Nierzetelność procesu podstawą przeprowadzenia na nowo przewodu w całości

Opis stanu faktycznego

A.M. i J.P. zostali oskarżeni o to, że działając wspólnie i w porozumieniu, w wykonaniu z góry powziętego zamiaru przejęcia prawa własności nieruchomości, dokonali jej sprzedaży na podstawie udzielonego pełnomocnictwa, co doprowadziło do utraty prawa własności nieruchomości przez W.Z., tj. o występek z art. 286 § 1 KK w zw. z art. 12 § 1 KK.

Sąd Rejonowy w C. wyrokiem z 13.12.2022 r., II K 547/21 uznał oskarżonego A.M. za winnego czynu z art. 284 § 1 KK i wymierzył mu karę roku i 10 miesięcy pozbawienia wolności, której wykonanie warunkowo zawiesił na okres próby wynoszący 3 lata, a także orzekł karę grzywny w wymiarze 300 stawek dziennych, ustalając wysokość jednej stawki dziennej na kwotę 15 zł. Natomiast oskarżonego J.P. uniewinnił od popełnienia zarzucanego mu czynu.

Apelację na niekorzyść obu oskarżonych, zaskarżając wyrok w całości, wniósł prokurator, który wyrokowi zarzucił błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych za podstawę wyroku, a przez to mający wpływ na jego treść.

Prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

Z kolei obrońca oskarżonego A.M., zaskarżając apelacją wyrok w całości, zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił rażącą obrazę przepisów postępowania mającą istotny wpływ na treść wyroku, a mianowicie art. 17 § 1 pkt 6 KPK i art. 17 § 1 pkt 10 KPK.

Po rozpoznaniu wywiedzionych apelacji, Sąd Okręgowy w K. wyrokiem z 29.1.2024 r., IV Ka 599/23, uchylił zaskarżone orzeczenie i sprawę przekazał Sądowi Rejonowemu w C. do ponownego rozpoznania.

Skargę na wyrok wniósł obrońca oskarżonego A.M. zarzucając wyrokowi obrazę przepisów postępowania, tj. art. 437 § 2 zdanie drugie KPK.

Odpowiadając na skargę, prokurator wniósł o jej oddalenie jako oczywiście bezzasadnej.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu skargi obrońcy oskarżonego, uchylił wyrok wobec oskarżonego A.M. i przekazał sprawę Sądowi Okręgowemu w K. do ponownego rozpoznania.

Uzasadnienie SN

Zdaniem Sądu Najwyższego wniesiona przez obrońcę oskarżonego A.M. skarga zasługuje na uwzględnienie.

Zgodnie z obowiązującymi regulacjami, skarga na wyrok sądu odwoławczego uchylający wyrok sądu I instancji może być wniesiona wyłącznie z powodu naruszenia art. 437 KPK lub z powodu uchybień określonych w art. 439 § 1 KPK (art. 539a § 3 KPK). Stosownie do art. 437 § 2 zd. 2 KPK uchylenie orzeczenia i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania może nastąpić wyłącznie w wypadkach wskazanych w art. 439 § 1 KPK, art. 454 KPK lub jeśli jest konieczne przeprowadzenie na nowo przewodu w całości. Z powiązania treści tego przepisu z treścią art. 539a § 3 KPK, jednoznacznie wynika, że „Sąd Najwyższy, rozpoznając skargę na wyrok sądu odwoławczego ogranicza się do badania, czy w sprawie, na etapie postępowania przed sądem I lub II instancji, zachodzi tzw. bezwzględna przyczyna odwoławcza, albo doszło do uchylenia wyroku mimo braku formalnych przeszkód określonych w art. 454 KPK do wydania wyroku zmieniającego lub też konieczne jest przeprowadzenie w całości przewodu sądowego. Te uregulowania wskazują więc jednoznacznie, że aby Sąd Najwyższy mógł ustosunkować się do podniesionych w skardze zarzutów, uzasadnienie wyroku sądu odwoławczego powinno być tak sformułowane, aby wynikało z niego jednoznacznie, która z przesłanek określonych w art. 437 § 2 KPK była podstawą uchylenia wyroku sądu I instancji i przekazania sprawy temu sądowi do ponownego rozpoznania” (zob. wyroki Sądu Najwyższego m.in. z 16.11.2017 r., II KS 3/17, Legalis, z 14.3.2018 r., IV KS 4/18, Legalis i z 15.9.2021 r., II KS 21/21, Legalis).

Z realiów rozpoznawanej sprawy wynika, że podstawą wydania przez Sąd Okręgowy wyroku uchylającego w odniesieniu do oskarżonego A.M. był art. 437 § 2 KPK i konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu w całości.

Sąd odwoławczy za błędne uznał stanowisko Sądu Rejonowego o braku podstaw do ustalenia, że oskarżeni w chwili zawierania 15.12.2000 r. umowy pożyczki z V.Z. działali z zamiarem doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem i przyjęcie, że A.M. dopuścił się jedynie przywłaszczenia prawa majątkowego, tj. występku z art. 284 § 1 KK. Uzasadniając swoje orzeczenie Sąd dokonał analizy i oceny zeznań świadka M.W., pokrzywdzonej V.Z. oraz obszernie przeanalizował przepisy prawa cywilnego w zakresie nieważności czynności prawnej sprzecznej z ustawą, klauzuli zasady współżycia społecznego, samą umowę pożyczki z 15.12.2000 r. zawartą przez V.Z. z firmą „Pożyczki pod zastaw i pośrednictwo w handlu nieruchomościami J.P.” oraz pełnomocnictwo udzielone tego dnia przez pokrzywdzoną A.M. (w formie aktu notarialnego).

Sąd Rejonowy nie uwzględnił, zdaniem Sądu Okręgowego, że zarówno pełnomocnictwo, jak i umowa pożyczki z 15.12.2000 r. sprzeczne są z zasadami współżycia społecznego i są nieważne z mocy samego prawa, o czym bez wątpienia wiedzieli A.M., J.P. i M.W. Jego zdaniem, przekonuje o tym to, że byli profesjonalistami, zawodowo trudniącymi się zawieraniem umów pożyczek pod zastaw, w tym pod zastaw nieruchomości, a ponadto prowadzili firmę (J.P., A.M.). Zauważył jednocześnie, że Sąd Rejonowy w ogóle nie uwzględnił tego, w jaki sposób doszło do złożenia przez pokrzywdzoną podpisu pod umową pożyczki i udzielonym pełnomocnictwem oraz faktu, że pokrzywdzona jest osobą bez wykształcenia, niepracującą zawodowo, zajmującą się wychowaniem i pieczą nad pięciorgiem małoletnich dzieci, zupełnie nieobeznaną z zawieraniem tego typu umowy i udzielaniem pełnomocnictwa, a dając w całości wiarę jej zeznaniom, nie wyciągnął z nich właściwych wniosków.

Sąd odwoławczy stwierdził też, że Sąd meriti dopuścił się błędu w ustaleniach faktycznych, a zebrany w sprawie materiał dowodowy, oceniany zgodnie z dyrektywami art. 7 KPK, daje podstawy do przyjęcia, że obaj oskarżeni swoim zachowaniem wyczerpali znamiona przestępstwa z art. 286 § 1 KK.

We wskazaniach co do dalszego postępowania podkreślono, że rozpoznając ponownie sprawę, Sąd meriti przeprowadzi w całości postępowanie dowodowe, a zgromadzone dowody oceni z uwzględnieniem dyrektyw płynących z art. 7 KPK.

Jak łatwo zauważyć, sytuacja procesowa obu oskarżonych była różna. Jeden z nich został uniewinniony, wobec czego przy przekonaniu o potrzebie przypisania mu odpowiedzialności za zarzucany czyn, przeszkodą do skazania go w postępowaniu odwoławczym był przepis art. 454 § 1 KPK, który jednocześnie stanowi podstawę prawną do wydania wyroku kasatoryjnego. Drugi z oskarżonych, A.M., został uznany wyrokiem Sądu Rejonowego za winnego popełnienia czynu z art. 284 § 1 KK, chociaż według Sądu Okręgowego w rzeczywistości swoim działaniem, co podniesiono w apelacji prokuratora, wypełnił znamiona oszustwa w typie podstawowym. W odniesieniu do tego oskarżonego podstawą wydania wyroku kasatoryjnego mogło być zaistnienie bezwzględnej przyczyny odwoławczej, na co Sąd się nie powołuje lub konieczność przeprowadzenia na nowo przewodu sądowego w całości.

Reasumując należało stwierdzić, że obowiązujący model postępowania odwoławczego, przy uwzględnieniu regulacji zawartych w art. 437 § 2 KPK, nie uniemożliwia sądowi odwoławczemu wydania orzeczenia reformatoryjnego, uzasadnionego zgromadzonym materiałem dowodowym i jego oceną. Stanowiska tego nie zmienia fakt, że obaj oskarżeni, w ramach zarzucanego im aktem oskarżenia czynu, działali wspólnie i w porozumieniu, na co Sąd odwoławczy się powołuje, albowiem każdy z nich za swoje zachowanie ponosi odpowiedzialność indywidualnie.

Mając powyższe na uwadze uznać należało, że wniesiona na podstawie art. 539a § 1 KPK skarga jest zasadna, ponieważ nie zaistniała żadna z podstaw uchylenia wyroku Sądu Rejonowego.

Komentarz

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →