Likwidacja zakładu ubezpieczeń w innym państwie UE

Pytania prejudycjalne

1. Czy art. 292 dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/138/WE z 25.11.2009 r. w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (wypłacalność II) (Dz.Urz. UE L z 2009 r. Nr 335, s. 1; dalej: dyrektywa 2009/138/WE) należy interpretować w ten sposób, że zawarte w tym przepisie pojęcie „toczących się spraw sądowych dotyczących rzeczy lub praw, których pozbawiono zakład ubezpieczeń” (w stosunku do których zakład ubezpieczeń utracił prawo zarządu i rozporządzenia nimi), obejmuje toczące się postępowanie sądowe, którego przedmiotem jest żądanie odszkodowania z tytułu ubezpieczenia, którego ubezpieczający dochodzi – w związku ze szkodami poniesionymi w danym państwie członkowskim – od zakładu ubezpieczeń objętego postępowaniem likwidacyjnym w innym państwie członkowskim?
2. Czy art. 292 dyrektywy 2009/138/WE należy interpretować w ten sposób, że prawo państwa członkowskiego, w którym toczy się postępowanie sądowe – w rozumieniu tego artykułu – powinno regulować wszystkie skutki, jakie na to postępowanie wywiera postępowanie likwidacyjne?

Stanowisko TSUE

Artykuł 274 ust. 1 dyrektywy 2009/138/WE stanowi, że decyzja o wszczęciu postępowania likwidacyjnego dotyczącego zakładu ubezpieczeń, postępowanie likwidacyjne oraz ich skutki regulowane są co do zasady przez prawo obowiązujące w państwie członkowskim siedziby (wyrok TSUE z 12.11.2020 r., C-427/19, Bulstrad Vienna Insurance Group, Legalis). Trybunał stwierdził, że środki odnoszące się do reorganizacji oraz postępowania likwidacyjnego dotyczącego zakładów ubezpieczeń, a także ich skutki reguluje, co do zasady, lex concursus.

Jednakże TSUE wskazał, że art. 274 ust. 1 dyrektywy 2009/138/WE wymienia pewne przepisy, które stanowią odstępstwo od stosowania lex concursus i wśród których znajduje się art. 247 ust. 2 lit. e), wskazany w art. 292 dyrektywy 2009/138/WE, zgodnie z którym skutki środków odnoszących się do reorganizacji lub postępowania likwidacyjnego względem „toczących się spraw sądowych dotyczących rzeczy lub praw, których pozbawiono zakład ubezpieczeń” (w stosunku do których zakład ubezpieczeń utracił prawo zarządu i rozporządzenia nimi), regulowane są wyłącznie przez przepisy krajowe państwa członkowskiego, w którym toczy się sprawa.

Trybunał podniósł, że z treści art. 292 dyrektywy 2009/138/WE wynika, iż aby można było skorzystać z przewidzianego w nim wyjątku od stosowania lex concursus, muszą zostać spełnione trzy kumulatywne przesłanki. Po pierwsze, musi chodzić o środki odnoszące się do reorganizacji lub o postępowanie likwidacyjne w rozumieniu, odpowiednio, art. 268 ust. 1 lit. c) i d) dyrektywy 2009/138/WE. Zdefiniowane w art. 268 ust. 1 lit. d) dyrektywy 2009/138/WE pojęcie „postępowania likwidacyjnego” oznacza postępowanie zbiorowe powodujące upłynnienie aktywów zakładu ubezpieczeń i podział uzyskanych stąd dochodów, odpowiednio pomiędzy wierzycieli, udziałowców lub członków, które zawsze wiąże się z interwencją właściwych organów, mianowicie organów administracyjnych lub sądowych państw członkowskich właściwych, w szczególności, w zakresie postępowania likwidacyjnego (wyrok Bulstrad Vienna Insurance Group, pkt 29).

Po drugie, możliwość zastosowania art. 292 dyrektywy 2009/138/WE wymaga istnienia „toczącej się sprawy sądowej”. Trybunał stwierdził, że takie postępowania wchodzą w zakres postępowań wszczętych przez indywidualnych wierzycieli, a art. 274 ust. 2 lit. e) dyrektywy 2009/138/WE precyzuje, iż skutki, jakie postępowanie likwidacyjne wywiera na owe postępowania wszczęte przez indywidualnych wierzycieli, są określane co do zasady przez lex concursus, z wyjątkiem takich postępowań sądowych, które są w toku. Jednakże, zdaniem TSUE, te ostatnie należy odróżnić od indywidualnych działań egzekucyjnych wynikających z toczących się postępowań sądowych, jak wynika z motywu 130 dyrektywy 2009/138/WE. Oznacza to, że „toczące się sprawy sądowe” w rozumieniu art. 292 dyrektywy 2009/138/WE dotyczą działań, które ograniczają się do określenia praw i obowiązków zakładu ubezpieczeń postawionego w stan likwidacji, nie wiążąc się z ich egzekwowaniem, tzn. z wyłączeniem wszczętych przez indywidualnych wierzycieli postępowań egzekucyjnych. W ocenie TSUE w rozpatrywanej sprawie ta przesłanka również wydaje się spełniona.

Wersje językowe

Po trzecie, toczące się postępowanie sądowe musi, zgodnie z treścią art. 292 dyrektywy 2009/138/WE, dotyczyć rzeczy lub praw, w stosunku do których zakład ubezpieczeń utracił prawo zarządu i rozporządzenia nimi. Trybunał stwierdził, że poszczególne wersje językowe art. 292 dyrektywy 2009/138/WE nie są jednoznaczne. O ile bowiem niektóre z nich sugerują, że toczące się postępowanie sądowe musi dotyczyć „składnika aktywów lub prawa”, tak jak francuska wersja językowa („un actif ou un droit”), lub „rzeczy”, tak jak wersje językowe hiszpańska („a un bien”) czy włoska (a un bene), o tyle inne wersje są sformułowane w sposób szerszy. I tak portugalska wersja językowa (bens o direitos) wyraża wielość rzeczy lub praw, fińska wersja językowa (omaisuuta) wskazuje na własność lub majątek danego podmiotu, zaś wersje językowe duńska (eller en rettighed i massen) i niemiecka (einen Vermögensgegenstand oder ein Recht der Masse) odnoszą się do wszelkich składników majątkowych bądź wszelkich praw objętych masą upadłości zakładu ubezpieczeń. Wobec takich rozbieżności w zakresie treści art. 292 dyrektywy 2009/138/WE, Trybunał stwierdził, że wykładni tego przepisu należy dokonać z uwzględnieniem, w szczególności, kontekstu i celu uregulowania, którego przepis ten jest częścią.

Co się tyczy kontekstu, w jaki wpisuje się art. 292 dyrektywy 2009/138/WE, TSUE stwierdził, że rzeczy lub prawa, o których mowa, są rzeczami lub prawami, w stosunku do których zakład ubezpieczeń utracił prawo zarządu i rozporządzenia nimi. Zdaniem TSUE pojęcia „aktywów”, „rzeczy” czy „praw, których pozbawiono zakład ubezpieczeń”, oznaczają nie tylko określone aktywa, rzeczy lub prawa tego zakładu, lecz raczej jego składniki majątkowe należące zarówno do aktywów, jak i pasywów, które są przedmiotem postępowania likwidacyjnego.

Ustanowione w art. 292 dyrektywy 2009/138/WE odstępstwo od stosowania lex concursus do skutków postępowania likwidacyjnego ma na celu ochronę uzasadnionych oczekiwań oraz pewności obrotu prawnego w państwach członkowskich innych niż państwo członkowskie siedziby. Zdaniem TSUE te cele nie zostałyby w pełni osiągnięte, gdyby zakresem stosowania art. 292 dyrektywy 2009/138/WE nie były objęte wszystkie składniki majątkowe zakładu ubezpieczeń, które są przedmiotem postępowania likwidacyjnego i w stosunku do których zakład ten utracił prawo zarządu i rozporządzenia nimi.

Trybunał orzekł, że art. 292 dyrektywy 2009/38/WE należy interpretować w ten sposób, iż zawarte w tym artykule pojęcie „toczących się spraw sądowych dotyczących rzeczy lub praw, których pozbawiono zakład ubezpieczeń” (w stosunku do których zakład ubezpieczeń utracił prawo zarządu i rozporządzenia nimi), obejmuje toczące się postępowanie sądowe, którego przedmiotem jest żądanie odszkodowania z tytułu ubezpieczenia, którego ubezpieczający dochodzi – w związku ze szkodami poniesionymi w danym państwie członkowskim – od zakładu ubezpieczeń objętego postępowaniem likwidacyjnym w innym państwie członkowskim.

Skutki

Trybunał orzekł, że art. 292 dyrektywy 2009/138/WE należy interpretować w ten sposób, iż prawo państwa członkowskiego, na którego terytorium toczy się postępowanie sądowe – w rozumieniu tego artykułu – powinno regulować wszystkie skutki, jakie na to postępowanie wywiera postępowanie likwidacyjne. W szczególności należy stosować przepisy prawa tego państwa członkowskiego, które, po pierwsze, przewidują, że wszczęcie takiego postępowania likwidacyjnego powoduje zawieszenie toczącego się postępowania sądowego, po drugie, uzależniają podjęcie postępowania sądowego od zgłoszenia przez wierzyciela do wykazu pasywów zakładu ubezpieczeń przysługującego mu roszczenia o odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia i od wezwania do udziału w tym postępowaniu organów odpowiedzialnych za przeprowadzenie postępowania likwidacyjnego oraz, po trzecie, zakazują zasądzenia zapłaty odszkodowania, w odniesieniu do którego możliwe jest już wyłącznie stwierdzenie jego istnienia i określenie jego wysokości, ponieważ co do zasady przepisy takie nie wkraczają w zakres kompetencji zastrzeżonej dla prawa państwa członkowskiego siedziby na podstawie art. 274 ust. 2 dyrektywy 2009/138/WE.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →