Stan faktyczny
Holenderska spółka A. była dostawcą usługi płatności odroczonej AfterPay, oferowanej przy zakupach przez Internet w zamian za wynoszącą 1 euro prowizję za płatność.
MI (konsumentka) kupiła w sklepie internetowym produkty za kwotę 37,97 euro i jako sposób płatności wybrała ona usługę AfterPay. Konsumentka nie zapłaciła tej kwoty w wyznaczonym terminie płatności i A. wniosła do sądu powództwo o zasądzenie od MI zapłaty kwoty 80,20 euro wraz z odsetkami ustawowymi.
Sąd odsyłający powziął wątpliwości, czy odsetki za opóźnienie i koszty windykacji pozasądowej należy uznać za koszty kredytu i czy należy je uwzględniać przy ustalaniu, czy dana umowa stanowi umowę o kredyt „nieoprocentowany i wolny od wszelkich opłat” lub umowę o kredyt „przewidującą wymóg uiszczenia jedynie nieznacznych opłat” w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. f) dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23.4.2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki oraz uchylającej dyrektywę Rady 87/102/EWG (Dz.Urz. UE L z 2008 r. Nr 133, s. 66).
Stanowisko TS
Zgodnie z treścią art. 2 ust. 2 lit. f) dyrektywy 2008/48/WE umowy o kredyt „nieoprocentowany (bez odsetek) i wolny od wszelkich opłat” oraz umowy o kredyt „zawarte na warunkach przewidujących jego spłatę w terminie trzech miesięcy i wymóg uiszczenia jedynie nieznacznych opłat” są wyłączone z zakresu stosowania tej dyrektywy. Aby dokonać wykładni tego przepisu, a w szczególności zawartych w nim określenia „oprocentowany” (pojęcia „odsetek”) oraz pojęcia „wszelkich opłat”, zgodnie z jednolitym orzecznictwem TS, należy uwzględnić nie tylko jego treść, lecz także kontekst, w jaki się on wpisuje, oraz cele aktu, którego ów przepis stanowi część (wyrok TS z 11.1.2024 r., Inditex, C-361/22, Legalis).
Analizując treść art. 2 ust. 2 lit. f) dyrektywy 2008/48/WE, TS wskazał, że odnosi się on jedynie do określenia „oprocentowany” (pojęcia „odsetek”) oraz do pojęcia „wszelkich opłat”, nie definiując tych pojęć i nie odsyłając do innych pojęć również używanych w kontekście tej dyrektywy, do których należą w szczególności pojęcia „opłat z tytułu zaległości w spłacie”, „kosztów w przypadku opóźnienia w płatności”, „kosztów”, „prowizji” i „podatków”. Określenie „oprocentowany” (pojęcie „odsetek”) w swoim dosłownym znaczeniu odnosi się zarówno do odsetek narosłych lub należnych od kapitału zainwestowanego lub pożyczonego, jak i do odsetek wyrównawczych lub odsetek za opóźnienie, a zatem ma ono kilka możliwych znaczeń. Trybunał stwierdził, że pojęcie „wszelkich opłat” również jest pojęciem ogólnym, mogącym obejmować wiele kategorii wydatków, w związku z czym treść tego pojęcia zmienia się w zależności od kontekstu, w jakim jest ono używane.
W ocenie TS porównanie poszczególnych wersji językowych art. 2 ust. 2 lit. f) dyrektywy 2008/48/WE dostarcza jednak kilku wskazówek co do wykładni określenia „oprocentowany” (pojęcia „odsetek”) oraz pojęcia „wszelkich opłat” w rozumieniu tego przepisu. Wśród tych wersji znajdują się w szczególności te, które w sposób bardziej zwięzły odnoszą się jedynie do braku odsetek lub innych opłat, takie jak wersje językowa niemiecka (zins und gebührenfreie Kreditverträge). W innych wersjach językowych, w szczególności angielskiej (where the credit is granted free of interest and without any other charges), wprost odniesiono się do tego, że przy udzielaniu kredytu nie przewiduje się odsetek lub innych opłat. Trybunał wskazał, że z brzmienia tych innych wersji wynika wprost, że zastosowanie art. 2 ust. 2 lit. f) dyrektywy 2008/48/WE należy badać z uwzględnieniem odsetek i wszelkich opłat przewidzianych w chwili zawarcia umowy o kredyt. Tymczasem w owej chwili nie można co do zasady przewidzieć ani tego, że konsument nie wykona ciążącego na nim zobowiązania do zapłaty, ani czasu trwania takiego ewentualnego stanu, w którym nie wykonuje on tego zobowiązania. W związku z tym odsetki i opłaty z tytułu niewykonania zobowiązania, zdaniem TS, nie są objęte określeniem „oprocentowany” (pojęciem „odsetek”) oraz pojęciem „wszelkich opłat” w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. f) dyrektywy 2008/48/WE, i to niezależnie od tego, czy stosowanie i wysokość tych odsetek i opłat przewidziano w ustawie, czy też uzgodniono w umowie o kredyt.
W ocenie TS powyższą wykładnię potwierdza kontekst, w jaki ten przepis się wpisuje, oraz cele realizowane przez dyrektywę 2008/48/WE.
W niniejszej sprawie Arvato dochodzi zapłaty ceny zakupu produktów wynoszącej 37,97 euro wraz z odsetkami ustawowymi naliczanymi oraz zapłaty kosztów windykacji pozasądowej, których wysokość pokrywa się z dolną granicą widełek przewidzianych w niderlandzkich przepisach. Takie odsetki i koszty, zdaniem TS, co do zasady, nie wchodzą w zakres określenia „oprocentowany” (pojęcia „odsetek”) oraz pojęcia „wszelkich opłat” w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. f) dyrektywy 2008/48/WE, a zatem nie należy ich uwzględniać przy ustalaniu, czy dana umowa o kredyt jest objęta zakresem stosowania tej dyrektywy.
Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego będzie należało ustalenie, czy w rzeczywistości kredytodawca nie zmierza do obejścia obowiązków ciążących na nim na mocy dyrektywy 2008/48/WE, gdy już w chwili zawarcia umowy o kredyt antycypuje on, że konsument nie wykona zobowiązania do zapłaty, aby uzyskać korzyść gospodarczą wynikającą z wymagalności odsetek i opłat z tytułu niewykonania zobowiązania.
Reasumując TS orzekł, że art. 2 ust. 2 lit. f) dyrektywy 2008/48/WE należy interpretować w ten sposób, iż z zastrzeżeniem przypadków, w których kredytodawca już w chwili zawarcia umowy o kredyt antycypuje, że konsument nie wykona zobowiązania do zapłaty, aby uzyskać korzyść gospodarczą, odsetki za opóźnienie i koszty windykacji pozasądowej należne od konsumenta w przypadku opóźnienia w wykonaniu ciążącego na nim na mocy umowy o kredyt zobowiązania do zapłaty lub niewykonania tego zobowiązania nie wchodzą w zakres określenia „oprocentowany” (pojęcia „odsetek”) oraz pojęcia „wszelkich opłat” w rozumieniu tego przepisu, i to co do zasady niezależnie od tego, czy owe odsetki i wszelkie opłaty mają źródło ustawowe, czy też umowne, a także od tego, czy, w stosownym przypadku, owe odsetki i wszelkie opłaty, których źródłem jest umowa, są wyższe niż odsetki i opłaty, jakie byłyby należne na mocy ustawy.
Komentarz
W niniejszym wyroku TS dokonał wykładni językowej, systemowej oraz celowościowej art. 2 ust. 2 lit. f) dyrektywy 2008/48/WE, a w szczególności zawartych w nim określenia „oprocentowany” (pojęcia „odsetek”) oraz pojęcia „wszelkich opłat”, uwzględniając także cele tej dyrektywy. Trybunał prezentuje trafne stanowisko, że zastosowanie art. 2 ust. 2 lit. f) dyrektywy 2008/48/WE należy badać z uwzględnieniem odsetek i wszelkich opłat przewidzianych w chwili zawarcia umowy o kredyt. Oczywiste, że z zastrzeżeniem wyjątków, w owej chwili kredytodawca nie możne przewidzieć ani tego, że konsument nie wykona ciążącego na nim zobowiązania do zapłaty, ani czasu trwania takiego stanu, w którym nie wykonuje on tego zobowiązania. W związku z tym TS uznał, że odsetki i opłaty z tytułu niewykonania zobowiązania nie są objęte określeniem „oprocentowany” oraz pojęciem „wszelkich opłat” w rozumieniu art. 2 ust. 2 lit. f), i to niezależnie od tego, czy stosowanie i wysokość tych odsetek i opłat przewidziano w ustawie, czy też uzgodniono w umowie.
Dla polskich sporów podstawowe znaczenie ma okoliczność, że art. 2 ust. 2 lit. f) dyrektywy 2008/48/WE został transponowany w art. 4 ust. 1 pkt 1) ustawy z 12.5.2011 r. o kredycie konsumenckim (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1497; dalej: KredytKonsU). Zgodnie z tym ostatnim przepisem, owej ustawy nie stosuje się do umów w których konsument nie jest zobowiązany do zapłaty oprocentowania oraz innych kosztów związanych z udzieleniem lub spłatą kredytu konsumenckiego. Zatem ten przepis KredytKonsU, co do zasady, powtarza w tym zakresie założenie przyjęte na poziomie unijnym. Zatem dokonując wykładni art. 4 ust. 1 pkt 1) KredytKonsU polski sąd powinien uwzględnić stanowisko TS zawarte w niniejszym wyroku, a w konsekwencji nie stosować tej ustawy.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
