Stan faktyczny

W 2008 r. polskie małżeństwo mieszkające w Londynie, gdzie nie prowadziło żadnej działalności gospodarczej, zawarło z poprzednikiem prawnym Getin Noble Bank S.A. umowę kredytu hipotecznego indeksowanego do CHF, w celu nabycia mieszkania w Warszawie, przeznaczonego do odpłatnego najmu. LB i JL korzystali z usług przedsiębiorcy zarządzającego nieruchomościami, który został ich pełnomocnikiem i reprezentował ich przy zawieraniu ww. umowy kredytu oraz umów kupna i najmu tej nieruchomości, a także umowy o obsłudze najemców.

W 2019 r. LB i JL spłacili całość kredytu i sprzedali ową nieruchomość. Następnie wnieśli do Sądu Okręgowego w Warszawie (sąd odsyłający) pozew z żądaniem zwrotu wszystkich kwot zapłaconych w wykonaniu tej umowy kredytu hipotecznego. LB i JL twierdzili, że ta umowa zawiera nieuczciwe warunki umowne skutkujące jej nieważnością.

Sąd odsyłający powziął wątpliwości co do kwalifikowania LB i JL jako „konsumentów” w rozumieniu dyrektywy Rady 93/13/EWG z 5.4.1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.Urz. UE L z 1993 r. Nr 95, s. 29).

Szkolenia miękkie dla adwokatów i radców prawnychSprawdź aktualny harmonogram Sprawdź

Stanowisko TS

Motyw dziesiąty dyrektywy 93/13 stanowi, że jednolite normy prawne dotyczące nieuczciwych warunków umownych powinny, z zastrzeżeniem wyjątków wymienionych w tym motywie, odnosić się do „wszelkich umów” zawieranych pomiędzy przedsiębiorcami a konsumentami, zgodnie z definicjami zawartymi w art. 2 lit. b) i c) tej dyrektywy 93/13 (wyrok TS z 8.6.2023 r., YYY. (Pojęcie „konsumenta”), C-570/21, Legalis, pkt 33).

Zgodnie z art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13 pojęcie „konsument” oznacza każdą osobę fizyczną, która w umowach objętych tą dyrektywą działa w celach niezwiązanych z własną działalnością gospodarczą lub zawodową. Ponadto, na podstawie art. 2 lit. c) dyrektywy 93/13 pojęcie „sprzedawca lub dostawca [przedsiębiorca]” oznacza każdą osobę fizyczną lub prawną, która w umowach objętych tą dyrektywą działa w ramach własnej działalności gospodarczej lub zawodowej, bez względu na to, czy należy do sektora publicznego czy prywatnego. Trybunał potwierdził, że dyrektywa 93/13 definiuje umowy, do jakich ma zastosowanie, poprzez odniesienie do statusu kontrahentów, w zależności od tego, czy działają oni w ramach swojej działalności gospodarczej lub zawodowej, czy też nie (wyrok C-570/21, pkt 34). Tym samym posiadanie przez daną osobę statusu „konsumenta” należy ustalić w świetle kryterium funkcjonalnego, polegającego na ocenie, czy dany stosunek umowny wpisuje się w ramy działalności niezwiązanej z wykonywaniem zawodu. Trybunał wyjaśnił już, że pojęcie „konsumenta” w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13 ma charakter obiektywny i jest niezależne od konkretnego zasobu wiedzy, jaki może mieć dana osoba, czy też od posiadanych przez nią w rzeczywistości informacji (wyrok TS z 8.6.2023 r., Lyoness Europe, C-455/21, Legalis, pkt 48).

Trybunał podkreślił, że konsument znajduje się w słabszej pozycji niż przedsiębiorca, zarówno pod względem możliwości negocjacyjnych, jak i ze względu na stopień poinformowania, i w związku z tym godzi on się na postanowienia umowne sporządzone uprzednio przez przedsiębiorcę, nie mając wpływu na ich treść (wyrok TS z 21.3.2019 r., Pouvin i Dijoux, C-590/17, Legalis, pkt 25). Trybunał orzekł już, że to szerokie rozumienie pojęcia „konsument” w znaczeniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13 pozwala w danym wypadku na zapewnienie ochrony przyznanej przez tę dyrektywę wszystkim osobom fizycznym znajdującym się w słabszej pozycji względem przedsiębiorcy (wyrok C-570/21, pkt 37).

Trybunał podkreślił również, że w ramach umowy kredytu zawartej z przedsiębiorcą,  jeżeli współdłużnik znajduje się w sytuacji analogicznej do sytuacji dłużnika pod względem zobowiązań umownych, w odniesieniu do tego przedsiębiorcy, z którym podpisali umowę, nie należy dokonywać rozróżnienia między dłużnikiem a współdłużnikiem w przedmiocie stosowania dyrektywy 93/13 do tej konkretnej umowy. W związku z tym pojęcie „konsumenta” w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13 w ramach takiej umowy obejmuje również osobę fizyczną, która znajduje się w sytuacji współdłużnika, gdy działa w celach niezwiązanych ze swoją działalnością gospodarczą lub zawodową (wyrok C-570/21, pkt 52).

Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem TS sąd krajowy rozpoznający spór dotyczący umowy mogącej podlegać zastosowaniu dyrektywy 93/13 powinien sprawdzić, biorąc pod uwagę wszystkie dowody, a w szczególności treść tej umowy, czy kredytobiorcę można zakwalifikować jako „konsumenta” w rozumieniu tej dyrektywy. W tym celu sąd krajowy powinien uwzględnić wszystkie okoliczności sprawy, w szczególności charakter towaru lub usługi będących przedmiotem rozpatrywanej umowy, które to okoliczności mogą wskazywać na cel nabycia tego towaru lub tej usługi (wyrok C-455/21, pkt 49). W konsekwencji, w sytuacji gdy dwie osoby fizyczne zawierają umowę kredytu hipotecznego w celu sfinansowania nabycia nieruchomości mieszkalnej, TS wskazał, że do sądu krajowego należy ustalenie, z uwzględnieniem w szczególności charakteru nieruchomości będącej przedmiotem tej umowy, czy te osoby fizyczne działały w ramach swojej działalności gospodarczej lub zawodowej, czy też w celach niezwiązanych z tą działalnością.

W niniejszej sprawie LB i JL są osobami fizycznymi, które w chwili zawarcia umowy kredytu hipotecznego były zatrudnione, odpowiednio, jako funkcjonariusz policji sądowej i dyrektorka szkoły. Ponadto, nie prowadzili oni żadnej działalności gospodarczej w dziedzinie zarządzania nieruchomościami. Sporną umowę zawarli oni w celu sfinansowania nabycia jednej nieruchomości mieszkalnej położonej w Warszawie, przeznaczonej na odpłatny najem, a dochody z najmu służyły głównie spłacie rat miesięcznych kredytu. LB i JL nie oddali w najem innych nieruchomości.

W ocenie TS – z zastrzeżeniem ustaleń, których powinien dokonać sąd odsyłający – zawarcie spornej umowy kredytu nie miało dla LB i JL celu gospodarczego, lecz miało na celu konsolidację ich majątku prywatnego, ponieważ zakup finansowanej z tego kredytu nieruchomości mieszkalnej stanowił dla nich formę inwestycji. Trybunał podkreślił, że tego wniosku nie podważają okoliczności, zarówno, iż LB i JL mieli zamiar oddania owej nieruchomości mieszkalnej w najem w celu uzyskania z niej korzyści finansowych, jak i że korzystali oni z usług specjalistów w celu jej zakupu i zarządzania jej najmem. Z orzecznictwa TS wynika, że wykładnia pojęcia „konsumenta” w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13, która wykluczałaby z zakresu tego pojęcia osobę fizyczną działającą w celach niezwiązanych z działalnością gospodarczą lub zawodową ze względu na to, że czerpie ona pewne korzyści finansowe z uczestnictwa w danym systemie, prowadziłaby bowiem do uniemożliwienia zapewnienia ochrony przyznanej przez tę dyrektywę wszystkim osobom fizycznym znajdującym się w słabszej pozycji względem przedsiębiorcy i korzystającym, dla celów niezwiązanych z działalnością zawodową lub gospodarczą, z usług oferowanych przez tego ostatniego (wyrok C-455/21, pkt 53).

Reasumując TS orzekł, że art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13 należy interpretować w ten sposób, że osoba fizyczna, która zawiera umowę kredytu hipotecznego w celu sfinansowania zakupu jednej nieruchomości mieszkalnej w celu odpłatnego oddania jej w najem, objęta jest zakresem pojęcia „konsumenta” w rozumieniu tego przepisu, jeśli owa osoba fizyczna działa w celach niezwiązanych z jej działalnością gospodarczą lub zawodową. Okoliczność, że ta osoba fizyczna usiłuje osiągać dochody z zarządzania tą nieruchomością, nie może sama w sobie prowadzić do wyłączenia tej osoby z zakresu pojęcia „konsumenta” w rozumieniu tego przepisu.

Komentarz

Ważny wyrok między innymi dla kredytobiorców, którzy mieli na celu wynajem kredytowanej nieruchomości.

Warszawski sąd jednoznacznie stwierdził, że kwestionowana przez frankowiczów umowa kredytu zawiera klauzule abuzywne, ale miał wątpliwości, czy ochrona konsumencka przysługuje kredytobiorcom, którzy wzięli kredyt na zakup mieszkania przeznaczonego do wynajmu.

Rozstrzygając w tej sprawie Trybunał kontynuuje rozszerzającą wykładnię pojęcia „konsument” w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13 (por. art. 221 KC). Warto zauważyć, że TS podkreśla, iż jest to wykładnia „uprzywilejowana”.

Trybunał uznał, że w okolicznościach takich jak w niniejszej sprawie, zawarcie umowy kredytu nie ma celu gospodarczego, ale jest to jedynie forma inwestycji, która jako taka nie jest związana z prowadzeniem działalności gospodarczej i tym samym nie wpływa na status kredytobiorców jako „konsumentów” w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13.

Na uwagę, w kontekście odmiennych polskich wyroków, zasługuje jednolite stanowisko TS, zgodnie z którym pojęcie „konsumenta” w rozumieniu art. 2 lit. b) dyrektywy 93/13 obejmuje również osobę fizyczną, która znajduje się w sytuacji współdłużnika, pod warunkiem, że działa w celach niezwiązanych ze swoją działalnością gospodarczą lub zawodową.

Wyrok TS z 24.10.2024 r., C-347/23, Legalis

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Kup online, korzystaj od razu! Sprawdź

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →