Opis stanu faktycznego

Aktem oskarżenia z 25.4.2018 r. oskarżono R.G. o to, że w okresie od 24.3.2015 r. do 30.1.2018 r. w W., uchylał się od obowiązku alimentacyjnego wobec D.G. i Ł.G., określonego wyrokiem SR w W., III Wydział Rodzinny i Nieletnich z 20.8.2009 r., III RC 516/08, na kwotę 400 zł miesięcznie na rzecz każdego z uprawnionych, przy czym łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń miesięcznych, przez co naraził uprawnionych na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, tj. o czyn z art. 209 § 1a KK.

Sąd Rejonowy w W. wyrokiem nakazowym z 11.6.2018 r., II K 469/18, uznał R.G. za winnego zarzucanego mu czynu, przyjmując, że zachowania tego dopuścił się w okresie od 1.6.2017 r. do 30.1.2018 r. – i za to, na podstawie art. 209 § 1a w zw. z art. 34 § 1a pkt 1, w zw. z art. 35 § 1 ustawy z 6.6.1997 r. Kodeks karny (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 2345 ze zm.; dalej: KK) skazał go na karę trzech miesięcy ograniczenia wolności, nakładając obowiązek wykonywania w tym okresie nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym. Ponadto na podstawie art. 72 § 1 pkt 3 w zw. z art. 34 § 3 KK, zobowiązał oskarżonego do wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie D.G. i Ł.G. Orzeczenie zawierało rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów sądowych.

Wobec złożenia przez oskarżyciela publicznego sprzeciwu od wyroku nakazowego, SR w W. po przeprowadzeniu rozprawy, wyrokiem z 10.12.2019 r., II K 469/18, uznał R.G. winnym tego, że w okresie od 24.3.2015 r. do 30.1.2018 r. w W., uchylał się od obowiązku alimentacyjnego wobec D.G. i Ł.G., określonego wyrokiem SR w W., III Wydział Rodzinny i Nieletnich z 20.8.2009 r., III RC 516/08 na kwotę 400 zł miesięcznie na rzecz każdego z uprawnionych, przy czym łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowi równowartość co najmniej 3 świadczeń miesięcznych, przez co naraził uprawnionych na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych, tj. czynu z art. 209 § 1a KK.

Sąd skazał R.G. za to przestępstwo na podstawie art. 209 § 1a w zw. z art. 34 § 1 i 1a pkt 1, w zw. z art. 35 § 1 KK na karę 5 miesięcy ograniczenia wolności połączonej z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym. Ponadto na mocy art. 34 § 3 w zw. z art. 72 § 1 pkt 3 KK zobowiązał oskarżonego do wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie synów D.G. i Ł.G.

Wobec niezaskarżenia powyższego wyroku orzeczenie uprawomocniło się 18.12.2019 r.

Na podstawie art. 521 § 1 KPK powyższy wyrok zaskarżył Rzecznik Praw Obywatelskich w drodze kasacji nadzwyczajnej, na korzyść skazanego R.G. Na podstawie art. 523 § 1 i art. 458 w zw. z art. 518 KPK zarzucił rażące naruszenie prawa procesowego, a mianowicie art. 366 § 1 i art. 413 § 2 pkt 1 KPK polegające na niewyjaśnieniu przez przewodniczącego rozprawy wszystkich istotnych okoliczności sprawy, dotyczących poprzedniej karalności oskarżonego, a w konsekwencji błędnym określeniu przypisanego oskarżonemu czynu, co doprowadziło do jego skazania za uchylanie się od ciążącego na nim obowiązku alimentacyjnego wobec synów D.G. i Ł.G. w okresie od 24.3.2015 r. do 30.1.2018 r., mimo że uprzednio wyrokiem nakazowym SR w W. z 24.7.2019 r., II K 508/19 został prawomocnie skazany za taki sam czyn popełniony w okresie od 31.5.2017 r. do 30.1.2018 r.

W konkluzji autor kasacji wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy SR w W. do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji Rzecznika Praw Obywatelskich wniesionej na korzyść skazanego, uchylił zaskarżony wyrok i przekazał sprawę SR w W. do ponownego rozpoznania.

Aktualne komentarze do Kodeksu karnego i Kodeksu postępowania karnego. Skonfiguruj Twój System Legalis! Sprawdź

Uzasadnienie SN

Zdaniem SN kasacja okazała się zasadna i to w sposób oczywisty, co uzasadniało jej rozpoznanie na posiedzeniu bez udziału stron w trybie art. 535 § 5 KPK.

Nie ulega wątpliwości, że w niniejszej sprawie doszło do rażącego naruszenia przepisów prawa procesowego, a mianowicie art. 366 § 1 i art. 413 § 2 pkt 1 KPK, polegającego na niewyjaśnieniu przez przewodniczącego rozprawy wszystkich istotnych okoliczności dotyczących poprzedniej karalności oskarżonego i braku wzięcia pod uwagę faktu, że był on już uprzednio skazany prawomocnie za czyn, który znajdował się w ramach czasowych czynu obecnie osądzonego. Słusznie bowiem wskazuje skarżący, że R.G. został już skazany uprzednio wyr. SR w W. z 24.7.2019 r., II K 508/19 za taki sam czyn penalizowany na mocy art. 209 § 1a KK, popełniony w okresie od 31.5.2017 r. do 30.1.2018 r.

Tym wyrokiem SR w W. uznał R.G. winnym tego, że w okresie od 31.5.2017 r. do 30.1.2018 r. w W., uchylał się od wykonywania obowiązku alimentacyjnego wobec D.G. i Ł.G., określonego co do wysokości wyrokiem Sądu Rejonowego w W., III Wydział Rodzinny i Nieletnich z 20.8.2009 r., III RC 516/08 na kwotę po 400 zł miesięcznie na rzecz każdego z uprawnionych, przy czym łączna wysokość powstałych wskutek tego zaległości stanowiła równowartość co najmniej 3 świadczeń miesięcznych, przez co naraził uprawnionych na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych. Za to, na podstawie art. 209 § 1a w zw. z art. 34 § 1a pkt 1 KK Sąd wymierzył oskarżonemu karę 6 miesięcy ograniczenia wolności połączoną z obowiązkiem wykonywania nieodpłatnej kontrolowanej pracy na cele społeczne w wymiarze 20 godzin w stosunku miesięcznym. Ponadto na podstawie art. 72 § 1 pkt 3 w zw. z art. 34 § 3 KK, Sąd zobowiązał oskarżonego do wykonywania ciążącego na nim obowiązku łożenia na utrzymanie synów w okresie wykonywania kary ograniczenia wolności (według akt SR w W. w sprawie II K 508/19).

Wobec niezaskarżenia rozstrzygnięcia przez strony, wyrok uprawomocnił się 22.8.2019 r. (k. 80, 84 akt SR w W., II K 508/19).

Metodyka pracy adwokata i radcy prawnego w sprawach karnych. Skonfiguruj Twój System Legalis! Sprawdź

W tej sytuacji widoczne jest na pierwszy rzut oka, że doszło do rażącego naruszenia wskazanych w zarzucie kasacyjnym przepisów, które doprowadziło do skazania za przestępstwo niealimentacji także (ale nie wyłącznie) za okres już objęty prawomocnym wyrokiem skazującym. Okres niealimentacji przypisany R.G. w drugim wyroku objął w całości okres niealimentacji określony w wyroku wcześniejszym, to jest od 31.5.2017 r. do 30.1.2018 r., a ponadto wcześniejsze miesiące począwszy od 24.3.2015 r. Trafnie przy tym wskazuje Rzecznik Praw Obywatelskich, że orzekający w sprawie SR w W. nie wystąpił o aktualne dane z Krajowego Rejestru Karnego. Procedując na rozprawie 10.12.2019 r. Sąd dopuścił co prawda dowód z karty karnej, jednak informacje w niej zawarte były aktualne na 23.4.2018 r., a więc nie na czas wyrokowania w sprawie. W konsekwencji, przewodniczący kierujący rozprawą nie wywiązał się z ustawowego, wynikającego z art. 366 § 1 KPK, obowiązku czuwania, aby wyjaśnione zostały wszystkie okoliczności sprawy.

Sąd Najwyższy wielokrotnie już wskazywał, że konieczne jest zachowanie przez przewodniczącego szczególnej staranności przy rozpoznawaniu spraw o przestępstwa niealimentacji w celu ustalenia prawidłowego okresu popełnienia czynu z art. 209 § 1 KK (por. wyrok SN z 20.11.2012 r., II KK 281/12, Legalis). W sprawach o przestępstwa niealimentacji zgromadzenie danych o karalności ma istotne znaczenie przede wszystkim z punktu widzenia prawidłowego określenia czasu trwania przestępstwa będącego przedmiotem osądu (por. wyrok SN z 23.2.2021 r., IV KK 186/20. Legalis). W niniejszej sprawie wskutek zaniechania dokonania aktualnych ustaleń w zakresie karalności R.G., doszło do dwukrotnego skazania za ten sam fragment czynu dotyczącego niealimentacji. Z uwagi na to, że okres uchylania się od obowiązku alimentacyjnego objęty skazaniem późniejszym jest dłuższy i wykracza poza okres niealimentacji określony w wyroku wcześniejszym, nie zachodzi w tym wypadku bezwzględna przyczyna odwoławcza w postaci powagi rzeczy osądzonej z art. 439 § 1 pkt 8 KPK.

Na kanwie rozpoznawanej sprawy jawi się bezsporne twierdzenie, że doszło do rażącego i mającego istotny wpływ na treść wyroku naruszenia przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 366 § 1 i art. 413 § 2 pkt 1 KPK. Urzeczywistniła się jednakowoż sytuacja, w której R.G. został podwójnie skazany za niealimentację synów D.G. i Ł.G. w okresie od 31.5.2017 r. do 30.1.2018 r. W rezultacie SN, uwzględniając kasację Rzecznika Praw Obywatelskich wniesioną na korzyść skazanego, na mocy art. 537 § 2 KPK, słusznie uchylił zaskarżony wyr. SR w W. Konsekwencją określonej decyzji mogło być tylko przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania. Mocą powinności SR w W. będzie miał na uwadze powyższe wskazania SN. Jeśli w wyniku procedowania uzna za konieczne przypisanie oskarżonemu przestępstwa z art. 209 § 1 KK, ma w rzeczy samej obowiązek właściwie ustalić czas jego popełnienia, aby nie doszło do żadnych uchybień w tym zakresie.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Kup online, korzystaj od razu! Sprawdź

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →