Stan faktyczny
Do SR w Ł. wpłynął wniosek holenderskiego Centralnego Biura Poboru Należności Sądowych (dalej: CJIB) o uznanie i wykonanie jego prawomocnego orzeczenia, na mocy którego na D.B. nałożono karę pieniężną w wysokości 92 euro w związku z naruszeniem przez niego przepisów ruchu drogowego, polegającym na przekroczeniu dozwolonej prędkości. D.B. nie stawił się na żadnym z wyznaczonych terminów posiedzeń i nie złożył w sprawie żadnego pisma.
Zgodnie z przepisami niderlandzkimi od wymierzonego przez CJIB mandatu karnego można w terminie sześciu tygodni złożyć odwołanie do prokuratora w Holandii. Jeśli prokurator nie przychyli się do stanowiska osoby zainteresowanej, to wówczas przysługuje jej odwołanie do niderlandzkiego sądu.
Pytanie prejudycjalne
Do TSUE wpłynęło pytanie prejudycjalne o następującej treści: „Czy art. 1 lit. a) ppkt (ii) decyzji ramowej Rady 2005/214/WSiSW z 24.2.2005 r. w sprawie stosowania zasady wzajemnego uznawania do kar o charakterze pieniężnym (Dz.Urz. UE L z 2005 r. Nr 76, s. 16) należy interpretować w ten sposób, że prawomocne orzeczenie nakładające karę o charakterze pieniężnym na osobę fizyczną, wydane przez organ wydającego państwa członkowskiego inny niż sąd, w związku z popełnieniem przestępstwa lub wykroczenia w świetle prawa tego państwa członkowskiego stanowi „orzeczenie” w rozumieniu tego przepisu, w przypadku gdy uregulowanie tego państwa członkowskiego przewiduje, że odwołanie od tego orzeczenia rozpatruje najpierw prokurator podlegający zwierzchnictwu ministra sprawiedliwości, a następnie zainteresowany może wnieść sprawę do sądu właściwego także w sprawach karnych, po wydaniu przez prokuratora decyzji oddalającej to odwołanie?”.
Pojęcie „orzeczenie”
Zgodnie z art. 5 ust. 1 tiret 33 decyzji ramowej 2005/214 przestępstwa i wykroczenia stanowiące naruszenie przepisów ruchu drogowego, jeśli są karalne w wydającym państwie członkowskim oraz zdefiniowane w określony sposób w prawie tego państwa, stanowią podstawę uznania i wykonania orzeczenia bez konieczności weryfikacji ich karalności w obu państwach. Artykuł 1 lit. a) ppkt (ii) decyzji ramowej 2005/214 definiuje „orzeczenie” jako „prawomocne orzeczenie nakazujące osobie fizycznej lub prawnej uiszczenie kary o charakterze pieniężnym, wydane przez organ państwa wydającego inny niż sąd w odniesieniu do przestępstwa lub wykroczenia zgodnie z prawem państwa wydającego, pod warunkiem że dana osoba miała możliwość skierowania sprawy do rozstrzygnięcia przez sąd właściwy także w sprawach karnych”. Zgodnie z art. 1 lit. a) ppkt (iii) decyzji ramowej 2005/214 „orzeczenie” oznacza także „prawomocne orzeczenie nakazujące osobie fizycznej lub prawnej uiszczenie kary o charakterze pieniężnym wydane przez organ państwa wydającego inny niż sąd w odniesieniu do czynów podlegających karze zgodnie z prawem państwa wydającego jako naruszenie przepisów, pod warunkiem że dana osoba miała możliwość skierowania sprawy do rozstrzygnięcia przez sąd właściwy także w sprawach karnych”.
Z akt sprawy wynika, że na D.B. nałożono mandat za przestępstwo lub wykroczenie popełnione w świetle prawa wydającego państwa członkowskiego. Trybunał stwierdził, że o ile w tych okolicznościach zastosowanie znajduje art. 1 lit. a) ppkt (ii) decyzji ramowej 2005/214, a nie art. 1 lit. a) ppkt (iii) tej decyzji ramowej, o tyle te dwa przepisy ustanawiają identycznie sformułowane wymaganie, aby zainteresowany miał „możliwość skierowania sprawy do rozstrzygnięcia przez sąd właściwy także w sprawach karnych”.
„Sąd właściwy także w sprawach karnych”
Odnośnie kwestii, czy prawo do środka zaskarżenia jest zagwarantowane bez względu na obowiązek poszanowania uprzedniego postępowania administracyjnego, zanim sprawa zostanie rozpoznana przez sąd właściwy także w sprawach karnych w rozumieniu decyzji ramowej 2005/214, TSUE orzekł już, że art. 1 lit. a) ppkt (iii) decyzji ramowej 2005/214 nie wymaga, aby sprawa mogła być bezpośrednio przedłożona takiemu sądowi (wyrok TSUE z 14.11.2013 r., C-60/12, Baláž, pkt 45, Legalis). W zakresie, w jakim decyzja ramowa 2005/214 ma zastosowanie również do kar o charakterze pieniężnym, wymierzanych przez organy administracyjne, dopuszczalne jest wymaganie, stosownie do specyficznych rozwiązań systemów sądowych państw członkowskich, aby najpierw miał miejsce etap administracyjny. Jednakże dostęp do sądu właściwego także w sprawach karnych w rozumieniu tej decyzji ramowej nie powinien podlegać warunkom, które czynią go niemożliwym lub nadmiernie utrudnionym (wyrok Baláž, C-60/12, pkt 46).
Co do zakresu i charakteru kontroli sprawowanej przez sąd, który może sprawę rozpoznać, TSUE stwierdził, że to ten sąd powinien być w pełni właściwy, aby rozpoznać sprawę pod kątem zarówno oceny prawnej, jak i oceny okoliczności faktycznych. Powinien mieć w szczególności możliwość zbadania dowodów i ustalenia na tej podstawie odpowiedzialności zainteresowanego, jak również adekwatności kary (wyrok Baláž, C-60/12, pkt 47).
Z postanowienia odsyłającego wynika, że niezależnie od faktu, iż zgodnie z niderlandzkimi przepisami odwołanie od orzeczenia CJIB o wymierzeniu kary jest rozpatrywane przez prokuratora podlegającego zwierzchnictwu ministra sprawiedliwości, przepisy te przewidują, że zainteresowany może odwołać się od decyzji prokuratora do kantonrechter (sądu rejonowego). Trybunał przypomniał, że pojęcie „sądu właściwego także w sprawach karnych” w rozumieniu art. 1 lit. a) ppkt (ii) decyzji ramowej 2005/214 stanowi autonomiczne pojęcie prawa Unii, a jego wykładni należy dokonywać w taki sposób, że w zakres tego pojęcia wchodzi każdy sąd, który stosuje postępowanie posiadające zasadnicze cechy postępowania karnego, a w szczególności jest właściwy do badania zarówno okoliczności faktycznych, jak i prawnych. Ponadto stosuje postępowanie o charakterze karnym, które podlega odpowiednim gwarancjom proceduralnym w obszarze prawa karnego (wyrok Baláž, C-60/12, pkt 39, 42).
Trybunał, do którego zwrócono się o dostarczenie sądowi krajowemu użytecznej odpowiedzi, jest właściwy do udzielenia wskazówek na podstawie akt sprawy w postępowaniu głównym, a także uwag, które zostały mu przedstawione. Ma to umożliwić sądowi krajowemu wydanie rozstrzygnięcia w konkretnym sporze przed nim zawisłym (wyrok TSUE z 26.1.2021 r., C-16/19, Szpital Kliniczny im. dra J. Babińskiego Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej w Krakowie, pkt 38, Legalis).
W niniejszej sprawie kantonrechter może orzekać w kwestiach prawnych i faktycznych, a także w przedmiocie proporcjonalności wystawionego mandatu w stosunku do popełnionego wykroczenia, ponieważ postępowanie przed tym sądem podlega odpowiednim gwarancjom proceduralnym w sprawach karnych. W szczególności gwarancje te dotyczą sposobu, w jaki zainteresowany może zapoznać się z dokumentami dotyczącymi sprawy, wysłuchania zainteresowanego na rozprawie, na którą jest on wezwany, możliwości otrzymania wsparcia prawnego lub bycia reprezentowanym, przesłuchania świadków i biegłych oraz skorzystania z pomocy tłumacza. W ocenie TSUE ów kantonrechter należy zakwalifikować jako „sąd właściwy także w sprawach karnych” w rozumieniu art. 1 lit. a) pkt (ii) decyzji ramowej 2005/214.
Reasumując, TSUE orzekł, że art. 1 lit. a) ppkt (ii) decyzji ramowej 2005/214 należy interpretować w ten sposób, że prawomocne orzeczenie nakładające karę o charakterze pieniężnym na osobę fizyczną, wydane przez organ wydającego państwa członkowskiego inny niż sąd w związku z popełnieniem przestępstwa lub wykroczenia w świetle prawa tego państwa członkowskiego, stanowi „orzeczenie” w rozumieniu tego przepisu, w przypadku gdy uregulowanie tego państwa przewiduje, że odwołanie od tego orzeczenia rozpatruje najpierw prokurator podlegający zwierzchnictwu ministra sprawiedliwości, a następnie zainteresowany może wnieść sprawę do sądu właściwego także w sprawach karnych po wydaniu przez prokuratora decyzji oddalającej to odwołanie, o ile dostęp do tego sądu nie podlega warunkom, które czynią go niemożliwym lub nadmiernie utrudnionym.
W niniejszym wyroku Trybunał, interpretując pojęcie „sąd właściwy także w sprawach karnych” w rozumieniu art. 1 lit. a) ppkt (ii) decyzji ramowej 2005/214, stosuje kryteria wskazane już w wyroku w sprawie Baláž, C-60/12. Zatem w celu dokonania oceny, czy organ przewidziany w uregulowaniu krajowym posiada charakter takiego sądu, należy wziąć pod uwagę całokształt okoliczności, takich jak podstawa prawna tej instytucji, jej stały charakter, obligatoryjny charakter jej jurysdykcji, kontradyktoryjność postępowania, stosowanie przez tę instytucję przepisów prawa oraz jej niezawisłość.
Odmiennie niż polski sąd odsyłający Trybunał nie uznał, że decyzja ramowa nie przewiduje możliwości odwołania się do sądu w sposób bezpośredni, bez konieczności uprzedniego wyczerpania jakiejkolwiek innej procedury. Zatem holenderskie uregulowanie, zgodnie z którym w przypadku, gdy prokurator nie uwzględnia złożonego przez zainteresowaną osobę odwołania od orzeczenia CJIB, odwołanie może zostać następnie wniesione do kantonrechter (sądu rejonowego), spełnia wymagania przewidziane w art. 1 lit. a) ppkt (ii) decyzji ramowej 2005/214. Zgodnie z nim orzeczenie organu państwa wydającego innego niż sąd powinno móc być przedmiotem odwołania wniesionego do „sądu właściwego także w sprawach karnych”.
Niewątpliwie niniejszy wyrok powinny uwzględnić polskie organy i sądy stosujące przepisy KPK dotyczące wykonania orzeczeń o karach o charakterze pieniężnym, które zostały wydane przez uprawnione organy innych państw członkowskich (por. art. 611 ff § 1 KPK).
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
