Europejski nakaz aresztowania

Stan faktyczny

XC został przekazany niemieckim organom przez portugalskie organy w wykonaniu europejskiego nakazu aresztowania wydanego w 2016 r. (dalej jako: ENA). Po odbyciu kary XC dobrowolnie opuścił terytorium RFN. W 2018 r. wydano wobec niego drugi ENA, na podstawie którego włoskie organy przekazały go niemieckim organom. Włoskie organy zgodziły się na uchylenie zasady specjalności w celu ścigania zarzucanych XC czynów. Natomiast XC podnosił, że taką zgodę powinny były wyrazić portugalskie organy, jako organy wykonujące pierwszy ENA.

Pytanie prejudycjalne

Czy art. 27 ust. 2 i 3 decyzji ramowej 2002/584/WSiSW z 13.6.2002 r. w sprawie europejskiego nakazu aresztowania i procedury wydawania osób między państwami członkowskimi (Dz.U. L z 2002 r., Nr 190, s. 1 ze zm.; dalej jako: decyzja ramowa) należy interpretować w ten sposób, że zasada specjalności, o której mowa w ust. 2 tego artykułu, nie stoi na przeszkodzie środkowi polegającemu na ograniczeniu wolności zastosowanemu wobec osoby, której dotyczy pierwszy ENA, z powodu czynów innych niż te, które stanowiły podstawę jej przekazania w wykonaniu tego nakazu, i poprzedzających te czyny, gdy osoba ta dobrowolnie opuściła terytorium państwa członkowskiego wydającego pierwszy nakaz i została mu przekazana w wykonaniu drugiego ENA wydanego po tym wyjeździe w celu wykonania kary pozbawienia wolności, o ile na podstawie drugiego ENA organ sądowy wykonujący ten nakaz wyraził zgodę na rozszerzenie ścigania na czyny, za które orzeczono ten środek polegający na ograniczeniu wolności?

Stanowisko TS

Trybunał przypomniał, że decyzja ramowa służy, dzięki ustanowieniu prostszego i wydajniejszego systemu przekazywania osób skazanych lub podejrzanych o naruszenie przepisów ustawy karnej, ułatwieniu i przyspieszeniu współpracy wymiarów sprawiedliwości. Przyczyniając się w ten sposób do realizacji wyznaczonego Unii celu, jakim jest ustanowienie przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości w oparciu o wysoki stopień zaufania, jakie powinno istnieć między państwami członkowskimi. W obszarze regulowanym decyzją ramową zasada wzajemnego uznawania, stanowiąca – jak wynika zwłaszcza z jej motywu 6 – kamień węgielny współpracy wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych, znajduje swój wyraz w art. 1 ust. 2 decyzji ramowej, wprowadzającym regułę, zgodnie z którą państwa członkowskie wykonują każdy ENA nakaz aresztowania w oparciu o zasadę wzajemnego uznawania i zgodnie z przepisami tej samej decyzji ramowej. Wykonujące nakaz organy sądowe mogą więc co do zasady odmówić wykonania takiego nakazu wyłącznie z enumeratywnie wyliczonych powodów odmowy wykonania, przewidzianych w decyzji ramowej [wyrok TS z 11.3.2020 r., SF (ENA nakaz aresztowania – gwarancja ponownego przekazania do państwa wykonującego nakaz), C‑314/18, EU:C:2020:191, pkt 39].Z orzecznictwa TS wynika, że o ile art. 27 i 28 decyzji ramowej przyznają państwom członkowskim określone uprawnienia przy wykonywaniu ENA, o tyle te przepisy – zważywszy, iż wprowadzają odstępstwa od zasady wzajemnego uznawania sformułowanej w art. 1 ust. 2 decyzji ramowej – nie mogą podlegać wykładni prowadzącej do podważenia celu decyzji ramowej, polegającego na ułatwianiu i przyspieszaniu przekazań między organami sądowymi państw członkowskich w świetle wzajemnego zaufania, jakie powinno istnieć między nimi (wyrok TS z 28.6.2012 r., West, C‑192/12 PPU, EU:C:2012:404, pkt 77).

W art. 27 ust. 2 decyzji ramowej została ustanowiona zasada specjalności, zgodnie z którą osoba przekazana nie może być ścigana, skazana lub pozbawiona wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem, inne niż to, w związku z którym została przekazana. Rzecznik generalny wskazał w pkt 33 opinii, że z językowej wykładni tego przepisu wynika, że ta zasada jest ściśle związana z przekazaniem wynikającym z wykonania konkretnego ENA, ponieważ treść tego przepisu odnosi się do „przekazania” w liczbie pojedynczej. Następnie rzecznik generalny w pkt 37 opinii zaznaczył, że ta wykładnia znajduje potwierdzenie w wykładni kontekstowej tego przepisu. Zarówno art. 1 ust. 1 decyzji ramowej 2002/584, który definiuje ENA w świetle jego szczególnego celu, jak i art. 8 ust. 1 decyzji ramowej, który wymaga, aby każdy ENA był precyzyjny co do charakteru i kwalifikacji prawnej przestępstw, których dotyczy, i aby opisywał okoliczności popełnienia tych przestępstw, wskazują bowiem, że zasada specjalności jest związana z wykonaniem konkretnego ENA. Ponadto, z orzecznictwa Trybunału wynika, że zasada specjalności jest związana z suwerennością państwa członkowskiego wykonującego nakaz i przyznaje osobie, której wniosek dotyczy, prawo do tego, aby jej ściganie, skazanie lub pozbawienie jej wolności nastąpiło wyłącznie za przestępstwo, w związku z którym została przekazana (wyrok TS z 1.12.2008 r., Leymann i Pustovarov, C‑388/08 PPU, EU:C:2008:669, pkt 43, 44). Zasada ta wymaga bowiem, aby państwo członkowskie wydające nakaz, które zamierza ścigać lub skazać osobę za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem w wykonaniu ENA, inne niż przestępstwo, w związku z którym została przekazana, uzyskało zgodę państwa członkowskiego wykonującego nakaz, tak aby uniknąć sytuacji, w której pierwsze państwo członkowskie narusza kompetencje, jakie mogłoby wykonać państwo wykonujące nakaz, i wykracza poza swoje uprawnienia w stosunku do ściganej osoby. W zakresie, w jakim mechanizm ENA ma na celu przekazanie danej osoby państwu członkowskiemu wydającemu taki nakaz, w odniesieniu do wymienionych w nim konkretnych przestępstw, poprzez ściągnięcie jej na terytorium tego państwa za pomocą przymusu, zasada specjalności jest nierozerwalnie związana z wykonaniem konkretnego ENA, którego zakres jest jasno określony.

W ocenie TS zasada specjalności, na którą można było się powołać w ramach pierwszego przekazania XC przez portugalskie organy wykonujące nakaz, nie ma wpływu na powrót XC na terytorium Niemiec na podstawie ENA wydanego przez niemiecką prokuraturę w 2018 r. Jak zauważył rzecznik generalny w pkt 50 opinii, brak możliwości zastosowania zasady specjalności na podstawie pierwszego ENA wydanego przez niemiecką prokuraturę w Hanowerze w 2016 r. nie wynika z jednego z wyjątków przewidzianych w art. 27 ust. 3 decyzji ramowej 2002/584, lecz z faktu, że spór w postępowaniu głównym wpisuje się obecnie w ramy wykonania drugiego wydanego przeciwko XC przez prokuraturę we Flensburgu w dniu 19 września 2018 r. Zdaniem TS w tych okolicznościach wymóg – istniejący po to, aby osoba mogła być ścigana, skazana lub aresztowana w celu wykonania kary pozbawienia wolności lub środka zabezpieczającego polegającego na pozbawieniu wolności za przestępstwo popełnione przed jej przekazaniem, inne niż to, w związku z którym została przekazana – aby zgoda została udzielona zarówno przez wykonujący nakaz organ sądowy państwa członkowskiego, który przekazał ściganą osobę na podstawie pierwszego ENA, jak i przez wykonujący nakaz organ sądowy państwa członkowskiego, który przekazał tę osobę na podstawie drugiego ENA, podważyłby skuteczność procedury przekazywania, zagrażając tym samym celowi realizowanemu przez decyzję ramową. W związku z tym, zważywszy, że w niniejszej sprawie XC dobrowolnie opuścił terytorium Niemiec po odbyciu w tym państwie członkowskim kary, na którą skazano go za czyny wskazane w pierwszym ENA wydanym przez niemiecką prokuraturę w 2016 r., XC nie ma już prawa powoływać się na zasadę specjalności dotyczącą tego pierwszego ENA. W tym kontekście dana osoba może powoływać się na zasadę specjalności wyłącznie w odniesieniu do ENA wydanego przez niemiecką prokuraturę w 2018 r. i wykonanego przez włoski organ wykonujący nakaz.

Trybunał wyjaśnił, że w zakresie, w jakim w niniejszej sprawie jedynym przekazaniem odpowiednim do dokonania oceny poszanowania zasady specjalności jest przekazanie dokonane na podstawie drugiego ENA, zgoda wymagana w art. 27 ust. 3 lit. g) decyzji ramowej 2002/584 powinna zostać udzielona wyłącznie przez wykonujący nakaz organ sądowy państwa członkowskiego, który przekazał ściganą osobę na podstawie tego ENA.

Reasumując TS orzekł, że art. 27 ust. 2 i 3 decyzji ramowej 2002/584 trzeba interpretować w ten sposób, iż zasada specjalności, o której mowa w ust. 2 tego artykułu, nie stoi na przeszkodzie środkowi polegającemu na ograniczeniu wolności zastosowanemu wobec osoby, której dotyczy pierwszy ENA, z powodu czynów innych niż te, które stanowiły podstawę jej przekazania w wykonaniu tego nakazu, i poprzedzających te czyny, gdy ta osoba dobrowolnie opuściła terytorium państwa członkowskiego wydającego pierwszy nakaz i została mu przekazana w wykonaniu drugiego ENA wydanego po tym wyjeździe w celu wykonania kary pozbawienia wolności, o ile na podstawie drugiego ENA organ sądowy wykonujący ten nakaz wyraził zgodę na rozszerzenie ścigania na czyny, za które orzeczono ten środek polegający na ograniczeniu wolności.