Alimenty od rodziców na rzecz dziecka należne są więc nie tyle do osiągnięcia przez dziecko pełnoletności, ile do czasu, gdy będzie miało możliwość samodzielnego finansowania i zaspokajania swoich potrzeb. Oznacza to, że alimenty mogą okazać się nienależne już małoletniemu, który osiąga z danego źródła wystarczający dochód na własne utrzymanie, a w innych okolicznościach mogą być należne również po osiągnięciu pełnoletności, np. gdy osoba uprawniona kontynuuje naukę, więc nie podjęła jeszcze pracy.
Potrzebny jest pozew
Gdy jeden z rodziców, w szczególności ten, pod którego bezpośrednią opieką nie znajduje się dziecko, odmawia partycypowania w kosztach jego utrzymania albo udział w tych kosztach jest niewystarczający, alimenty zasądzane są przez sąd rodzinny. Oznacza to, że pozew o alimenty należy wnieść do sądu rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka, chociaż można również wybrać sąd właściwy ze względu na miejsce zamieszkania pozwanego. Nie ma znaczenia, czy dziecko jest już pełnoletnie, tylko czy nie ma jeszcze możliwości samodzielnego utrzymania się.
Stronami postępowania są: dziecko, jako powód, które przed osiągnięciem pełnoletności działa w sprawie przez jednego z rodziców jako przedstawiciela ustawowego, a także drugi z rodziców jako pozwany.
Również w sprawie rozwodowej sąd powinien orzec, jak każdy z małżonków zobowiązany jest do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania małoletniego dziecka, a więc właśnie o alimentach. Różnice są jednak istotne, jako że sprawa o rozwód rozpoznawana jest oczywiście przez sąd okręgowy, właściwy według ostatniego wspólnego miejsca zamieszkania małżonków, jeżeli jeden z nich nadal posiada w tym okręgu miejsce zamieszkania lub zwykłego pobytu. W sprawie o rozwód istotne jest także, aby dziecko było małoletnie, ponieważ sąd rozwodowy zobowiązany jest orzec o alimentach jedynie na małoletnie dzieci. Stronami sprawy o rozwód są zawsze małżonkowie.
Podobny jest jednak sposób dochodzenia alimentów przed sądem rodzinnym i sądem rozwodowym. W pozwie należy bowiem sformułować wniosek o zasądzenie alimentów od drugiego rodzica na rzecz dziecka w konkretnej kwocie, płatnej zazwyczaj co miesiąc oraz do konkretnego dnia każdego miesiąca. Warto wskazać również sposób przekazywania alimentów oraz czy mają być płacone z góry, tj. wraz z początkiem miesiąca, czy z dołu, tj. za dany miesiąc po jego zakończeniu. W pozwie warto sformułować od razu sankcję, aby alimenty płacone z uchybieniem terminu zasądzone zostały z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.
Na początku postępowania, tj. już w pozwie o alimenty albo w pozwie o rozwód, warto również wystąpić z wnioskiem o zabezpieczenie alimentów. Pozew o alimenty oraz pozew o rozwód muszą oczywiście spełniać wymogi formalne przewidziane w kodeksie postępowania cywilnego dla pisma procesowego oraz pozwu. Należy więc przede wszystkim wskazać sąd właściwy, do którego kierowany jest pozew, dane stron postępowania (również przedstawiciela ustawowego małoletniego powoda), tj. imiona, nazwiska, adresy zamieszkania oraz dodatkowo numer PESEL powoda.
W pozwie powinien znaleźć się opis faktów, na których oparte jest żądanie zasądzenia alimentów oraz wnioski dowodowe dla wykazania słuszności tego żądania. Warto pamiętać, że strona dochodząca alimentów nie musi ponosić kosztów postępowania, jakkolwiek za pozew o rozwód należy uiścić stałą opłatę sądową.
Przebieg postępowania
Pozwany w sprawie o alimenty (podobnie jak pozwany w sprawie o rozwód) uprawniony jest do wniesienia odpowiedzi na pozew, która również powinna spełniać wymogi formalne, a w której pozwany powinien odnieść się do twierdzeń pozwu, w tym wskazać, w jakim zakresie zgadza się, a w jakim sprzeciwia żądaniu zasądzenia alimentów.
W odpowiedzi na pozew pozwany powinien także przedstawić argumentację oraz wnioski dowodowe przemawiające za jego stanowiskiem w sprawie.
Sąd może skierować strony na mediację w celu doprowadzenia do wypracowania wspólnego stanowiska z pomocą mediatora. W toku postępowania wyznaczona zostaje natomiast rozprawa, na której każda ze stron zostaje wysłuchana.
Na rozprawie sąd przesłuchuje również świadków zgłoszonych przez strony. Przeprowadzane jest także całe postępowanie dowodowe, zmierzające do wykazania faktów decydujących o słuszności i wysokości roszczenia alimentacyjnego, a mianowicie: kosztów zaspokojenia usprawiedliwionych potrzeb dziecka oraz możliwości zarobkowych i majątkowych rodzica zobowiązanego do płacenia alimentów.
Rozstrzygnięcie sądu
Sprawa o alimenty oraz sprawa o rozwód kończą się wyrokiem sądu, w którym zasądzana jest kwota należnych świadczeń alimentacyjnych od rodzica zobowiązanego do ich płacenia na rzecz dziecka. W pewnych okolicznościach sąd może oddalić powództwo o alimenty, w szczególności gdy nie są należne, ponieważ dziecko osiąga dochód wystarczający na jego samodzielne utrzymanie.
Wyrok wydany w sprawie o alimenty uzyskuje rygor natychmiastowej wykonalności (może być wykonywany i egzekwowany) jeszcze przed uprawomocnieniem, podczas gdy alimenty zasądzone w sprawie o rozwód stają się wykonalne dopiero wraz z uprawomocnieniem się wyroku w części dotyczącej alimentów.
