również przenoszenia praw, które konsumenci wywodzą z tej dyrektywy.
Trybunał orzekł, że art. 22 ust. 2 dyrektywy 2008/48 należy interpretować w ten sposób, iż nie stoi on na przeszkodzie przepisom prawa krajowego umożliwiającym konsumentowi zbycie na rzecz osoby trzeciej, która nie jest konsumentem, wierzytelności opartej na naruszeniu prawa przyznanego mu na mocy przepisów prawa krajowego wprowadzających w życie tę dyrektywę.
Obowiązek sądu
Trybunał podkreślił, że obowiązek zbadania przez sąd krajowy z urzędu warunku umownego obowiązuje w odniesieniu do warunków, które – mim o że nie zostały zakwestionowane przez danego konsumenta – są w umowie będącej przedmiotem sporu, oraz że kontrola ta jest uzasadniona wymogiem ochrony, jaką należy przyznać temu konsumentowi na mocy dyrektywy 93/13. Tymczasem Zwrotybankowe.pl wnosi o zasądzenie od PKO BP – jako konsekwencji podnoszonego naruszenia obowiązków informacyjnych przewidzianych w dyrektywie 2008/48 przy zawieraniu przez konsumenta umowy o kredyt z tym bankiem – spłaty wierzytelności wynikającej z tej umowy. PKO BP twierdzi w szczególności, że zgodnie z art. 22 ust. 2 dyrektywy 2008/48 taka wierzytelność, z której powód wywodzi swoją czynną legitymację procesową, nie mogła być przedmiotem umowy cesji. Wynika z tego, że warunek umowny wskazany przez sąd odsyłający w pytaniu prejudycjalnym nie mieści się w granicach przedmiotu sporu zawisłego przed tym sądem, do którego w związku z tym nie można zwracać się o zbadanie owego warunku z urzędu w ramach ochrony, jaką należy przyznać temu konsumentowi na mocy dyrektywy 93/13, zgodnie z orzecznictwem TS.
Sąd odsyłający wskazuje, że w niniejszej sprawie stwierdzenie nieuczciwego charakteru jednego lub kilku warunków zawartych w umowie cesji mogłoby skutkować – w przypadku gdyby umowa nie mogła dalej obowiązywać bez tych warunków – brakiem czynnej legitymacji procesowej będącego stroną tej umowy cesjonariusza, a mianowicie Zwrotybankowe.pl, a zatem brakiem jakiegokolwiek odszkodowania na rzecz konsumenta będącego cedentem w ramach postępowania zawisłego przed tym sądem.
Trybunał orzekł, że art. 6 ust. 1 i art. 7 ust. 1 dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że sąd krajowy nie ma obowiązku zbadania z urzędu nieuczciwego charakteru warunku umowy cesji wierzytelności zawartej przez konsumenta, jeżeli zawisły przed tym sądem spór między spółką będącą cesjonariuszem a przedsiębiorcą dotyczy nie tej umowy cesji, lecz wierzytelności konsumenta wobec tego przedsiębiorcy.
Komentarz
Korzystny wyrok dla kredytobiorców (konsumentów) i spółek zajmujących się skupem wierzytelności konsumenckich. Analiza niniejszego stanowiska TS prowadzi do następujących wniosków, po pierwsze, Trybunał konsekwentnie już od wyroku w polskiej sprawie Lexitor, C-383/18, uznaje, że zakres stosowania dyrektyw 2008/48 oraz 93/13 nie zależy nie od tożsamości stron sporu, lecz od statusu stron spornej umowy kredytu, będącej przedmiotem postępowania głównego.
Po drugie, odwołując się do wcześniejszej wykładni dotyczącej możliwości cesji wierzytelności pasażerów linii lotniczych, Trybunał dokonał wykładni art. 22 ust. 2 dyrektywy 2008/48, który zakazuje konsumentom zrzekania się ich praw przyznanych im na mocy tej dyrektywy. Stosując prokonsumencką wykładnię TS przyjął wąskie rozumienie użytego w tym przepisie pojęcia „zrzekanie się”. Tym samym TS potwierdził prawo konsumenta do zbycia swoich praw wynikających z naruszenia prawa przez kredytodawcę na rzecz spółki zajmującej się skupem takich wierzytelności pieniężnych (zob. art. 509 § 1 KC).
Po trzecie, z niniejszego wyroku wnika, że sąd krajowy nie ma, na podstawie dyrektywy 93/13, obowiązku badania z urzędu potencjalnie nieuczciwy charakter warunku (zob. art. 3851 § 1 KC) znajdującego się w umowie cesji wierzytelności zawartej między konsumentem a cesjonariuszem praw tego ostatniego, jeżeli zawisły przed tym sądem spór dotyczy nie tej umowy cesji, lecz wierzytelności tego konsumenta wobec banku, który zawarł z nim umowę o kredyt. Tym samym okoliczność, czy sąd będzie oceniał z punktu widzenia abuzywności postanowienia umowy cesji, które tak jak w niniejszej sprawie przewidywały, że cesjonariusz będzie dochodzić tych wierzytelności we własnym imieniu i następnie otrzyma wynagrodzenie w wysokości 50 % otrzymanych kwot, a konsumentowi zwróci pozostałe 50 % – zależy wyłącznie od prawa krajowego. Należy zaznaczyć, że polski sąd będzie badał treść umowy cesji chociażby weryfikując, czy cesjonariuszowi przysługuje czynna legitymacja procesowa.
Wyrok TS z 9.10.2025 r., Zwrotybankowe.pl, C-80/24, Legalis
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
