Do 2.8.2022 r. Polska zobowiązana jest wdrożyć dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1158 z 20.6.2019 r. w sprawie równowagi między życiem zawodowym a prywatnym rodziców i opiekunów oraz uchylającą dyrektywę Rady 2010/18/UE (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 188, s. 79; dalej: dyrektywa 2019/1158/UE). W związku z tym Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej przygotowało projekt ustawy o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw z 15.2.2022 r. (druk UC118). Zgodnie z projektem w dziale VI ustawy z 26.6.1974 r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2020 r. poz. 1320 ze zm.; dalej: KP) dotyczącym czasu pracy po art. 148 zostanie dodany art. 1481 KP.
Zgodnie z Preambułą dyrektywy 2019/1158/UE wszyscy pracownicy powinni zachować prawo do czasu wolnego od pracy, bez uszczerbku dla nabytych lub nabywanych praw pracowniczych, z powodu działania siły wyższej w pilnych i niespodziewanych sprawach rodzinnych, zgodnie z warunkami określonymi przez państwa członkowskie. W myśl art. 7 dyrektywy 2019/1158/UE państwa członkowskie wprowadzą niezbędne środki w celu zapewnienia, aby każdy pracownik miał prawo do czasu wolnego od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika. Państwa członkowskie mogą ograniczyć prawo pracownika do czasu wolnego od pracy z powodu działania siły wyższej do określonej ilości czasu przypadającej na rok lub na konkretny przypadek.
Zasady udzielania zwolnienia z powodu siły wyższej
Projekt Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej zakłada, że pracownikowi będzie przysługiwać zwolnienie od pracy z powodu działania siły wyższej, w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna będzie natychmiastowa obecność pracownika.
Wymiar takiego zwolnienia to 2 dni albo 16 godzin w roku kalendarzowym. Pracownik będzie mógł samodzielnie decydować o tym, czy wykorzysta zwolnienie godzinowo czy w dniach. O sposobie wykorzystania w danym roku kalendarzowym zwolnienia będzie decydował pracownik w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym. Oznacza to, że pracownik w jednym roku może zdecydować, iż chce korzystać ze zwolnienia w godzinach, a w kolejnym roku, że będzie wykorzystywał zwolnienie w dniach. Co ważne, pracodawca będzie miał obowiązek udzielić zwolnienia od pracy na żądanie zgłoszone przez pracownika we wniosku najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia.
Zwolnienie od pracy z powodu siły wyżej udzielane w wymiarze godzinowym, dla pracownika zatrudnionego w niepełnym wymiarze czasu pracy ustalane będzie proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy tego pracownika. Niepełna godzina zwolnienia od pracy zaokrąglana będzie w górę do pełnej godziny. Taka sama zasada, w zakresie zwolnienia od pracy udzielanego w wymiarze godzinowym, będzie stosowana do pracownika, dla którego dobowa norma czasu pracy, wynikająca z odrębnych przepisów, jest niższa niż 8 godzin.
W okresie tego zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej pracownik zachowa prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia. Oznacza to, że zwolnienie będzie w części płatne.
Najważniejsze zasady dotyczące zwolnienia:
- Powód zwolnienia: działanie siły wyższej, pilne sprawy rodzinne spowodowane chorobą lub wypadkiem, jeżeli niezbędna jest natychmiastowa obecność pracownika.
- Wymiar zwolnienia: 2 dni lub 16 godzin w ciągu roku. Decyzja należy do pracownika, który informuje pracodawcę o sposobie korzystania ze zwolnienia w pierwszym wniosku o udzielenie takiego zwolnienia złożonym w danym roku kalendarzowym
- Wynagrodzenie: W okresie zwolnienia pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia w wysokości połowy wynagrodzenia.
Szczególna ochrona pracownika
Pracownik, który podejmie decyzję o skorzystaniu ze zwolnienia z powodu siły wyżej będzie podlegał szczególnej ochronie. Ochrona ta przejawiać się będzie następująco.
Po pierwsze po zakończeniu wykorzystywania zwolnienia pracodawca będzie miał obowiązek dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeżeli nie będzie to możliwe, na stanowisku równorzędnym z zajmowanym przed rozpoczęciem zwolnienia na warunkach nie mniej korzystnych od tych, które by obowiązywały, gdyby pracownik nie korzystał ze zwolnienia.
Po drugie pracodawca, który dopuści się naruszenia przepisów o zwolnieniu od pracy z powodu działania siły wyższej musi się liczyć z odpowiedzialnością wykroczeniową. Do katalogu wykroczeń przeciwko prawom pracownika zostanie bowiem dodane nowe wykroczenie. Kara za naruszenie przepisów o zwolnieniu od pracy z powodu siły wyższej będzie mogła zostać orzeczona przez sąd w wysokości od 1000 do 30000 zł.
Po trzecie skorzystanie przez pracownika z prawa do zwolnienia nie będzie mogło być podstawą do jakiegokolwiek niekorzystnego traktowania pracownika ani nie będzie mogło spowodować jakichkolwiek negatywnych konsekwencji wobec niego. Pracownik, którego uprawnienie zostało naruszone przez pracodawcę będzie mieć prawo do odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę.
Krąg uprawnionych do skorzystania ze zwolnienia
Prawo do zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej będzie przysługiwało pracownikom świadczącym pracę na podstawie Kodeksu pracy. Ponadto określone szczególne grupy pracowników również będą cieszyć się nowym uprawnieniem. Do uprzywilejowanej grupy zaliczą się m.in.: policjanci, strażacy, żołnierze zawodowi, funkcjonariusze Straży Granicznej, funkcjonariusze Służby Więziennej, funkcjonariusze Krajowej Administracji Skarbowej. W ich sytuacji, podobnie jak w przypadku pracowników kodeksowych, skorzystanie ze zwolnienia będzie się wiązało z mniejszym wynagrodzeniem. Zachowają oni bowiem prawo do połowy przysługującego im uposażenia.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
