Jest możliwość zmiany tych rozstrzygnięć poprzez ich modyfikację przez sąd w późniejszym postępowaniu sądowym. Następuje to na żądanie którejś ze stron.
Zmiana okoliczności
Aby żądanie zmiany przez sąd prawomocnego rozstrzygnięcia zawartego w wyroku rozwodowym było skuteczne, należy wykazać, że zmieniły się okoliczności, które były brane pod uwagę podczas orzekania przez sąd rozwodowy. Zmiana okoliczności powinna być istotna, tj. musi wpływać realnie i odczuwalnie na dotychczasowy stan rzeczy.
W pierwszej kolejności należy się więc dowiedzieć, czym kierował się sąd, orzekając w konkretny sposób o danej kwestii, której modyfikacji zamierza domagać się jedna ze stron. Informacje takie odnaleźć można w uzasadnieniu wyroku rozwodowego, a w nim powinny być wymienione fakty, które sąd uznał za udowodnione i które doprowadziły do wydania konkretnego rozstrzygnięcia.
Następnie należy zbadać, jak aktualna sytuacja różni się od opisanej w uzasadnieniu wyroku oraz jakimi dowodami dysponuje strona zamierzająca wnieść żądanie o zmianę rozstrzygnięcia, aby ocenić, na ile może ono zostać uznane przez sąd za słuszne.
W zależności od przedmiotu rozstrzygnięcia zawartego w wyroku rozwodowym, którego modyfikacji żąda strona, sąd bierze pod uwagę zmianę różnych okoliczności. Należy więc każdorazowo wykazać zmianę jedynie tych okoliczności, które decydują o treści orzeczenia w zakresie danej kwestii, której dotyczy żądanie strony.
Zamierzając doprowadzić do zmiany orzeczenia o władzy rodzicielskiej, należy więc wykazać zasadność pozostawienia obojgu rodzicom władzy rodzicielskiej albo ograniczenia władzy rodzicielskiej jednemu z nich lub zakresu tego ograniczenia. Jeżeli więc w wyroku rozwodowym sąd pozostawił władzę rodzicielską obojgu rodzicom, strona chcąca obecnie doprowadzić do ograniczenia władzy rodzicielskiej jednemu z nich powinna wykazać, że na skutek zmiany okoliczności nie jest dłużej możliwe wspólne i zgodne wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi.
Gdy natomiast w wyroku rozwodowym sąd ograniczył władzę rodzicielską jednej ze stron do określonego zakresu, strona dążąca aktualnie do zmiany tego rozstrzygnięcia powinna wykazać, że wobec zmiany okoliczności możliwe stało się obecnie wspólne i zgodne wykonywanie przez strony władzy rodzicielskiej lub że strony mają teraz możliwość skutecznie i zgodnie współdecydować w szerszym albo węższym zakresie kwestii pierwotnie określonych przez sąd rozwodowy.
Gdy strona żąda zmiany wyroku rozwodowego w zakresie kontaktów rodzica z małoletnim dzieckiem, musi wykazać, że dotychczasowy zakres lub forma kontaktów stały się niewystarczające z punktu widzenia potrzeb i dobra dziecka albo też przeciwnie, tj. że po zmianach okoliczności pierwotnie orzeczony zakres lub forma kontaktów powinny zostać ograniczone przez sąd.
Na zmianę okoliczności wskazywać może przede wszystkim dotychczasowy przebieg kontaktów i sposób ich realizacji przez uprawnionego rodzica, wpływ, jaki wywierają one na małoletnie dziecko stron, odpadnięcie dotychczasowych przeszkód w kontaktach bądź zaistnienie nowych, zmiana miejsca zamieszkania dziecka lub jednego z rodziców albo choćby sam wiek małoletniego, który w pewnych przypadkach również uzasadniać może potrzebę zmiany zakresu lub formy kontaktów.
Jeżeli zaś chodzi o zasądzone alimenty na rzecz małoletniego dziecka stron poprzez ich obniżenie, podwyższenie albo orzeczenie wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego, należy wykazać zaistnienie zmiany konkretnych okoliczności wpływających na wysokość świadczeń alimentacyjnych lub istnienie obowiązku alimentacyjnego.
Strona żądająca zmiany w kwestii alimentów powinna więc wykazać, że doszło do zmiany usprawiedliwionych potrzeb dziecka, możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego alimentacyjnie lub poziomu osobistego zaangażowania stron w wychowanie i opiekę nad dzieckiem. Chcąc doprowadzić do orzeczenia wygaśnięcia obowiązku alimentacyjnego, należy wykazać, że aktualnie dziecko jest już w stanie utrzymać się samodzielnie (lub byłoby w stanie, gdyby dołożyło starań w celu uzyskania takiej możliwości) albo że dochody z majątku dziecka stały się wystarczające na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.
Sprawa w sądzie
Zaistnienie zmiany okoliczności nie powoduje samoistnej modyfikacji rozstrzygnięcia zawartego w wyroku rozwodowym. Konieczne jest sformułowanie przez stronę skutecznego żądania, wniesienie go do właściwego sądu, a następnie wykazanie jego słuszności w postępowaniu.
Pismo wszczynające sprawę o zmianę rozstrzygnięcia zawartego w wyroku rozwodowym należy skierować do sądu opiekuńczego, tj. do wydziału rodzinnego sądu rejonowego, na którego obszarze właściwości znajduje się miejsce zamieszkania małoletniego dziecka stron, którego dotyczy dane rozstrzygnięcie.
Następnie przeprowadzane jest postępowanie sądowe. Jeżeli sąd uzna zaistnienie odpowiedniej zmiany okoliczności za udowodnione, powinien dokonać adekwatnej modyfikacji danego rozstrzygnięcia zawartego w wyroku rozwodowym, zastępując je własnym, które zaczyna obowiązywać po uprawomocnieniu się orzeczenia zmieniającego.
Jeżeli przynajmniej jedna ze stron wniesie apelację od orzeczenia sądu pierwszej instancji, to orzeczenie zmieniające uprawomocni się dopiero po zakończeniu postępowania przed sądem drugiej instancji.
Autor jest radcą prawym Piotr Świderski, Kancelarii Radcy Prawnego Piotr Bogusław Świderski.
