Potrzeba nowej regulacji w zakresie rozwiązywania sporów zbiorowych
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przedstawiło projekt nowej ustawy o sporach zbiorowych pracy, która zastąpi ustawę z 23.5.1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 123; dalej: SporyZbiorU). Jak zapisano w uzasadnieniu do projektu, proponowane zmiany mają na celu dostosowanie przepisów prawnych do zmieniającej się sytuacji rynkowej. Oczekiwanym efektem regulacji ma być zapewnienie pokoju społecznego poprzez zagwarantowanie przejrzystych, łatwych w stosowaniu i interpretowaniu, polubownych procedur rozwiązywania sporów zbiorowych i konfliktów społecznych. Kierunki zmian zostały wyznaczone przede wszystkim potrzebami partnerów społecznych. Rozwiązania zaproponowane w nowej ustawie uwzględniają dorobek Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Pracy, która działała w latach 2016–2018, i której zadaniem było m.in. opracowanie projektu ustawy – Kodeksu zbiorowego prawa pracy, który zawierałby uregulowania również w obszarze rozwiązywania sporów zbiorowych. Jedną z nowych instytucji ma być tzw. mediacja prewencyjna, która umożliwi polubowne załatwienie sporu już na etapie rokowań.
Wprowadzenie tzw. mediacji prewencyjnej
Zgodnie z art. 8 SporyZbiorU pracodawca ma obowiązek niezwłocznego podjęcia rokowań w celu rozwiązania sporu w drodze porozumienia. Rokowania kończą się podpisaniem przez strony porozumienia, a w razie nieosiągnięcia porozumienia – sporządzeniem protokołu rozbieżności ze wskazaniem stanowisk stron. W sytuacji gdy strona, która wszczęła spór, podtrzymuje zgłoszone żądania, spór ten prowadzony jest przez strony z udziałem osoby dającej gwarancję bezstronności, zwanej dalej mediatorem (art. 10 SporyZbiorU). W myśl obecnie obowiązującej SporyZbiorU, rokowania prowadzone są wyłącznie przez strony sporu, bez udziału osób trzecich. Mediator pojawia się dopiero w kolejnym etapie rozwiązywania sporu zbiorowego – mediacji. Powoduje to często, że przechodząc do etapu mediacji, pracodawca i organizacje związkowe mogą być bardzo skłócone, co w wielu przypadkach uniemożliwia dojście do porozumienia.
W związku z tym Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej zaproponowało wprowadzenie instytucji tzw. mediacji prewencyjnej, mającej zapobiegać eskalacji konfliktu w trakcie prowadzenia rokowań. Skorzystanie z profesjonalnej pomocy osoby dającej gwarancję bezstronności i pomagającej w osiągnięciu wcześniejszego porozumienia może przyczynić się do wzrostu liczby porozumień zawieranych na tym etapie sporu.
Mediator w czasie rokowań
Projekt przewiduje, że w przypadku nieuwzględnienia żądań organizacji związkowych pracodawca będzie podejmował niezwłocznie rokowania w celu rozwiązania sporu w drodze porozumienia. Pracodawca nie będzie mógł odmówić podjęcia rokowań. Każda ze stron sporu będzie zobowiązana prowadzić rokowania w dobrej wierze i z poszanowaniem słusznych interesów drugiej strony. Zgodnie z art. 7 ust. 3 projektu ustawy strony sporu będą mogły uzgodnić, że rokowania będą prowadzone z udziałem osoby bezstronnej, czyli mediatora.
Oznacza to, że rokowania będą prowadzone z udziałem mediatora, którym będzie mogła być osoba z listy ministra właściwego do spraw pracy. Projekt nie wyklucza, że mediatorem będzie mogła być także osoba spoza listy, do której zwrócą się strony. Mediatora będą mogły uzgodnić strony sporu, nie będzie natomiast możliwości występowania do ministra właściwego do spraw pracy, tak jak w przypadku mediacji właściwej. Na etapie rokowań pracodawcy i związkom zawodowym pozostawia się dowolność wyboru mediatora.
Co istotne możliwość skorzystania z pomocy mediatora na etapie rokowań nie jest obowiązkiem – strony konfliktu mogą, ale nie muszą prowadzić rokowań z udziałem mediatora. Wprowadzenie mediacji prewencyjnej już na najwcześniejszym etapie rozwiązywania sporów powinno jednak skłaniać strony sporu do sięgania po bezstronną i profesjonalną pomoc.
Strony sporu muszą mieć na względzie, że wybór mediatora jest bardzo istotny dla pozytywnego rozstrzygnięcia sporu. Mediator powinien posiadać odpowiedni zasób wiedzy ekonomicznej i prawnej. Pozwoli mu to na odpowiednie dokonanie oceny istniejącej sytuacji spornej. Do zadań mediatora należeć będzie przede wszystkim pomoc w osiągnięciu porozumienia poprzez nakłanianie stron do kompromisu i polubownego zakończenia sporu.
Zakończenie rokowań
Rokowania kończyć się będą zawarciem i podpisaniem przez strony sporu porozumienia, które będzie kończyć spór. Nie będzie ono mogło naruszać interesów osób trzecich ani określać spraw uregulowanych w przepisach prawa w sposób bezwzględnie obowiązujący.
W razie nieosiągnięcia porozumienia rokowania kończyć się będą sporządzeniem protokołu rozbieżności ze wskazaniem stanowisk stron sporu. W przypadku braku możliwości sporządzenia protokołu rozbieżności jako wspólnego dokumentu stron sporu będzie on sporządzany przez jedną z nich.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
