Kluczowe zmiany
- Ograniczenie katalogu czynów karalnych – nowelizacja poszerza zakres czynów, za które dane nieletniego nie będą umieszczane w Rejestrze z dostępem ograniczonym. Ma to na celu usunięcie obecnego, nielogicznego „paradoksu prawnego”.
- Wprowadzenie jasnej normy proceduralnej – orzeczenie sądowe będzie musiało zawierać wyraźne stwierdzenie o umieszczeniu danych o osobie w odpowiednim Rejestrze lub o wyłączeniu z niego. Zakończy to dotychczasową praktykę, w której wpis do Rejestru następował automatycznie, bez wyraźnego rozstrzygnięcia w wyroku.
Korekta w Rejestrze Sprawców Przestępstw na tle seksualnym
Dotychczasowe przepisy, zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 PrzestSekU, prowadziły do sytuacji, w której dane nieletniego, który dopuścił się współżycia seksualnego z innym małoletnim poniżej 15. roku życia (za obopólną zgodą), nie były umieszczane w Rejestrze. Jednocześnie, dane nieletniego, który popełnił czyn o znacznie niższym ładunku karygodności, taki jak złożenie propozycji seksualnej za pośrednictwem Internetu, były automatycznie wpisywane do Rejestru. Taki stan rzeczy był powszechnie uznawany za nielogiczny i nieproporcjonalny.
Projektowana nowelizacja ma za zadanie wyeliminować ten paradoks. Poszerza ona katalog wyłączeń o czyny karalne z art. 200 § 1, 3 i 4 KK oraz z art. 200a § 2 KK. W praktyce oznacza to, że dane nieletniego nie będą już umieszczane w Rejestrze, gdy dopuścił się czynów polegających m.in. na:
- prezentowaniu małoletniemu treści pornograficznych,
- prezentowaniu małoletniemu czynności seksualnej w celu zaspokojenia seksualnego,
- składaniu małoletniemu propozycji seksualnych za pośrednictwem Internetu.
Zmiana ta ma doprowadzić do sytuacji, w której sankcje prawne będą bardziej adekwatne do wagi popełnionego czynu, a młodzi ludzie, którzy popełnili mniej poważne wykroczenia, nie będą ponosić niewspółmiernie wysokich, długotrwałych konsekwencji w postaci wpisu do Rejestru, którego usunięcie następuje co do zasady po upływie 10 lat od osiągnięcia pełnoletności.
Sądowe orzeczenie o wpisie do Rejestru
Projekt nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich, której celem jest sanacja istniejących deficytów prawnych, wprowadza kluczowe zmiany mające na celu zwiększenie przewidywalności i transparentności orzeczeń sądowych. Dotychczasowy system, w którym wpis do Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym następował automatycznie, był powszechnie krytykowany jako „pułapka proceduralna” dla stron postępowania, w tym dla samych sprawców i ofiar. Nowe przepisy mają zapewnić, że żadne rozstrzygnięcie dotyczące wpisu do Rejestru nie pozostanie „ukryte”.
Dotychczas umieszczenie danych sprawcy w Rejestrze było automatycznym i niewidocznym skutkiem prawomocnego wyroku skazującego. Sąd nie miał obowiązku informować o tym wprost w treści orzeczenia, a wpis następował z mocy prawa. To rozwiązanie było krytykowane, m.in. przez Rzecznika Praw Obywatelskich, ponieważ osoby te mogły nie być świadome konsekwencji wyroku, co ograniczało ich prawo do złożenia odwołania w odpowiednim czasie.
Nowelizacja ma na celu realizację zasady sprawiedliwości proceduralnej, wywiedzionej z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Zgodnie z nowymi przepisami, każde orzeczenie w sprawie o przestępstwo lub czyn karalny będzie musiało zawierać wyraźne rozstrzygnięcie w kwestii Rejestru. Oznacza to, że:
- Jeśli sąd zdecyduje o wpisie do Rejestru, musi to stwierdzić w wyroku.
- Jeśli sąd zdecyduje o wyłączeniu danych z Rejestru, musi to również wyraźnie orzec.
To rozwiązanie zapewnia pełną informację i przewidywalność prawną, co jest kluczowe dla zaufania obywateli do państwa i prawa. Dodatkowo, nowelizacja wprowadza procedurę, która pozwoli na uzupełnienie orzeczenia o to rozstrzygnięcie, jeśli zostanie ono pominięte. Stronom i pokrzywdzonemu zostaje także zagwarantowane prawo do zaskarżenia decyzji sądu w tej kwestii.
Wyzwania wdrożeniowe i harmonogram
Nowe przepisy nie wejdą w życie natychmiast. Projektowana ustawa przewiduje vacatio legis wynoszące 36 miesięcy od dnia ogłoszenia. Tak długi okres przejściowy jest konieczny ze względu na szeroki zakres modyfikacji, jakie muszą zostać wprowadzone w systemie teleinformatycznym Krajowego Rejestru Karnego.
Projekt ustawy reguluje również kwestie przejściowe:
- nowe zasady dotyczące jawności wyroku nie będą stosowane do spraw prawomocnie zakończonych przed wejściem ustawy w życie,
- w ciągu 2 miesięcy od wejścia w życie nowelizacji, Minister Sprawiedliwości wykreśli z rejestru dane tych nieletnich, których czyny, na mocy nowych przepisów, nie podlegają już gromadzeniu.
Nowelizacja jest krokiem w kierunku bardziej humanitarnego i sprawiedliwego systemu prawnego, który w większym stopniu uwzględnia dobro małoletnich sprawców, nie zapominając jednocześnie o konieczności ochrony ofiar. Szczególny nacisk położono na rozszerzenie ochrony prawnej małoletnich, obejmującej:
- wprowadzenie mechanizmów uniemożliwiających długotrwałe piętnowanie młodych osób poprzez jawne rejestry karne,
- wsparcie resocjalizacyjne i edukacyjne, mające na celu skuteczną reintegrację społeczno-edukacyjną,
- ochronę danych osobowych nieletnich wrażliwych z punktu widzenia rozwoju psychicznego i społecznego,
- ograniczenie dostępu do informacji o czynach nieletnich, które nie stanowią zagrożenia dla bezpieczeństwa publicznego, co przeciwdziała stygmatyzacji i wykluczeniu społecznemu.
Dzięki tym rozwiązaniom system prawny bardziej kompleksowo reaguje na potrzeby młodych sprawców, równocześnie utrzymując równowagę między ochroną dobra społecznego a dbałością o przyszłość i rozwój małoletnich.
Artykuł pochodzi z Systemu Legalis. Bądź na bieżąco, polub nas na Facebooku →
