Nowe zasady egzekucji wobec rolników

Dotychczasowy stan prawny

Art. 830 KPC zawierał delegację do określenia w rozporządzeniu, jakie przedmioty należące do rolnika prowadzącego gospodarstwo nie podlegają egzekucji. Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z 5.7.2017 r. w sprawie określenia przedmiotów należących do rolnika prowadzącego gospodarstwo, które nie podlegają egzekucji (Dz.U. z 2017 r. poz. 1385, dalej: WyłączEgzPrzRolR), w § 1 WyłączEgzPrzRolR zawierało szeroki katalog wyłączeń spod egzekucji prowadzonej wobec rolnika prowadzącego gospodarstwo rolne. Katalog ten obejmował m.in. inwentarz żywy, rodziny pszczele, zwierzęta futerkowe, szereg maszyn rolniczych, a także różnego rodzaju budynki gospodarcze i grunty rolne, niezbędne do hodowli zwierząt w proporcji uzależnionej od wielkości stada podstawowego i niezbędnej nadwyżki inwentarza. Generalnie, katalog wyłączeń spod egzekucji był na tyle szeroki, że obejmował on w zasadzie wszystko, z czego może składać się typowe gospodarstwo rolne. Niemniej, zgodnie z § 5 WyłączEgzPrzRolR, jego przepisy nie znajdowały zastosowania wówczas, gdy egzekucję skierowano do wszystkich nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego prowadzonego przez egzekwowanego dłużnika.

Uregulowanie tak daleko idących ograniczeń w egzekucji wobec osób prowadzących gospodarstwo rolne na poziomie rozporządzenia budziło wątpliwości natury konstytucyjnej. Zgodnie bowiem z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie. Wyłączenia spod egzekucji, będącej postępowaniem, w toku którego dochodzi się zaspokojenia swoich wierzytelności, czyli ochrony praw majątkowych gwarantowanych w art. 64 ust. 2 Konstytucji RP, powinny w związku z tym podlegać regulacji na poziomie ustawowym.

Zmiany

Na mocy ZmKPC21(2) cała materia regulowana WyłączEgzPrzRolR została przeniesiona do KPC i obecnie zawarta jest w art. 829¹ – 829⁴ KPC. WyłączEgzPrzRolR zostało z kolei uchylone. Zachowany został ten sam, szeroki katalog wyłączeń spod egzekucji (art. 829¹ KPC). Pozostawiono możliwość rozszerzenia tych wyłączeń także na nadwyżkę inwentarza żywego ponad stado podstawowe oraz przedmioty, o których mowa w art. 829¹ pkt 6, 8, 9, 11-13 i 15 KPC, ponad ilości wymienione w tych przepisach, jeżeli komornik, po zasięgnięciu opinii izby rolniczej właściwej ze względu na położenie gospodarstwa rolnego dłużnika, uzna je za niezbędne do prowadzenia tego gospodarstwa (art. 829² § 1 KPC; w porównaniu do poprzedniego stanu prawnego, wydłużono – z 14 do 21 dni – termin na wydanie wskazanej opinii przez izbę rolniczą). Podobnie jak poprzednio, zakres ochrony gospodarstwa rolnego przed egzekucją podlega pewnemu ograniczeniu w sprawach o egzekucję alimentów lub renty mającej charakter alimentów, jak również w sprawach o egzekucję należności powstałych w związku z pracą zarobkową, wykonywaną w gospodarstwie rolnym dłużnika – w tych wypadkach nie stosuje się przepisów art. 829¹ pkt 1, 3-5 i 14 KPC oraz art. 829² KPC, chyba że egzekucja dotyczy świadczeń zaległych za okres dłuższy niż 6 miesięcy. Natomiast w porównaniu do dotychczasowego stanu prawnego, w KPC nie zawarto regulacji analogicznej do tej z § 5 Rozporządzenia. W konsekwencji, wyłączenia spod egzekucji, określone w art. 829¹ KPC, obowiązują nawet wówczas, gdy egzekucja zostanie skierowana do wszystkich nieruchomości wchodzących w skład gospodarstwa rolnego prowadzonego przez dłużnika.

Ocena zmian

Zmiany wprowadzone na mocy ZmKPC21(2) należy ocenić negatywnie, a przyczyna takiego stanu rzeczy tkwi w rezygnacji ustawodawcy z zamieszczenia w KPC przepisu, który odpowiadałby § 5 WyłączEgzPrzRolR. Konsekwencją przyjęcia przez ustawodawcę takiego kierunku zmian legislacyjnych w praktyce jest zablokowanie możliwości prowadzenia egzekucji z majątku tworzącego gospodarstwo rolne, co niewątpliwie nie jest zjawiskiem pożądanym.

Brak możliwości prowadzenia egzekucji z gospodarstwa rolnego w praktyce obróci się przeciwko całemu sektorowi rolnemu. Osoby zajmujące się wyłącznie prowadzeniem gospodarstw rolnych zostaną pozbawione finansowania. Banki nie będą bowiem skore do udzielania rolnikom finansowania, skoro ich wierzytelności, wynikające z udzielonego finansowania, zostaną pozbawione ochrony egzekucyjnej. Bezużyteczne będą także zabezpieczenia wierzytelności bankowych, ustanowione na aktywach tworzących gospodarstwo rolne, w szczególności hipoteki bądź zastawy rejestrowe – dwa najpopularniejsze rodzaje zabezpieczeń (znowelizowane przepisy KPC nie przyznają przywilejów egzekucyjnych wierzycielom, którzy posiadają zabezpieczenia rzeczowe na aktywach wskazanych w art. 829¹ KPC).

Zmiany nie pozostaną obojętne również dla przebiegu potencjalnych postępowań upadłościowych rolników – w zakresie, w jakim postępowania te są dopuszczalne (art. 6 pkt 5 PrUpad, art. 491¹ PrUpad). Wszak zgodnie z art. 63 ust. 1 pkt 1 PrUpad, mienie wyłączone od egzekucji według przepisów KPC nie wchodzi w skład masy upadłości. Aktualnie mieniem takim jest m.in. mienie wymienione w art. 829¹ KPC.

Jak zatem widać, ZmKPC21(2) wprowadziła zmiany wkraczające w różne obszary życia gospodarczego. Nie są to zmiany pozytywne. Ustawodawca na szczęście dostrzegł związane z tym problemy. Przedmiotem prac legislacyjnych jest senacki projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz ustawy o restrukturyzacji zadłużenia podmiotów prowadzących gospodarstwa rolne (druk numer 1938), mocą którego do KPC dodany zostanie art. 829⁵ KPC. Przepis ten będzie odpowiednikiem § 5 Rozporządzenia. Jego uchwalenie (wg stanu na dzień oddania niniejszego opracowania do publikacji, rzeczony projekt został uchwalony przez Sejm i oczekuje na rozpoznanie przez Senat) powinno rozwiązać problemy wynikające z uchwalenia ZmKPC21(2).

Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →