Stan faktyczny

Od 2010 r. spółka B. wprowadziła nowy system taryf w odniesieniu do niektórych usług. W związku z tym w 2011 r. belgijski organ regulacyjnym sektora pocztowego (dalej: IBPT) nałożył na bpost grzywnę w wysokości ponad 2 mln euro za naruszenie zasady niedyskryminacji. Sąd w Brukseli stwierdził nieważność decyzji IBPT, uzasadniając, że rozpatrywana praktyka cenowa nie była dyskryminująca. Wyrok ten, który stał się prawomocny, został wydany po rozpoznaniu odesłania prejudycjalnego, w którym zapadł wyrok z 11.2.2015 r., bpost (C-340/13, Legalis EU:C:2015:77). W międzyczasie, w 2012 r., belgijski organ ochrony konkurencji uznał, że B. dopuściła się nadużycia pozycji dominującej, przyjmując ten nowy system taryf. Ze względu na to nadużycie na B. nałożono grzywnę w wysokości ponad 37 mln euro. Sąd w Brukseli stwierdził nieważność decyzji organu ochrony konkurencji ze względu na jej niezgodność z zasadą ne bis in idem. Sąd ten uznał, że postępowania prowadzone przez organ regulacyjny sektora pocztowego i przez organ ochrony konkurencji dotyczyły tych samych czynów.

Stanowisko TS

Zasada

Zasada ne bis in idem stanowi podstawową zasadę prawa Unii, która jest wyrażona w art. 50 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE z 2012 r. Nr 326, s. 391; dalej: KPP). Postanowienie to stanowi, że nikt nie może być ponownie sądzony lub ukarany w postępowaniu karnym za ten sam czyn zabroniony pod groźbą kary, w odniesieniu do którego zgodnie z ustawą został już uprzednio uniewinniony lub za który został już uprzednio skazany prawomocnym wyrokiem na terytorium Unii.

System Informacji Prawnej Legalis dla radcy prawnego. Kup online, korzystaj od razu. Sprawdź

Warunek bis

W odniesieniu do warunku bis TS uznał, że aby orzeczenie sądowe można było uznać za prawomocny wyrok wydany w przedmiocie czynów będących przedmiotem innego postępowania, należy upewnić się nie tylko, że to orzeczenie się uprawomocniło, lecz także iż zostało wydane w następstwie dokonania oceny sprawy co do istoty (wyrok TS z 5.6.2014 r., M, C-398/12, Legalis EU:C:2014:1057, pkt 28, 30).

W niniejszej sprawie nieważność decyzji organu regulacyjnego sektora pocztowego stwierdzono w prawomocnym wyroku, w którym bpost uniewinniono w sprawie, w której prowadzone było wobec niej postępowanie na podstawie sektorowych przepisów pocztowych. Z zastrzeżeniem dokonania weryfikacji tego stwierdzenia przez sąd odsyłający, TS stwierdził, że pierwsze postępowanie zostało zakończone prawomocnym orzeczeniem.

Warunek idem

Co do warunku idem TS wskazał, że z treści art. 50 KPP wynika, iż wprowadza on zakaz ponownego sądzenia lub karania w postępowaniu karnym tej samej osoby za to samo przestępstwo. Sąd odsyłający stwierdził, że dwa postępowania będące przedmiotem postępowania głównego dotyczą tej samej osoby prawnej, czyli B.

Zgodnie z orzecznictwem TS znaczącym kryterium dla celów oceny tożsamości czynu jest kryterium tożsamości zdarzenia, rozumiane jako istnienie całości, na którą składają się nierozdzielnie ze sobą związane konkretne okoliczności, które doprowadziły do uniewinnienia lub prawomocnego skazania danej osoby. Artykuł 50 KPP zakazuje nakładania za identyczne czyny kilku sankcji o charakterze karnym po zakończeniu różnych wszczętych w tym celu postępowań (wyrok TS z 20.3.2018 r., Garlsson Real Estate i in., C-537/16, Legalis EU:C:2018:193, pkt 37). Trybunał sprecyzował, że z warunku idem wynika wymóg, aby zdarzenia były tożsame. Przez tożsamość zdarzenia rozumie się bowiem całość, na którą składają się konkretne okoliczności wynikające z wydarzeń, które są co do zasady takie same, ponieważ obejmują tego samego sprawcę i są ze sobą nierozdzielnie związane w czasie i przestrzeni.

Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego należy ustalenie, czy czyny, które stanowiły przedmiot dwóch postępowań wszczętych na podstawie, odpowiednio, przepisów sektorowych i prawa konkurencji są identyczne. W tej sytuacji do tego sądu należy zbadanie czynów uwzględnionych w każdym z postępowań, a także domniemanego okresu naruszenia. W przypadku gdyby sąd odsyłający uznał, że czyny będące przedmiotem dwóch wskazanych postępowań są identyczne, zdaniem TS, takie ponowne uwzględnienie tych samych czynów stanowiłoby ograniczenie prawa zagwarantowanego w art. 50 KPP.

System Legalis dla kancelarii i działu prawnego każdej wielkości. Kup online, korzystaj od razu. Sprawdź

Ograniczenie

Ograniczenie stosowania zagwarantowanej w art. 50 KPP zasady ne bis in idem może być uzasadnione na podstawie art. 52 ust. 1 KPP (wyrok TS z 27.5.2014 r., Spasic, C-129/14 PPU, Legalis EU:C:2014:586, pkt 55, 56). Zgodnie z art. 52 ust. 1 zd. 1 KPP wszystkie ograniczenia w korzystaniu z praw i wolności uznanych w KPP muszą być przewidziane ustawą oraz szanować istotę tych praw i wolności. Zgodnie z art. 52 ust. 1 zd. 2. KPP – z zastrzeżeniem zasady proporcjonalności – ograniczenia tych praw i wolności mogą zostać wprowadzone wyłącznie wtedy, gdy są konieczne i rzeczywiście odpowiadają celom interesu ogólnego uznawanym przez Unię lub potrzebom ochrony praw i wolności innych osób.

Trybunał stwierdził, że w niniejszej sprawie do sądu odsyłającego należy zbadanie, czy udział każdego z danych organów krajowych, w odniesieniu do którego istnieje domniemanie, że spowodował kumulację postępowań i sankcji, był przewidziany przez prawo. Taka możliwość kumulacji postępowań i sankcji szanuje istotę art. 50 KPP, pod warunkiem że uregulowanie krajowe nie pozwala na prowadzenie postępowania i karania odnośnie do tych samych czynów w ramach tego samego naruszenia lub celem realizowania tego samego celu, lecz przewiduje jedynie możliwość kumulacji postępowań i sankcji na podstawie odmiennych przepisów.

W odniesieniu do kwestii, czy ograniczenie prawa podstawowego zagwarantowanego w art. 50 KPP wynikające ze zdublowania postępowań i kumulacji sankcji na podstawie przepisów sektorowych i prawa konkurencji odpowiada celowi interesu ogólnego, TS stwierdził, że dwa uregulowania rozpatrywane w postępowaniu głównym służą uzasadnionym celom, które są odrębne. I tak celem przepisów sektorowych rozpatrywanych w postępowaniu głównym, transponujących dyrektywę 97/67/WE, jest liberalizacja rynku wewnętrznego usług pocztowych.

Trybunał przypomniał, że zasada proporcjonalności wymaga, aby kumulacja postępowań karnych i sankcji przewidziana w przepisach krajowych nie wykraczała poza granice tego, co odpowiednie i konieczne do realizacji uzasadnionych celów przyświecających danemu uregulowaniu, przy czym jeśli jest możliwy wybór spośród wielu odpowiednich środków, należy wybrać ten najmniej uciążliwy, zaś wynikające z tego niedogodności nie mogą być nadmierne w stosunku do zamierzonych celów (wyrok Menci, pkt 46).

Trybunał stwierdził, że zadaniem sądu odsyłającego będzie ustalenie w świetle przepisów krajowych, które były podstawą do wszczęcia postępowań, odpowiednio, przez organ regulacyjny sektora pocztowego i przez organ ochrony konkurencji, czy kumulacja sankcji o charakterze karnym może być uzasadniona w postępowaniu głównym faktem, że te postępowania służą celom uzupełniającym, których przedmiotem są różne aspekty tego samego bezprawnego zachowania (wyrok Menci, pkt 44). W odniesieniu do ściśle niezbędnego charakteru takiej kumulacji postępowań i sankcji TS stwierdził, że należy ocenić, czy istnieją jasne i precyzyjne zasady pozwalające przewidzieć, jakie czyny i zaniechania mogą stanowić przedmiot kumulacji postępowań i sankcji, oraz zapewniające koordynację między poszczególnymi organami, czy dwa postępowania były prowadzone w sposób wystarczająco skoordynowany i w krótkim czasie oraz czy sankcja nałożona w odpowiednim wypadku w związku z postępowaniem pierwszym pod względem chronologicznym została uwzględniona przy ocenie drugiej sankcji. Trybunał wskazał, że do sądu odsyłającego należy zweryfikowanie w świetle wszystkich okoliczności sporu w postępowaniu głównym, czy w niniejszej sprawie spełnione są powyższe przesłanki.

W ramach podsumowania należy wskazać, że Trybunał orzekł, że art. 50 w zw. z art. 52 ust. 1 KPP należy interpretować w ten sposób, iż nie stoi on na przeszkodzie ukaraniu osoby prawnej grzywną za popełnienie naruszenia prawa konkurencji Unii, gdy w odniesieniu do tych samych czynów wobec osoby tej wydano już, po przeprowadzeniu postępowania dotyczącego naruszenia przepisów sektorowych mających za przedmiot liberalizację danego rynku, prawomocne orzeczenie, pod warunkiem że istnieją jasne i precyzyjne zasady pozwalające przewidzieć, jakie czyny i zaniechania mogą stanowić przedmiot kumulacji postępowań i sankcji oraz zapewniające koordynację między dwoma właściwymi organami, że dwa postępowania były prowadzone w sposób wystarczająco skoordynowany i w krótkim czasie oraz iż wszystkie nałożone sankcje odpowiadają wadze popełnionych naruszeń.

W niniejszym wyroku TS wyjaśnił reguły stosowania zasady ne bis in idem w prawie konkurencji. Trybunał zinterpretował podwójny warunek, od którego spełnienia zależy stosowanie tej zasady, a mianowicie, po pierwsze, od wcześniejszego istnienia ostatecznej decyzji (warunek bis), a po drugie, od tożsamości czynów będących przedmiotem wcześniejszej decyzji oraz późniejszych postępowań lub późniejszych decyzji (warunek idem). Trybunał sprecyzował, że z warunku idem wynika wymóg, aby zdarzenia były tożsame, a nie jedynie podobne.

Ponadto TS omówił, w świetle dotychczasowego orzecznictwa, przesłanki ograniczenia zasady ne bis in idem, uwzględnione w art. 52 ust. 1 KPP. Trybunał przyznał, że ocena niezbędności, a zatem całościowa analiza kwestii, czy kumulacja dwóch postępowań może być uzasadniona na podstawie art. 52 ust. 1 KPP, może zostać przeprowadzone w sposób kompleksowy jedynie ex post, a to ze względu charakter poszczególnych czynników, które należy uwzględnić.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Kup online, korzystaj od razu! Sprawdź

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →