Możliwość objęcia układem wierzytelności zabezpieczonej rzeczowo bez zgody wierzyciela

Dotychczasowa sytuacja wierzyciela zabezpieczonego rzeczowo

Przed wejściem w życie nowelizacji ustawy PrRestr sytuacja prawna wierzyciela, któremu przysługiwała wierzytelność zabezpieczona rzeczowo (tj. wierzytelność zabezpieczona na mieniu dłużnika hipoteką, zastawem, zastawem rejestrowym, zastawem skarbowym lub hipoteką morską, a także, z uwagi na odesłanie w art. 151 ust. 3 ustawy z 15.5.2015 r. Prawo restrukturyzacyjne (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1588 ze zm.; dalej: PrRestr), zabezpieczona przeniesieniem na wierzyciela własności rzeczy, wierzytelności lub innego prawa) regulowana była w następujący sposób: Objęcie układem w tej części, w której wierzytelność znajdowała pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia mogło nastąpić wyłącznie za zgodą uprawnionego wierzyciela. W praktyce zatem, nawet jeżeli wystarczająca większość wierzycieli (których wierzytelności nie były zabezpieczone rzeczowo) pozytywnie odniosłaby się do propozycji układowych, złożonych w toku postępowania, i układ zostałby przyjęty (a następnie zatwierdzony przez sąd), to i tak wierzyciel rzeczowy, jeżeli nie wyraził na to zgody, nie był objęty układem (w części znajdującej pokrycie w wartości przedmiotu zabezpieczenia). Innymi słowy dotychczas, nawet w tej sytuacji, w której dłużnik zaproponował wierzycielowi zabezpieczonemu rzeczowo pełne zaspokojenie jego wierzytelności w ramach układu, to jeżeli ów wierzyciel nie wyraził bezwarunkowej i nieodwołanej zgody na objęcie układem, układ nie obejmował zabezpieczonej wierzytelności. Na dłużniku spoczywał zatem obowiązek jej spłaty w pełnej wysokości, na zasadach wynikających ze stosunku prawnego łączącego go z zabezpieczonym wierzycielem.

Nowelizacja

Na mocy awizowanej zmiany tekstu prawnego ustawodawca dopuścił możliwość objęcia układem wierzyciela zabezpieczonego rzeczowo nawet bez jego zgody. Objęcie takiego wierzyciela układem bez jego aprobaty będzie mogło jednak nastąpić wyłącznie wtedy, gdy dłużnik przedstawi wierzycielowi propozycje układowe przewidujące:

1. Pełne zaspokojenie w terminie określonym w układzie jego wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi, które były przewidziane w umowie będącej podstawą ustanowienia zabezpieczenia, nawet jeżeli umowa ta została skutecznie rozwiązana albo wygasła, albo
2. Zaspokojenie wierzyciela w stopniu nie niższym od tego, jakiego może się spodziewać w przypadku dochodzenia wierzytelności wraz z należnościami ubocznymi z przedmiotu zabezpieczenia.

Jak wskazano w uzasadnieniu projektu ustawy asumptem do wprowadzenia opisywanej zmiany były wymogi stawiane prawu polskiemu przez unijną dyrektywę o restrukturyzacji i upadłości, tj. Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1023 z dnia 20.06.2019 r. w sprawie ram restrukturyzacji zapobiegawczej, umorzenia długów i zakazów prowadzenia działalności oraz w sprawie środków zwiększających skuteczność postępowań dotyczących restrukturyzacji, niewypłacalności i umorzenia długów, a także zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 (Dz.Urz. UE L z 2019 r. Nr 172, s. 18). Projektodawca podkreślił również, że proponowane modyfikacje mają odpowiednio wyważyć interesy wierzyciela rzeczowego z interesami dłużnika oraz pozostałych wierzycieli. Wskazał nadto, że okoliczność wykazania przez dłużnika w treści propozycji układowych, że układ przewiduje zaspokojenie wierzyciela na poziomie, o którym mowa w art. 151 ust. 2a PrRestr, będzie badana przez sąd restrukturyzacyjny na etapie zatwierdzenia układu.

Ocena regulacji

Zmianę należy ocenić pozytywnie. Wprawdzie przymusowe objęcie układem wierzyciela rzeczowego będzie często prowadziło do uszczuplenia jego praw chociażby w tych przypadkach, gdy układ będzie przewidywał odległe terminy spłat jego wierzytelności, niemniej ustawodawca zagwarantował uprawnionemu poziom zaspokojenia przynajmniej taki, jaki wystąpiłby w przypadku dochodzenia zaspokojenia z przedmiotu zabezpieczenia. Tym samym za cenę nieznacznego uszczerbku praw wierzycieli rzeczowych ustawodawca rozwiązał problem nierzadko pojawiający się w praktyce. Dotychczas zdarzało się, że nawet pomimo złożenia przez dłużnika propozycji układowych, przewidujących pełne zaspokojenie wierzytelności zabezpieczonych rzeczowo, uprawniony często odmawiał wyrażenia zgody na objęcie jego wierzytelności układem, czym najczęściej unicestwiał szanse dłużnika na przeprowadzenie skutecznej restrukturyzacji. Dochodziło bowiem do zaspokojenia wierzyciela z przedmiotu zabezpieczenia, bez którego w przeważającej ilości przypadków dłużnik nie mógł kontynuować swojej działalności gospodarczej i osiągać dochodu, pozwalającego na spłatę wierzycieli na warunkach przedstawionych w propozycjach układowych.

Spojrzenie na nowelizację zarówno z perspektywy wierzyciela rzeczowego, jak i dłużnika, a także wierzycieli nieposiadających takiego rodzaju zabezpieczenia spłaty swoich wierzytelności pozwala suponować, że zmiany pozytywnie wpłyną na przebieg postępowań restrukturyzacyjnych. Za cenę nieznacznego uszczuplenia praw wierzyciela rzeczowego zwiększono prawdopodobieństwo, że więcej postępowań restrukturyzacyjnych zakończy się nie tylko przyjęciem układu, ale też jego wykonaniem. To zaś stanowić będzie wartość dodaną nie tylko dla dłużnika, ale również tych wierzycieli, których wierzytelności nie były zabezpieczone rzeczowo. Dla tych ostatnich fiasko postępowania i przejście dłużnika w ścieżkę upadłościową oznacza zazwyczaj o wiele niższy (marginalny) poziom zaspokojenia, aniżeli ten spodziewany w ramach wykonania układu przyjętego w procedurze restrukturyzacyjnej.

Na marginesie warto wskazać, że możliwość objęcia układem wierzyciela bez jego zgody nie jest mechanizmem obcym ustawie PrRestr. W praktyce zdarzają się bowiem przypadki, w których przeprowadzenie skutecznej restrukturyzacji nie zawsze wiąże się z koniecznością zawarcia układu ze wszystkimi wierzycielami. Niekiedy dla powodzenia naprawy przedsiębiorstwa wystarczające będzie osiągnięcie porozumienia jedynie z największymi lub strategicznymi kontrahentami. Taką możliwość już wcześniej (od chwili wejścia w życie ustawy PrRestr) dawało zawarcie układu częściowego, w ramach którego istniała możliwość objęcia układem wierzytelności zabezpieczonej rzeczowo bez zgody wierzyciela – na warunkach tożsamych, a zaproponowanych przez ustawodawcę w treści nowego art. 151 ust. 2a PrRestr.

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →