Podczas gdy narzędzia takie jak ChatGPT, Microsoft Copilot czy Google Gemini bez dwóch zdań umożliwiają zwiększenie efektywności pracy prawnika, ich wdrożenie rodzi fundamentalne pytania o granice automatyzacji, etykę zawodową oraz bezpieczeństwo danych klientów. W odpowiedzi na te wyzwania coraz popularniejsze, i zdaniem autora niezbędne, staje się przyjmowanie hybrydowego modelu pracy z AI, polegającego na świadomej i kontrolowanej współpracy prawnika z narzędziami generatywnej sztucznej inteligencji.
Model hybrydowy nie dąży do zastąpienia ludzkiej ekspertyzy, lecz do jej wzmocnienia poprzez inteligentne delegowanie zadań, rygorystyczną weryfikację wyników oraz oparcie procesu na solidnych fundamentach etycznych i technologicznych. Model hybrydowy oznacza synergię, gdzie AI przejmuje dokonywanie analiz i powtarzalnych zadań (np. formułowanie myśli, pytań do zadania klientowi, listy aspektów do uwzględnienia), a prawnik zyskuje czas na działania wymagające strategicznego osądu, kreatywności i bezpośredniej relacji z klientem (w czym AI oczywiście może pomóc). Wdrożenie tego podejścia wymaga jednak nie tylko znajomości narzędzi, lecz także przede wszystkim metodycznego i odpowiedzialnego podejścia do ich stosowania w codziennej praktyce.
Podział ról między prawnikiem a AI
Podstawą modelu hybrydowego jest traktowanie AI jak bardzo zdolnego, lecz niedoświadczonego asystenta, który potrzebuje precyzyjnych poleceń i stałego nadzoru. Tak jak przy nawiązaniu współpracy z asystentem prawnym, praktykantem czy aplikantem, współpraca zaczyna się od rozpisania zakresu zadań i wdrożenia do coraz bardziej złożonych problemów – podobnie i model hybrydowy zakłada zmapowanie procesów pracy prawnika (a więc rozbicie na czynniki pierwsze co robimy w swojej codziennej pracy) i identyfikację zadań, w których AI mogłoby potencjalnie pomóc najłatwiej.
Do stosunkowo prostych zadań, od których można rozpocząć przygodę w hybrydowej pracy z AI, należą m.in.:
- Wstępny research i analiza danych, czyli szybkie przeszukanie dużych zbiorów dokumentów, akt sprawy czy linii orzeczniczych w celu identyfikacji kluczowych informacji, powiązań i potencjalnych niespójności (oczywiście przy założeniu, że jakaś część może nie być prawidłowo zidentyfikowana lub nawet objęta halucynacjami).
- Tworzenie szkiców i szablonów, a więc generowanie pierwszych wersji standardowych pism procesowych, umów, opinii czy klauzul, które następnie wymagają merytorycznej obróbki przez prawnika.
- Streszczenia i podsumowania – nie tylko syntezy długich dokumentów, transkrypcji spotkań czy wielowątkowej korespondencji, lecz także analizy tekstów z konkretnej perspektywy (np. ryzyk dla interesów naszego klienta), ułatwiających szybkie zorientowanie się w meritum sprawy.
Przy modelu hybrydowym, AI pozostaje wsparciem, zaś weryfikacja, odpowiedzialność i świadomość wszystkich niuansów treści wygenerowanych dla nas przez AI, spoczywa na człowieku. Dzięki wsparciu AI można nawet rozpisać sobie cały model wdrożenia AI w naszej praktyce i zaplanować kroki programu pilotażowego. Jednak nawet przy zaawansowanych umiejętnościach wykorzystania AI w swojej pracy, prawnicy, jako element ludzkiego i profesjonalnego osądu, pozostaną potrzebni na większości płaszczyzn dotychczasowego zakresu działania, przy czym ich skupienie może przesuwać się z manualnego researchu i edycji dokumentów, na rzecz elementów, takich jak:
- Podejmowanie decyzji oraz strategia procesowa i negocjacyjna, a więc wszystko to, co może mieć wpływ na prawa i obowiązki obsługiwanych podmiotów, w tym wątki wymagające oceny ryzyka, zrozumienia kontekstu biznesowego i przewidywania ruchów strony przeciwnej.
- Weryfikacja i dostosowanie produktów AI do kontekstu i oczekiwanej formy, a więc ostateczna kontrola treści generowanych przez AI pod kątem zgodności z prawem, poprawności merytorycznej i standardów etycznych.
- Komunikacja z klientem i budowanie relacji, w tym tłumaczenie zawiłości prawnych, doradztwo i budowanie zaufania, a zatem obszary, w których empatia i ludzki osąd są niezastąpione.
Proces weryfikacji i budowanie zaufania
Nadmierne zaufanie do technologii jest jednym z największych ryzyk związanych z pracą z AI. Zjawisko halucynacji, czyli generowania błędnych informacji, fałszywych sygnatur akt czy mylnych interpretacji przepisów, stanowi realne zagrożenie dla rzetelności pracy prawnika. Dlatego nieodłącznym elementem modelu hybrydowego jest rygorystyczny proces weryfikacji (rozszerzany do koncepcji human in the loop, a więc interwencji ludzkiej we wszystkich miejscach, w których w grę mogą wchodzić prawa i obowiązki).
Dobrą praktyką jest traktowanie każdej informacji od AI jako hipotezy wymagającej potwierdzenia w wiarygodnych źródłach pierwotnych. Prawnik powinien bezwzględnie sprawdzać cytowane orzeczenia i podstawy prawne w profesjonalnych systemach informacji prawnej. Przydatne jest dzielenie złożonych zapytań na mniejsze kroki i weryfikowanie odpowiedzi na każdym etapie (np. technika „chain of thought”). Autor w swojej pracy stara się budować zaufanie do narzędzi też poprzez testowanie funkcji, np. zlecając AI analizę rozwiązanej już sprawy, aby przetestować, jak należy skonfigurować i promptować AI, aby dojść do prawidłowego rozwiązania i być w stanie je powtarzać w ramach przyszłych procesów.
Etyka, bezpieczeństwo i poufność
Warunkiem koniecznym wdrożenia modelu hybrydowego są odpowiednie standardy bezpieczeństwa danych i poufności. Przetwarzanie danych klientów przy użyciu ogólnodostępnych, darmowych wersji narzędzi AI jest niedopuszczalne i może naruszać zarówno RODO, jak i tajemnicę zawodową (Więcej: P. Mielniczek, Etyka pracy prawnika z wykorzystaniem sztucznej inteligencji, PNT 2025, Nr 1, str. 28).
Bezpieczna praca z AI powinna opierać się na narzędziach klasy biznesowej (np. Microsoft 365 Copilot, Google Workspace z Gemini, ChatGPT w wersji Team/Enterprise). Kluczowe jest, aby dostawca technologii gwarantował w umowie, że dane wprowadzane przez użytkownika nie będą wykorzystywane do trenowania globalnych modeli ani w żadnym innym celu niezwiązanym z dostarczaniem zamówionych funkcjonalności.
Z prawnego punktu widzenia, tj. art. 28 RODO, niezbędne jest zawarcie umowy powierzenia przetwarzania danych osobowych (DPA), zobowiązującej dostawcę do przetwarzania danych wyłącznie na polecenie administratora, czyli kancelarii lub spółki, w której dziale prawnym pracujemy. Tylko w takich ramach można zgodnie z prawem i etyką wykorzystywać AI do pracy z informacjami poufnymi.
Synergia zamiast zastępowania
Prawidłowo wdrożony model hybrydowy skupia się przede wszystkim na podniesieniu jakości usług prawnych poprzez szerszą i głębszą analizę, co przekłada się na lepsze przygotowanie strategii lub dokumentów i trafniejsze wnioski. Dopiero po upewnieniu się co do jakości, sens ma automatyzacja rutynowych czynności, która docelowo pozwala także mi, jako praktykowi prawa, skoncentrować się na budowaniu wartości dla klienta.
Hybrydowy model pracy z AI to praktyczna i wręcz konieczna strategia dla nowoczesnej praktyki prawniczej. Jego sukces zależy nie tylko od doboru odpowiednich narzędzi, umiejętności promptowania czy konfiguracji AI, ale co równie ważne – od metodycznego podejścia opartego na trzech filarach:
- świadomym delegowaniu zadań,
- bezwzględnej weryfikacji wyników,
- uprzednim spełnieniu wymogów bezpieczeństwa i etyki.
Podsumowując, koncepcja hybrydowej pracy z AI, którą autor stosuje w ramach swojego zespołu Get Compliant, opiera się na założeniu, że rola AI polega na wspieraniu, a nie zastępowaniu ludzkiej inteligencji. Prawnik pozostaje w centrum procesu decyzyjnego, wykorzystując technologię jako narzędzie analityczne. Taka synergia gwarantuje nie tylko efektywność, lecz także odpowiedzialność i utrzymanie wysokich standardów profesjonalizmu w erze cyfrowej.
Autor jest adwokatem i naukowcem zajmującym się obsługą spółek oraz optymalizacją ich procesów biznesowych i compliance w wykorzystaniem sztucznej inteligencji. Jego doświadczenie zawodowe obejmuje m.in. Biuro Radcy Prawnego NATO HQ SACT, Biuro ONZ w Genewie, dużą instytucję finansową, organ nadzorczy ochrony danych, organ antymonopolowy, firmę konsultingową ochrony danych oraz międzynarodową kancelarię prawną. Założyciel Get Compliant – firmy prawniczej zapewniającej kompleksową obsługę spółek w dziedzinie compliance; ORCID: 0000-0003-3465-6326.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
