Opis stanu faktycznego

Sąd Rejonowy w S. rozpoznawał sprawę ośmiu osób oskarżonych o przestępstwa skarbowe z art. 107 § 1 KKS, w tym M.S. (któremu zarzucono popełnienie 4 czynów) i M.W. (któremu zarzucono popełnienie 14 czynów). Wyrokiem z 29.5.2019 r. Sąd uznał wszystkie te osoby za winne zarzucanych im przestępstw, przy czym: M.S. na podstawie art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 37 § 4 KKS, w zw. z art. 38 § 1 pkt 3 KKS wymierzył karę 3 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 3 lat oraz karę grzywny w wysokości 80 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 80 zł; M.W. na podstawie art. 9 § 3 KKS w zw. z art. 107 § 1 KKS, w zw. z art. 37 § 4 KKS, w zw. z art. 38 § 1 pkt 3 KKS wymierzył 6 miesięcy pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania na okres próby 3 lat oraz karę grzywny w wysokości 300 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 100 zł.

Kodeks karny, Kodeks postępowania karnego. Komentarze BeckOk aktualizowane co kwartał. Skonfiguruj Twój System Legalis! Sprawdź

Zarzuty apelacji i kasacji

Apelacje od tego wyroku wnieśli obrońcy obu oskarżonych (a także obrońcy czterech innych współoskarżonych). Po ich rozpoznaniu Sąd Okręgowy w S. wyrokiem z 14.11.2019 r., zmienił zaskarżony wyrok w następujący sposób: M.S. na podstawie art. 9 § 3 KKS w zw. z art. 107 § 1 KKS, w zw. z art. 37 § 4 KKS, w zw. z art. 38 § 1 pkt 3 KKS, w zw. z art. 2 § 2 KKS wymierzył karę 80 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 80 zł; M.W. na podstawie art. 9 § 3 KKS w zw. z art. 107 § 1 KKS, w zw. z art. 37 § 4 KKS, w zw. z art. 38 § 1 pkt 3 KKS, w zw. z art. 2 § 2 KKS wymierzył karę 6 miesięcy pozbawienia wolności oraz 300 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 100 zł. Sąd odwoławczy w pozostałej części zaskarżony wyrok utrzymał w mocy.

Kasację od wyroku Sądu odwoławczego wniósł na podstawie art. 521 § 1 KPK Prokurator Generalny, który zaskarżył ten wyrok na niekorzyść skazanego M.S. w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze oraz na niekorzyść skazanego M.W. w całości, zarzucając: rażące i mające istotny wpływ na treść orzeczenia naruszenie przepisów prawa materialnego, a mianowicie art. 38 § 1 pkt 2 KKS, w zw. z art. 37 § 1 pkt 3 KKS, oraz przepisów prawa karnego procesowego, a mianowicie art. 437 § 1 KPK w zw. z art. 413 § 1 pkt 5 KPK.

W konkluzji Prokurator Generalny wniósł o uchylenie wyroku Sądu Okręgowego w S. w zaskarżonej części i przekazanie sprawy w tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi II instancji.

W odpowiedzi na kasację obrońca oskarżonego M.S. wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu kasacji wniesionej przez Prokuratora Generalnego na niekorzyść skazanych, zaskarżony wyrok uchylił w całości wobec M.W., a w stosunku do M.S. w części dotyczącej rozstrzygnięcia o karze i w tym zakresie sprawę przekazał Sądowi Okręgowemu w S. do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna i należało ją uwzględnić. Trafnie jej autor podniósł, że zaskarżony wyrok wydano z rażącym naruszeniem wskazanych w kasacji przepisów prawa, zarówno materialnego, jak i procesowego, które w dodatku miało istotny wpływ na jego treść.

W pierwszej kolejności należało przypomnieć, że Sąd Rejonowy uznał oskarżonego M.S. za winnego popełnienia 4 zarzucanych mu czynów kwalifikowanych z art. 107 § 1 KKS, przy czym ustalił, iż zostały spełnione przesłanki z art. 37 § 1 pkt 2 i 3 KKS, a więc, że oskarżony z popełnienia tych przestępstw skarbowych uczynił sobie stałe źródło dochodu, a nadto czyny te stanowią ciąg przestępstw skarbowych. A zatem Sąd I instancji ustalił przesłanki obligatoryjnego zaostrzenia kary. W konsekwencji na mocy art. 107 § 1 KKS w zw. z art. 37 § 4 KKS, w zw. z art. 38 § 1 KKS wymierzył M.S. karę 3 miesięcy pozbawienia wolności oraz karę grzywny. Wykonanie orzeczonej kary pozbawienia wolności warunkowo zawiesił na okres próby 3 lat, oddając oskarżonego w tym okresie pod dozór kuratora sądowego, ponadto zobowiązał go do informowania kuratora o przebiegu okresu próby. Po rozpoznaniu apelacji obrońcy Sąd Okręgowy w S. zmienił ten wyrok przyjmując, że czyny te stanowią dwa ciągi przestępstw skarbowych, przy czym dodatkowo ciągi te obejmują czyny ciągłe w ujęciu art. 6 § 2 KKS. Wskazane przestępstwa skarbowe zakwalifikował z art. 6 § 2 KKS w zw. z art. 9 § 3 KKS, w zw. z art. 107 § 1 KKS, w zw. z art. 37 § 1 pkt 2 i 3 KKS, w zw. z art. 2 § 2 KKS. Uznał również, że oskarżony z popełnienia tych przestępstw skarbowych uczynił sobie stałe źródło dochodu. Po dokonaniu tych zmian, na podstawie art. 9 § 3 KKS w zw. z art. 107 § 1 KKS, w zw. z art. 37 § 4 KKS, w zw. z art. 38 § 1 pkt 3 KKS, w zw. z art. 2 § 2 KKS wymierzył M.S. karę 80 stawek dziennych grzywny, ustalając wysokość jednej stawki na kwotę 80 zł.

Analiza wyroku Sądu odwoławczego jasno dowodzi, że nie została orzeczona wobec skazanego M.S. kara pozbawienia wolności. Takie odczytanie treści wyroku jest oczywiste, skoro Sąd na nowo wymierzał oskarżonemu karę po dokonaniu stosownych zmian. Ponadto, jak trafnie zauważył autor kasacji, utrzymano w mocy (zapewne z powodu niedostrzeżenia) rozstrzygnięcie Sądu I instancji o zawieszeniu wykonania kary pozbawienia wolności, dozorze kuratora oraz nałożonym na oskarżonego obowiązku.

Sąd Najwyższy w składzie rozpoznającym niniejszą sprawę akceptuje cytowany przez obrońcę pogląd wyrażony w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z 6.10.2020 r., II KK 194/20, Legalis, że naruszenie przepisów przez sąd rozpoznający sprawę nie może w postępowaniu kasacyjnym zostać rozważone, jeżeli nie został postawiony stosowny zarzut procesowy, skoro Sąd Najwyższy rozpoznaje kasację w granicach zaskarżenia i podniesionych zarzutów.

Co istotne, w przedmiotowej sprawie zarzut kasacji prawidłowo wskazuje naruszenie art. 37 § 1 pkt 3 KKS. Należało też zwrócić uwagę, że mimo błędnego powołania jako naruszonego, przepisu art. 38 § 1 pkt 2 KKS, druga część zdania tego zarzutu jednoznacznie odnosi się właśnie do art. 38 § 1 pkt 3 KKS. Dowodzi tego przytoczenie treści właściwego przepisu z konkluzją, że Sąd odwoławczy miał obowiązek orzec wobec oskarżonego M.S. karę z nadzwyczajnym jej obostrzeniem. Należy zatem skonstatować, iż podniesione w zarzucie uchybienie nie tylko w istocie nastąpiło, ale ponadto zostało prawidłowo nazwane, mimo początkowo błędnego wskazania przepisu.

Kierując się powyższym, Sąd Najwyższy uchylił w zaskarżonym zakresie wyrok Sądu Okręgowego w S. w stosunku do skazanego M.S. i sprawę przekazał temu Sądowi do ponownego rozpoznania w postępowaniu odwoławczym. Przeprowadzając ponownie kontrolę instancyjną, Sąd Okręgowy będzie miał w polu widzenia wyrażone przez Sąd Najwyższy zapatrywanie prawne.

Brak rozstrzygnięcia przez sąd odwoławczy

Akt oskarżenia zarzucał M.W. popełnienie 14 przestępstw skarbowych kwalifikowanych z art. 107 § 1 KKS. Sąd Rejonowy uznał oskarżonego winnym wszystkich tych czynów. Sąd odwoławczy dokonał opisanych powyżej zmian w jego treści i uznał winę oskarżonego w zakresie niektórych czynów. Nawet pobieżna ocena treści wyroku Sądu drugiej instancji wskazuje, że omyłkowo pominięto czyn z aktu oskarżenia, skoro w tej części brak jakiegokolwiek rozstrzygnięcia. Trafnie więc zarzucono w kasacji, iż w tej części Sąd Okręgowy w S. dopuścił się rażącej obrazy przepisu art. 413 § 1 pkt 5 KPK, zgodnie z którym każdy wyrok powinien zawierać rozstrzygnięcie sądu. Wpływ tego uchybienia na treść wyroku Sądu II instancji był – co oczywiste – istotny. Trafnie wskazano w kasacji, że art. 413 § 1 KPK wskazuje na elementy, które każdy wyrok powinien zawierać, przy czym zgodnie z art. 413 § 1 pkt 5 KPK każdy wyrok powinien zawierać rozstrzygnięcie. W przypadku wyroków skazujących do takich zaliczać należy przede wszystkim rozstrzygnięcia o uznaniu winy, wymierzeniu kary, orzeczeniu środków karnych. Ich brak jest równoznaczny z nie odniesieniem się do istoty sprawy. Zatem brak takiego rozstrzygnięcia w wyroku będzie realizować naruszenie tego przepisu (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 1.10.2014 r., II KK 69/14, Legalis; z 31.5.2011 r., II KK 19/11, Legalis).

Należy więc w pełni podzielić stanowisko Prokuratora Generalnego, że orzeczenie Sądu II instancji dotyczące M.W. zapadło z naruszeniem przepisów prawa karnego procesowego, to jest art. 437 § 1 KPK w zw. z art. 413 § 1 pkt 5 KPK i miało rażący charakter oraz istotny wpływ na treść zaskarżonego wyroku, ponieważ nie zawierało w części dyspozytywnej odniesienia do wszystkich czynów stanowiących faktyczną podstawę skazania.

Uwzględniając kasację Sąd Najwyższy rozpoznał ją zarówno w granicach zaskarżenia, jak i podniesionego wprost zarzutu. Wbrew stanowisku obrońcy, wniesiona w sprawie M.S. kasacja dawała możliwość jej uwzględnienia bez naruszenia zasad określonych w art. 536 KPK i art. 434 § 1 KPK. W szczególności nie można zgodzić się, że zakres zaskarżenia wyroku i podniesiony zarzut powodują nieskuteczność skargi, skoro Prokurator Generalny błędnie zarzucił naruszenie przepisu art. 38 § 1 pkt 2 KKS, który nie ma w ogóle zastosowania w niniejszej sprawie. Wprawdzie w kasacji istotnie uchybienie to nie zostało określone prawidłowo, skoro podniesiono naruszenie art. 38 § 1 pkt 2 KKS zamiast art. 38 § 1 pkt 3 KKS, to jednak w realiach niniejszej sprawy fakt ten nie czynił niedopuszczalnym uwzględnienia kasacji. Niezależenie od wskazanego uchybienia skarżącego, sformułowany przez niego zarzut kasacyjny skutecznie dotykał poruszonej kwestii. Zważywszy na fakt, że w uzasadnieniu kasacji kilkakrotnie powołano wprost przepis art. 38 § 1 pkt 3 KKS, wskazanie w petitum kasacji na art. 38 § 1 pkt 2 KKS należy uznać wręcz za omyłkę z kategorii oczywistych.

Wszystkie aktualności n.ius® po zalogowaniu. Nie posiadasz dostępu? Wypróbuj! Sprawdź

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →